________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કાન્તવાદી, અનેકાન્તવાદ એટલે જૈનતત્ત્વના આત્મા કઈ વસ્તુ કેવી અપેક્ષાએ સ્વીકારવી, કેવા રૂપે માનવી અને દેશ કાળને લક્ષમાં લઈ કયા સ્મશે કેટલે દરજ્જે ફેરફાર કરવા– તે બ્લુ વિચારવાનું અને નિર્ણય કાનનું શ અને એ જ અનેકાન્તવાદ. એ યુગમાં લાદેશમાં એક એવી માન્યતા હતી કે, નારી જાતિને શાસ્ત્રજ્ઞાન અને ધર્માચરણના અધિકાર જ નથી. તીથંકર મહાવીર, નારી જા ત અંગે પરિવતી રહેલી આવી શોચનીય પરિસ્થિતિ માટે પડકાર કર્યાં અને ઘેષણા કરી કે, પુરુષ અને સ્ત્રીનાં અત્મા વચ્ચે કોઇ ભેદ નથી. મુક્ત દેહની નથી થતી આત્માની થાય છે. ભગવાને જોયું કે પુરુષની અપેક્ષાએ સ્રી વિશેષ તેવી અને નિષ્ઠાવાન પૂરવાર થાય છે. નારીની ચગ્યતા પુરુષ કરતાં જરાએ ઉતરતી નથી, એ વાત એ યુગમાં થઈ ગયેલી તેજસ્વી નારીએચ'દનમાળા, મૃગાવતી, ચલણા, જયંતી, સુલસા વગેરેનાં જીવન પથી સ્પષ્ટ થઇ જાય છે. ભગવાન મહાવીરે ચતુર્વિધ સઘની સ્થાપના કરતી વખતે, શ્રમણી સધનુ નેતૃત્વ પદ્દે ચંદનબાળા સાધ્વીજીને સાંખ્યું – એ હકીકત નારી જાતિમાં રહેલી વ્યવસ્થા શક્તિનુ' સૂચક છે. આવું ક્રાંતિકારક પગલું ભરી, ભગવાન મહાવીરે નારીની વિષમ પરિસ્થિતિને દૂર કરી દીધી. યજ્ઞમાં થતી હિંસા અને યુદ્ધો અંગે ભગવાને વિરોધ કર્યાં. ‘અહિંસા પરમો ધર્માં 'તુ સૂત્ર પ્રજાને આપ્યુ. વેદના પ્રખર પડતા શ્રી ગૌતમ ઇન્દ્રભૂતિ વગેરે સાચી હકીકત સમજતાં ભગવાન શિષ્ય બની ગયા.
'
ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશ
ભગલાન મહાવીરનેા ઉપદેશ, જૈન ધર્મના માગમ સૂત્રેા જેવા કે આચારાંગ સૂત્ર, ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર, દશવૈકાલકસૂત્ર, ભગવતીસૂત્ર છે. માં જાળવી રાખવામાં આવેલ છે. આ ઉપદેશના મુખ્ય સાર નીચે મુજબ છેઃ
(૧) ‘જીવા મને જીવવા દ્યો.' કારણકે જીવ માત્રને માયુષ્ય પ્રિય છે. સ` જીવા સુખના
૧૨]
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અભિલાષી છે. દુઃખ સૌ કોઇને પ્રતિકૂળ છે. મરણુ સૌને પ્રિય છે સ જીવેને જીવવુ પ્રિય છે, માટે કોઈ જીવને હણવા નહિં કે દુઃખ દેવું નહિઁ'
(૨) આત્મવિકા માં જાતિ કે કુળની મહત્ત્વતા નથી, ગુણાની જ મહત્ત્વતા છે. ચ’ડળ કુળમાં જન્મેલ પણુ આત્મકલ્યાણ સાધના અધિકારી છે.
(૩) ભેગામાં તૃપ્તિ નથી, જડમાં ક્યાંય સુખ નથી. અહિંસા, સયમ અને તપના માર્ગે જ સાચુ અને શાશ્વતુ સુખ પ્રાપ્ત થઇ શકે છે.
(૪) નો સ્રોસેસળ ચર' અર્થાત્ લેકવાદને અનુસરસા નહિ. દુનિય'ની દેખાદેખી કરશે નહિ. (૫) અહિંયા એજ પરમ ધમ' છે,
(૬) આત્માજ આત્માના મત્ર છે અને સ્વખળવડે જ આત્મા, પરમાત્મા ખની શકે છે.
(૭) આત્મ બલિદાન એજ સાચા યજ્ઞ છે. બહારના યજ્ઞ એ દ્રવ્ય યજ્ઞ છે. તરના યજ્ઞ એજ સાચા યજ્ઞ છે.
(૮) ધર્મ એ સામાજિક રૂઢિ નહિ, પણ વાસ્તવિક સત્ય છે. સાંપ્રદાયિક બાહ્ય ક્રિયાકાંડ પાળવાથી મેક્ષ પ્રશ્ન ન થઈ શકે, પણ સત્ય ધર્મનાં સ્વરૂપમાં આશ્રય લેવાથી પ્રાપ્ત થાય છે ધમ માં મનુષ્ય અને મનુષ્ય વચ્ચેના ભેદ સ્થાયી રહી શકતા નથી.
(૯) ‘ક્રિયા કરવાની શરૂઆાત થઈ, એટલે ક્રમ' બંધનની દૃષ્ટિએ કરાઈ ચૂકી' એ સિદ્ધાંત સામે વિરે ધ દાખવી, ભગવાનના જમાઇ જમાલિ અને પુત્રી પ્રિયદશ'ના, ભગવાન મહાવીરના શ્રમણ્ સઘમાંથી છૂટા પડ્યાં, પણ ભગવાને તે અંગે ચર્ચા, દલીલ ન કરતાં માત્ર મૌનજ સેવ્યુ પોતાના વિચારાના ભાગ્રહ રાખી, તે અન્ય પર ઠોકી બેસાડવા એ એક પ્રકારની હિંસા છે.
[ખાત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
