Atmanand Prakash Pustak 098 Ank 09 10

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૧ અંક ૯-૧૦, ૧૬ જુલાઈ-ઓગસ્ટ ૨૦૦૧]
મનુષ્યની આહારચર્યા વિશે હેમચંદ્રાચાર્ય અને
હરિભદ્રસૂરિ શું કહે છે?
- ચીમનલાલ કલાધર જૈનધર્મ પ્રત્યેક વસ્તુને સૂક્ષ્મ નજરે મૂલવે | વિટાળી જમવું નહિ. અગ્નિ, નૈરુત્ય, વાયવ્ય છે. તેનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી |
અને ઈશાન દિશા તરફ તથા દક્ષિણ દિશા તરફ હેમચંદ્રાચાર્ય કૃત ‘યોગશાસ્ત્ર'માં જોવા મળે છે.
મુખ રાખી અને ટૂંકા આસન પર બેસી ભોજન આ મહાન ગ્રંથમાં મનુષ્યની આહારચર્યાની વાત |
કરવું નહિ. વળી ભાંગેલા વાસણમાં ભોજન લેવું કરતા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય કહે છે કે
નહિ. અતિ પ્રાત:કાળે, સાંયકાળે, રાત્રિએ,
જમતી વખતે સારી, સ્નિગ્ધ, મધુર અને અન્નની નિંદા કરતાં, માર્ગમાં ચાલતા, જમણા
રસયુક્ત વસ્તુ, પ્રથમ ખાવી, પ્રવાહી, ખાટી પગ ઉપર હાથ મૂકી ખાવાની વસ્તુ ડાબા
અને ખારી વસ્તુ ભોજનમાં અંતમાં ખાવી. હાથમાં લઈ ભોજન કરવું નહિ.
જીભને હિતશિક્ષા ફરમાવતાં તેમણે કહ્યું ભોજન કર્યા પછી જળથી ભીંજાયેલા હાથનું છે કે-- “હે જીભ! ભોજન કરવામાં તું પ્રમાણ ગાલને, બીજા હાથને કે બે ચક્ષને લગાડવો |
રાખજે. કારણ અતિ ભોજન અને અતિ નહિ, પણ કલ્યાણને માટે ઢીંચણને લગાડવો
બોલાયેલું પ્રાણીઓને મરણ આપનારું થાય છે.' એમ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે.
જૈનધર્મના મહાન જયોતિધર શ્રી ભોજનમાં કીડી ખાવામાં આવી જાય તો
હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ કૃત “ધર્મબિન્દુ' ગ્રંથમાં બુદ્ધિનો નાશ કરે છે, માખી આવી જાય તો
ગૃહસ્થ જીવનના સામાન્ય ધર્મોનું ખૂબ જ સરળ તરત ઉલટી થાય છે. કરોળિયો આવી જાય તો )
શૈલીમાં પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં કોઢ રોગ ઉત્પન્ન થાય છે. વીંછી આવી જાય
‘પ્રકૃતિને અનુકૂળ સમય પર ભોજન' એ વિષય તો ગળું વિંધી નાખે છે. કાંટો ખાવામાં આવે તો
પર પ્રકાશ પાડતા જણાવાયું છે કે આહારનો તાળવાનો ભેદ કરે છે. ગળામાં વાળ આવી
આપણા તન-મન-આત્મા સાથે ગાઢ સંબંધ છે. ગયો હોય તો કંઠને બગાડે છે. વિશેષમાં રાત્રી
આહાર વિના શરીર દુર્બળ બને છે. અને મન ભોજનમાં અનેક જીવ જંતુઓનો વિનાશ થતો
નિર્બળ બને છે. આથી શરીરને ટકાવી રાખવા હોય તે સદા વજર્ય છે.
અને મનને મજબૂત કરવા દરેક માણસે આહાર તર્જની આંગળી ઊંચી કરીને કદી ભોજન તો લેવો જ જોઈએ. પરંતુ માણસ પોતાની કરવું નહિ. વિચક્ષણ પુરુષે કદી એક વસ્ત્ર પહેરી | પ્રકૃતિથી પ્રતિકૂળ અને અયોગ્ય સમયે ભોજન ભોજન ન કરવું. તેમજ ભીનું વસ્ત્ર મસ્તક પર | કરે તો તેનું વિપરીત પરિણામ આવ્યા વિના