Atmanand Prakash Pustak 094 Ank 07 08

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

મે-જુન-૯૭]
[૫૩ આ મનુષ્યજન્મ શાસ્ત્રકારે કહે છે કે મહાદૂલભ છે. જગતના સર્વ ચેનિના છે ઇરછે છે કે મારે માણસ બનવું છે. શું એ બની શકે ખરા? જે છે ભયંકર યાતનાથી પીડાઈ રહ્યા છે તે શું માણસ હેત તે યાતના ભગત ખરા ? આજે કાયદા માનના રક્ષણ માટે છે પણ પ્રાણીઓના રક્ષણ માટે કઈ કાયદા છે ખરા? એમની કતલ થાય તે પણ તે કાંઈ બોલી શકે ખરો ? જે એની જગ્યાએ આપણે હોઈએ તે કયારના પિકાર પાડી ઉઠયા હતા. આ મનુષ્ય જન્મ દુભ છે એ શબ્દો સાંભળીને આપણે રીઢા થઈ ગયા છીએ. કાન પણ ઘસાઈ ગયા. આપણને કેઈ દિવસ વિચાર પણ આવતો નથી કે આપણે કેવી દુર્લભનિમાં આવી ગયા છીએ. આપણને તેની દુલભતાને ખ્યાલ પણ આવતા જ નથી. આપણને તો એમ જ છે કે આપણે અહી જ અનંતા કાળ સુધી રહેવાનું છે. મૃત્યુએ આપણા વાળ પકડેલા છે. તે આપણને ઘસડીને લઈ જઈ રહ્યું છે. એ દશ્ય જે આપણી સામે ખડું થાય તે આપણને જરૂર ધમ કરવાનું મન થાય. ગુજરાતના મહામંત્રી વસ્તુપાળ-તેજપાળ કેવા ખમીરવાળા હતા! એક વખત મહારાષ્ટ્રના રાજા સાથે લડાઈ થઈ. રાજાએ કહેવડાવ્યું કે વરતુપ ળ તું વાણીઓ છે. અમે તને ખતમ કરી નાખીશું. વસ્તુપાળ જવાબમાં કહેવડાવે છે કે હા હું વણીઓ છું પણ સાંભળો : હું જ્યારે દુકાને બેસું છું ત્યારે ત્રાજવામાં કરીયાણું જોખું છું'. પરંતુ જ્યારે યુદ્ધમાં જાઉં છું ત્યારે શત્રુઓનાં માથાને તેલુ છું. એવા તે એ પરાક્રમી હતા. દાનપ્રેમી પણ તેવા હતા. દાન આપતા એમણે કઈ પણ ભેદભાવ રાખે નહેાતે કરોડોનું દાન આપતા હતા. આવા સમર્થ વ્યકિત વિદ્વાન પણ હતા. સંસ્કૃતમાં નિષ્ણાત. ગણાતા. સંસ્કૃતમાં સુંદર સુભાષિત બનાવતા. બધી રીતે સમથ. ધર્માયુદય કાવ્યની કેપી વસ્તુપાળે પિતાના હસ્તાક્ષરથી કરી હતી. આટલા કામકાજમાં પણ તે આવું કામ કરતા. આવા મહાન સમર્થ વ્યકિત જ્યારે બહાર નીકળે ત્યારે કેટલાય લેકે તેમને કુશળતા પૂછતા હોય. આ વસ્તુપાળ એક વખત અરીસામાં જુએ છે અને પિતાના પ્રતિબિંબને પૂછે છે કે વસ્તુપાળ તને બધા કુશળતા પૂછે છે. પણ તને કયાંથી કુશળતા હોય ? મૃત્યુને કોઈ ભરોસો જ નથી તું કુશળ નથી પણ મૃત્યુથી જકડાયેલો છે. આવી એમના જીવનમાં જાગૃતિ હતી આવી જાગૃતિ આપણા જીવનમાં આવી જાય તે આપણે જન્મારે સફળ થઈ જાય. આપણી પાસે કેઈ ગેરરી છે કે આપણે મૃત્યુ પછી સુખી જ થઈશું. આપણી વીસે કલાકની પ્રવૃત્તિ શું છે? ખાવું-પીવું, પહેરવું, હરવું, ફરવું, બસ આ જ વિચારણું આપણા મગજ માં ઘૂમી રહી છે. બીજી કોઈ વિચારણા છે ખરી? અહી લહેરથી ખાઈએ છીએ. પણ જે કૂતરાની નિમાં જઇશું તે એક રોટલાને ટૂકડો ખાવા માટે પણ પથરા ખાવા પડશે. કવિ કાલિદાસ કહે છે તેમ થોડા ટુકડા માટે આપણે ઘણું ગુમાવી રહ્યા છીએ.
કપિલ નામને એક બ્રાહ્મણ હતા. એ કપિલના પિતા રાજ્યની અંદર મંત્રી હતા. અચાનક કપિલના પિતા ગુજરી ગયા. કપિલ ન હતું તેથી મંત્રીપદ બીજાને આપ્યું અને રાજ્ય તરફથી જે સામગ્રી મળેલી તે કપિલ પાસેથી લઈને તે મંત્રીને આપવામાં આવી એક દિવસ આ કપિલના ઘર પાસેથી ન મંત્રી ઠાઠ-માઠથી નીકળે છે. આ જોઈને કપિલની માને જૂની સંપત્તિ યાદ આવી તેથી તે ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડે છે. તેથી છોકરો પૂછે છે : મા તું કેમ રડે છે ? એટલે મા કહે છે કે આ વૈભવ એક દિવસ આપણે ત્યાં હતા. તું ના હસ્તે માટે આ વૈભવ બીજાને સેં . તને હવે કાંઈ મંત્રીપદ મળે નહીં. કારણ તું કાંઈ ભણેલે-ગણેલ નથી, માટે હવે તને મંત્રી