Atmanand Prakash Pustak 084 Ank 11 12

Author(s): Kantilal J Doshi
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 7

મારે જેટલા રૂપિયાની જરૂર હરી એટલા રૂપિયા પ્રજા અવશ્ય આપશે. આ વાતના તમને વિશ્વાસ ન હેાય તે કાલે તમને પારખુ કરીને ખતાવુ',’ અતિથિ રાજાએ કહ્યું, “તમે એક લાખ ખવ' (હજાર કરોડ) રૂપિયા માગેા,”
બીજે દિવસે રાજાએ ઘાષણા કરી કે આવતી
કાલ સુધીમાં મારે એક લાખ ખ રૂપિયાની જરૂર છે. પ્રજાજનાએ તરત જ પાતાની તિજોરી ખાત્રી કરવા માંડી. પેાતાના પ્રિય રાજાને માટે હીરા, મોતી અને અલકારા આપી દીધા. થોડા દિવસ બાદ આના હિસાબ કરવામાં આવ્યે તેા રક્રમ એક લાખ ખથી પણ વધુ થઈ ચૂકી હતી.
મારી
રાજાએ કહ્યુ', “જુઓ, પ્રજાજનાએ માગણી પૂરી કરી દ્વીધી. જો હું. રાજ મારી લાખાન આવા ભેગી કરીને જ મૂકી
રાખતા
હાત તા એના સંચય, રક્ષા અને યુની મને
કેટલી બધી ચિ ંતા થતી હોત ? આ દાને મને
સાઇરસે પેાતાને
નિશ્ચિત કરી દીધા છે. મળેલી સ'પત્તિ પણ દાનમાં આપી દીધી.
એની ઇચ્છા અને આવશ્કયતાની પૂતિ થાય છે. એના દુઃખનુ નિવારણ થઇને સુખમાં વૃદ્ધિ થાય છે. આપનારને એક પ્રકારના નિંદ, સતીષ, ઔદાય', ગૌરવ વગેરેની પ્રાપ્તિ થાય છે. જો દાન લેનારને કાઈ લાભ ન થાય તે પછી એ દ્વાન લે છે શા માટે? આથી જ દેવ
લેાકમાં જનારાને માટે જૈન શાસ્ત્રમાં પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યા છે, વિં યા ટ્રા, ફ્રિ થા મુજ્જા, િયા જિન્ના, દિયા સમાત્તા” “મનુષ્ય લેાકમાં શુ આપીને, શું ભાગવીને, કઈ કરણી કરીને અને કેવુ' આચરણ કરીને દેવલોકમાં ગયા છે?” આમ અહી સૌપ્રથમ દાનની વાત પૂછી છે. આપણું જીવન શીલ, તપ આદિની અપેક્ષાએ દાનથી સક્રિયરૂપે ઉદાર અને વિશાળ બને છે. એમ પણ કહેવાય કે અને શીલન પાલન કરવું તે સાધુવનું મુખ્ય દાન આપવું એ ગૃહસ્થનુ મુખ્ય કર્તવ્ય છે. કર્તવ્ય છે. આથી જ દાનને ચારેયમાં સમ પ્રથમ સ્થાન આપવામાં આવ્યુ છે.
હાયનું આભૂષણ
જે વ્યક્તિ શક્તિ હોવા છતાં દાન કરી શકતેા નથી. એ સમાજની નજરમાં નિમ્ન કક્ષાના ગણાય છે. આવા સ્વાર્થી માનવીથી બધા દૂર રહેતા હોય છે અને એના સુખદુ ખમાં સહભાગી થતા નથી.
હકીકતમાં હાથને સદુપયેાગ બીજાને દાન આપવામાં છે. બીજાનું ધન છીનવી લેવામાં, ચારી જવામાં કે પચાવી પાડવામાં નથી. આથી ' हस्तस्य भूषण' दान ( હાથનું આભૂષણ દાન છે ) એમ કહીને દાનથી જ હાથની શેાભા દર્શાવી છે, કંકણથી નહિ એમ કહેવાયુ છે. સંત તુલસીદાસજીએ કહ્યુ, “ હાથ વિત્યે સર જ્ઞાન ૐ । ક
પ્રથમ અગ કેમ ?
ધર્માંના ચાર અંગોમાં શીલ, તપ અને ભાવમાંથી કાઈને પહેલું સ્થાન આપવાને બદલે દાનને શા માટે પહેલું સ્થાન આપવામાં આવ્યુ’ હશે ? એની ૫ છળ કોઈને કોઈ રહસ્ય તાપશુ હશે જ ને ? દાનને પ્રથમ સ્થાન આપવાનું કારણુ એ છે કે શીલ, તપ અથવા તેા ભાષના ભર્યા આચરણના લાભ માત્ર આચરણકર્તાને જ મળે છે. જેને શીલ, તપ કે ભાવનું' પાલન કર્યુ” એને જ એની પ્રાપ્તિ થાય છે, જયારે દાનનું ફળ લેનાર અને દેનાર ખ'નેને પ્રત્યક્ષ રીતે પ્રાપ્ત થાય છે. જો કે પરાક્ષ રૂપે શીલ, તપ અને ભાવનું ફળ સમાજ કે કુટુ બને મળે છે, પર તુ એનુ પ્રત્યક્ષ ફળ એમને મળતુ નથી. દાન આપવાથી લેનારનો અભાવ કે ભૂખ મટે છે.
એકટેબર-૮૭]
2
બંગાળમાં સતીશચંદ્ર વિદ્યાભૂષણ નામના પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન અને સેવાભાવી માનવી થઇ ગયા.
૧૬૫