________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આ પૂજામાં તેર ઢાળ છે અને અંતે ‘કળશ' છે. (૧૨) પુષ્પપ્રકર પુષ્પવૃષ્ટિ, (૧૩) આરતી મંગળપ્રદીપ, આ પૂજા વિ. પૂ સં. (૨)માં છપાઈ છે (અષ્ટમંગલ), (૧૪) ધૂપદીપ, (૧૫) ગીત, (૧૬) નૃત્ય (નાટક) અને (૧૭) વાદ્ય (વાજિંત્ર .
(૨) તેર પ્રકારી સ॰ પૂર્વક બારવ્રત-પૂજા—આ ખરતર રૂપચંદના શિષ્ય કપૂરચન્દે (કુશલસારે) વિ. સં. ૧૯૩૬માં રચી છે. એના પ્રારંભનાં “પૂજા તેર વિધાન’ઉપર્યુક્ત ઉલ્લેખ છે આ પૂજા પૂજા સમહુમાં છપાઈ છે.
(૫) સત્તરભેદી પૂજા (૧-૭)
‘સત્તરભેદી પૂજા’ એ પણ પૂજાને એક પ્રકાર છે. અને સંબધ સત્તર પ્રકારે હાઈ એનું આ નામ સાક છે. આ જાતની પૂજાતે એક પ્રાચીન નમૂને (૧) ‘ખરતર' ગચ્છના અભરમાણિકયના શિષ્ય સાધુ કીર્તિ એ અણહિલપુરમાં વિ.સ. ૧૬૧૮માં રચેલી અને “સત્તરભેદી પૂજા” તરીકે નિર્દેશાયેલ કૃતિ છે. એના પ્રરંભ યેાતિ સકલ'થી કરાયા છે. એને
લગતું પદ્ય તથા એના પછીની પાઈય (પ્રાકૃત)માં
રચાયેલી નિમ્નલિખિત એક ગાથા તેમજ અંતમાંની ત્રણ કડીએ જે. ગૂ. ક. (ભા. ૧, પૃ. ૨૧૯-૨૨૦)માં રજૂ કરાઈ છેઃ
“ન (ન્દુ)વન વિલ્હેવળ વથ(?રથ) ઝુ પોદળ આ પુળા ળય । માહારદ્ળ વનય' ર્ જીન' વડાના ય આમળા’સુર્યાભનાં નામેા પણ અપાયાં છે. આ પૂજા
આ ગાથા સત્તર પ્રકારો પૈકી દસ ઉપર પ્રકાશ પાડે છે, આ પૂજા અપ્રકાશિત છે.
(૨) સત્તરભેદી પૂજા—આ ‘તપા’ગીય હીરવિજયસૂરિના શિષ્ય ઉપાધ્યાય સકલચન્દ્રની વિક્રમની
સત્તરમી સદીની રચના છે. એને પ્રારંભ ગુજરાતી
પદ્યથી કરાયા છે. ત્યારબાદ સત્તર પ્રકારના નિર્દેશવાળી ત્રણ ગાથા પાયમાં છે. એ પ્રકારેાનાં નામેા નીચે મુજબ સૂચવાય છે:
(૧) ન્હવણુ, (૨) વિલેપન, (?) ચક્ષુયુગલ, (૪) વાસ (સુગંધ), (૫) (છૂટાં) પુષ્પ, (૬) પુષ્પાની માળા, (૭) વ ક (આંગી), (૮) ચૂર્ણ (બરાસ), (૯) ધ્વજ, (૧૦) આભરણુ, (૧૧) પુષ્પગૃહ (લર),
૨૩૪
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસ્તુત પૂજામાં વસ્તુ' છંદમાં રચાયેલ પદ્યથી સત્તરે પ્રકારની પૂજાને પ્રારંભ કરાયેા છે. અને ‘કળશ’ માટે પણ તેમ કરાયુ છે. આમ આ પૂજામાં ‘વસ્તુ’ છંદના ૧૮ વાર ઉપયાગ કરાયા છે, ૧ મી તેમજ ૧૭મી પૂનમેામાં કેટલાંક વાદ્યોનાં નામેા છે. દા. ત. શ્રીમ`ડલ અને મહુવર ૧૬મી પૂજામાં વાદ્યોના ધ્વનિઓને ઉલ્લેખ છે. પ. પૂ. સ (ર)માં આ પૂજા છપાઈ તેા છે પરંતુ એમાં જોઇએ તેવી શુદ્ધિ જળવાઈ નથી.
(૩) સત્તરભેદી પૂજા—અચલ’ગચ્છના ભાનુલબ્ધિના શિષ્ય મેધરાજે આ પૂજા વિક્રમની સત્તરમી કરાયા છે. એ તથા એના પછીનુ એક ગુજરાતી પદ્ય સદીમાં રચી છે. એને પ્રારંભ એક સંસ્કૃત પદ્મથી તથા અંતમાંનાં ચાર ગુજરાતી પદ્યો હૈ. ગૂ. ૪. (ભા. ૧, પૃ. ૪૬૭-૪૬૮)માં ઉષ્કૃત કરાયા છે. આ કૃતિમાં આગમમાં જિનેશ્વરે પૂજાના ૧૭ ભેદ કહ્યાને તેમજ વાભિગમ, જ્ઞાતા (ધ કથા) અને રાયપસેણીને ઉલ્લેખ છે. સાથે સાથે વિજયદેવ, દ્રૌપદી અને વિ. પૂ. સ. (૧)માં છપાપ છે. એમાં દર્શાવાયેલાં પૂજાના સત્તર પ્રકારા સકલચન્દ્રની કૃતિ સાથે સર્વા'શે મળતા આવે છે.
(૪) વિધિગર્ભિત સત્તદભેદી પૂજા—આ પાર્શ્વચન્દ્રસૂરિની રચના છે. એ વિ. સ. ૧૫૩૭માં જન્મી,
વિ. સ'. ૧૫૪૬માં દીક્ષા લઈ, ૧૫૫૪માં ઉપાધ્યાય અને ૧૫૬૫માં આચાર્ય બન્યા હતા. એમને વિ. સં. ૧૬૧૨માં ોધપુરમાં સ્વર્ગવાસ થયેા હતેા, એ હિસાબે એમની આ કૃતિ સત્તરભેદી પૂજામામાં પ્રથમ ગણાય, જૈ. શૂ ક. (ભા. ૧, પૃ.૧૪૨)માં આ કૃતિને “સત્તરમેડી પૂજા વિધિ ગર્ભિત" તરીકે અને પૃ. ૬૧૯માં “સત્તરભેદી પૂજા વિધિ ગર્ભિત સ્તવન” તરીકે ઉલ્લેખ છે.
For Private And Personal Use Only
આત્માનદ પ્રકાશ
