________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬ ]
[શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૧ અંક-૩-૪, ૧૬ ફેબ્રુ. ૨૦૦૧ “નૃપને ત્યારે જ “નૃપ' તરીકે સ્વીકારે છે કે | આત્મા નહિ. વ્યવહાર નય નમસ્કારની ક્રિયાને જયારે તે પ્રજાનું પાલન કરે છે. પાલન ન કરનાર | આત્માની ક્રિયા તરીકે ઓળખે છે. નૃપને, નૃપ તરીકે નિશ્ચય નય સ્વીકૃતિ આપતો
આચાર-પાલનમાં વ્યવહારનયની પ્રધાનતા નથી.
છે. ધ્યેય પ્રત્યેના લક્ષ્યમાં નિશ્ચયનયની પ્રધાનતા વ્યવહાર ભાષાનો વ્યવહાર નય સ્વીકાર | છે. કરે છે. પરદેશ જતી વ્યક્તિ ગૃહાંગણ છોડીને
- વ્યવહાર નય દ્રવ્યાર્થિક નય છે. તેથી તેની જાય ત્યારે તે પરદેશ ગઈ એમ વ્યવહાર નય કહે
દૃષ્ટિ સનાતનતા ઉપર દોરાય છે. નિશ્ચય નય, એ છે. નિશ્ચય નય તે વ્યક્તિને વિદેશ ગઈ છે એમ
પર્યાયાર્થિક નય છે તેથી તેની દૃષ્ટિ ક્ષણિક ત્યારે જ કહે છે કે જ્યારે તે વિદેશમાં પહોંચે છે.
અવસ્થા ઉપર દોરાય છે. દા. ત. આત્મા સનાતન જળ-પાનની ઇચ્છુક વ્યક્તિ જળનો પ્યાલો માંગે
અને શાશ્વત છે એમ વ્યવહાર નય પ્રરૂપણા કરે ત્યારે વ્યવહાર નય તે ભાષાને સત્ય ગણે છે. 1 છે. જયારે નિશ્ચય નય આત્મા ક્ષણિક છે એમ પરંતુ નિશ્ચય પીતળના અથવા કાચના પ્યાલામાં
પ્રરૂપણા કરે છે, વ્યવહારનયનું લક્ષ્ય આત્માની જળ માંગતા માનવીને સત્યભાષી તરીકે સ્વીકારે
| નિત્યતા ઉપર છે ત્યારે નિશ્ચયનયનું લક્ષ્ય છે. રસોઈ પૂરી થવાની તૈયારી હોય ત્યારે રસોઈ |
આત્માના પલટાતાં સ્વરૂપ ઉપર છે. નિશ્ચયનય થઈ ગઈ છે એમ બોલનારને વ્યવહારનય | માનવીને, બાળક સ્વરૂપે, યુવા સ્વરૂપે અથવા વૃદ્ધ સત્યભાષી તરીકે સ્વીકારે છે. પરંતુ નિશ્ચય નય |
સ્વરૂપે નિહાળે છે. રસોઈ તદ્દન પૂરી થાય ત્યારે જ રસોઈ થઈ ગઈ
વ્યવહાર નયથી દષ્ટિ પદાર્થના સામાન્ય છે એમ સ્વીકાર કરે છે. વસ્તુ બળવાની શરૂઆત
સ્વરૂપ ઉપર હોય છે પરંતુ નિશ્ચયનયથી દૃષ્ટિ થાય ત્યારે વસ્તુ બળી ગઈ એમ વ્યવહાર ભાષા
પદાર્થના વિશેષ સ્વરૂપ ઉપર હોય છે. દા. ત. વદે છે. પરંતુ નિશ્ચય નય વસ્તુ સંપૂર્ણ રીતે જળી
વ્યવહાર નય કાની સોટીમાં કાષ્ઠની નિત્યતાને જાય પછી જ તેને જળી ગઈ તરીકે સ્વીકારે છે.
નિહાળે છે પરંતુ નિશ્ચય નય કાષ્ઠના સોટી-- જમવાની ક્રિયા, જળપાનની ક્રિયા વિ. દેહ |
| સ્વરૂપને નિહાળે છે. કરે છે. એમ નિશ્ચયની ભાષા બોલે છે પરંતુ
વ્યવહાર નયની નજરે પ્રત્યેક પદાર્થ વ્યવહાર ભાષા સદેહી આત્મા જમે છે અથવા
અનુત્પન્ન અને અવિનાશી છે. નિશ્ચય નયની જળપાન કરે છે એમ કહે છે. મૃતક નથી જમતું,
નજરે પ્રત્યેક પદાર્થ ઉત્પન્ન થાય છે. અને નષ્ટ નથી જળપાન કરતું.
થાય છે. વ્યવહાર નય આત્માને સક્રિય અને કર્તા
- સત્યની સમજણ મારે દ્રવ્ય દૃષ્ટિ અને તરીકે સ્વીકારે છે. નિશ્ચય નય આત્માને અક્રિય |
“| પર્યાય-દષ્ટિ બને આવશ્યક છે. બન્ને સ્વ-સ્વ અને અકર્તા તરીકે માને છે.
ક્ષેત્રમાં સત્ય છે. અન્ય નયનો અપવાદ કરનાર પરમાત્માને નમસ્કાર કરનાર આત્મા નમસ્કાર |
મસ્કાર] નય, કુનય બને છે. કરતો નથી એમ નિશ્ચય નય કહે છે. નિશ્ચય નયના
સાદ્વાદની વિશાળતા સર્વે સત્ય દષ્ટિઓને અભિપ્રાય અનુસાર નમસ્કારની ક્રિયા દેહ કરે છે, |
પોતાનામાં સમાવે છે. પરિણામે વિવાદથી તે દૂર
For Private And Personal Use Only
