Atmanand Prakash Pustak 088 Ank 03

Author(s): Pramodkant K Shah, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 13

દેવનું અને મનુષ્યનું સુખ પણ દુઃખ રૂપે જાણે છે. કારણ કે તે સુખ પદગલિક છે અને અસાર છે. જ્યારે મેક્ષનું સુખ તે. અવ્યાબાદ, અક્ષય અવિનાશી અને અનંત છેજે તેને જ એકાગ્ર મને ઇરછે છે. ત્રીજી “નિવેદ” છે સંસાર અસાર છે અને દુઃખથી ભરેલું છે, વીતરાગ કથિત ધર્મ સંસારને તારનારે છે, એમ જાણીને તે ધમ વડે ભવભ્રમણથી છૂટવાને ઇરછે છે એથું “અનુકંપા” છે અનુકંપા એટલે દયા. તે બે પ્રકારની છે. (૧) દ્રવ્યદયા, (૨) ભવદયા. દ્રવ્યદયા એટલે દુઃખી, દીન, રોગી, શેકવાન જે હોય તેને તેવા પ્રકારના તમામ દુ:ખો દૂર કરવા તે છે. ભાવદયા એટલે ધ. હિત મનુષ્ય ધમ નહિ કરે તે બીજી ગતિમાં દુ:ખી થશે અને ધર્મ કરશે તે સુખી થશે એવું ચિતવે અને ધર્મથી પતિતને ધર્મમાં સ્થિર કરે તે. એ રીતે યથા શકિતએ બંને પ્રકારની દયા કરે, તેને અનુકંપા કહેવાય છે. પાંચમું “આક્તિા ” છે વિતરાગ દેવે જે વચન ભાખ્યું છે તે જ સત્ય છે તેમાં કંઈ સંદેહ નથી. જિનેશ્વર ભગવાને ભાલા સર્વ વચને અન્યથા ન જ હોય, સત્ય જ હોય આવી શ્રદ્ધા છે ને છે તેને “આસ્કિતા” કહેવાય છે.
વિતરરંગ પરમાત્મા શ્રી જિનેશ્વર દેવના શાસનમાં સમ્યક્ત્વની કિંમત એટલી મોટી આંકવામાં આપી છે કે એના વિના જ્ઞાન પણ સમ્યગૂ જ્ઞાનરૂપ બનતું નથી. એના વિના ચારિત્ર પણ સમ્યક ચારિત્ર રૂ બનતું નથી. એના વિના તપ પણ સમ્યક તપ તરીકે ઓળખવાને લાયક બનતા નથી. જ્યારે કૂવો એ પ્રભાવ છે કે – એની હયાતિમાં જ્ઞાન એવી રીતિએ આત્મામાં પરિણમે છે કે જેથી એ જ્ઞાન સમ્યગૃજ્ઞાન ગણાય છે, ચારિત્રનું પાલન એવા ભાવપૂર્વકનું બને છે કે જેથી એ ચારિત્રનું પાલન સમ્યફ ચારિત્ર ગણાય છે, અને તે પણ એવા ભાવ પૂર્વકનું બને છે કે જેથી એ આત્માને વળગેલાં કર્મ તપે, કર્મની નિરા થાય અને એ હેતુથી એ તપ રમે કુ તપની કેટિનું ગણાય છે
સમ્યગ્રદર્શન ધર્મનું મૂળ છે, ધર્મ નગરનું દ્વાર છે. ધર્મ મંદિરનો પાયો છે, ધર્મને આધાર છે ધર્મનું ભજન છે અને ધમને નિધિ છે. સમ્યગ્ગદર્શન મોક્ષનું દ્વાર છે, એ તેની પહેલી મહત્તા છે. ગુરશનની બીજી મહત્તા એ છે કે જે આયુષ્યનો બંધ સમકિત આવ્યા પહેલા ન પડી ગર્યો હોય તે સંમક્તિના સદૂભાવમાં નરકગતિનાં અને તિય ગતિના દ્વાર બંધ થઈ જાય છે. ત્રીજી મહત્તા એ છે કે સમ્યગુદશન આવ્યા પછી ફરી ચાલ્યું ગયું ન હોય તે પરભવમાં પણ રનની જેમ સાથે આવે છે ક્ષયિક સમક્તિ એકવાર આવ્યા પછી જતું નથી. મોક્ષમાં પણ સાથે જ જાય છે. સિદ્ધ ભગવંતને ક્ષાયિક સમક્તિ જ હેાય છે. જેથી મહત્તા એ છે કે સમક્તિ એકજાર આવ્યા પછી જીવાત્માંથી કદાચ ચાલ્યું પણ જાય તે પણ મેહનિય કમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ જે ૭૦ કડાકોડી સાગરોપમની છે તે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કદાપિ ન બાંધે. ફક્ત એક કેડીકેડી સાગરોપમનું ઉત્કૃષ્ટ કમ બાંધે. પાંચમી મહત્તા એ છે કે અનાદિ અનંત જીવનયાત્રામાં જીવ જે એકવાર સમન્દર્શન પિતાના પુણ્યોદયે સ્વયં-સ્કુરણથી કે ગુર્નાદિના ઉપદેશથી પામી જાય, તે તેને બેડો પાર થઈ જાય, ભવસાગર તરી જવાની યોગ્યતા આવી જાય, પછી અમુક ભવે કે વધુમાં વધુ અર્ધ પુદ્ગલ પરાવત કાળમાં અવશ્ય ક્ષે જાય છે. ધર્મની કઈ પણ ક્રિયા એ માટે કરવી જોઈએ કે સૌથી પહેલા ક્રિયા કરનારને સમતિ
( અનુસંધાન પાના નંબર ૪૪ ઉપર)
જાન્યુઆરી ૯૧].