Atmanand Prakash Pustak 069 Ank 12

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531794/1

Page #1

કા)
આત્મ સં. ૭૭ (ચાલુ), વીર સં. ૨૪૯૮
વિ. સં. ૨૦૨૮ આસો
C60.
0.00 0.00 0.00:00:00 G CONS છે મનુષ્ય જાતિએ જીવન સંસ્કારી બનાવવાના અનેક છે
અખતરાઓ કર્યા છે, અને હજીયે કરે છે. હવે આખી છે ઈ મનુષ્યજાતિનો વિચાર કરી બધે ફેલાયેલી અબુદ્ધિને છે છે. પ્રથમ નાશ કરવો જોઈએ. જીવનમાં અદ્યતન શાસ્ત્રીયતા 0િ આણવી જોઇએ. ધાર્મિક સંસ્કરણ સાધી સર્વ ધર્મોને છે & સમન્વય સિદ્ધ કરવો જોઈએ. તમામ રાજકીય હાડમારીઓ છે દૂર કરી કેળવણીના જોરે આદેશ સામાજિક વ્યવસ્થા છે અને ઈષ્ટતમ આર્થિક સંગઠન સાધવાં જોઈએ. અને છે . સર્વોચ્ચ સાંસ્કારિતા કાયદાના કે વિવેકના જોરે ન છે હ ચલાવતાં લોકોના જીવનમાં જ એ સ્વાભાવિક થાય તેમ છે & કરવું જોઈએ.
–કાકા કાલેલકર છે
COOOOOoo
પ્રકાશક : શ્રી જેન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર.
પુસ્તક : ૬૯ ]
એકબર : ૧૯૭૨
(
[ અંક : ૧ર

Page #2

અ... નુ........મ.....ણિ...કા..
ક્રમ
લેખ
લેખક
પૃષ્ઠ
.... પં', શ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજ .... લે. મનસુખલાલ તા. મહેતા
૨૨૭ ૨૨૯
૧ માનવતાને મહાન સંદેશ [ ૨ નારી અને નારાયણ ૩ ગુજરાતી જૈન ભક્તિ સાહિત્ય
પૂજા અને પૂજનવિધિ ૪ જૈન સમાચાર
હીરાલાલ ૨. કાપડીયા
૨૩૭
આ સભાના નવા આજીવન સભ્ય
શ્રી વિજયભાઈ મણિલાલ ગાંધી–મુંબઈ
ન્યાયશાસ્ત્રના અભ્યાસીઓ માટે અતિ આવશ્યક અને જ્ઞાનશાળાઓ યુનિવર્સિટીઓ, પુસ્તકાલય, જૈન ભંડારે વગેરેએ ખાસ વસાવવા યોગ્ય
જેમ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય અનુમવાનં તવંશી કહીને ૦િ.૨દાવેલા છે તે તાર્કિકશિરોમણિ વાદિપ્રભાવક આચાર્ય પ્રવર શ્રી મલવાડી પ્ર. ચુત
આચાર્ય શ્રી સિંહસૂરી ગણિવાદી ક્ષમાશ્રમણ વિરચિત ન્યાયાગમાનુસારિણી વૃત્તિસહિત.
પૂજ્યપાદ આચાર્ય મહારાજ શ્રી વિજયસિદ્ધસૂરીશ્વરજીના પ્રશિષ્ય પૂજ્યપાદે મુનિ મહારાજ શ્રી ભુવનવિજયજીના અંતેવાસી ભારતીય સમગ્ર દેશનશાના તલસ્પર્શી જ્ઞાતા વિદ્વાન મુનિ શ્રી બૂવિજયજી સંપાદિત—
द्वादशारं नयचक्रम्
प्रथमो विभाग: કિંમત રૂા. ૪૦) ચાલીશ, ટપાલ ખર્ચ અલગ લખજૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર

Page #3

વર્ષોં : ૬૯ ] વિ. સં. ૨૦૨૮ આસે
શ્રી નાનંદ
..
ઈ. સ. ૧૯૭૨ એકટાબર [ અંક : ૧૨
માનવતાના મહાન સંદેશ
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં મહાવીર ભગવાને મેક્ષના ચાર પરમ અંગ અતિદુલભ કહ્યા છે. ચાર પરમ અંગમાં પહેલું અંગ મનુષ્ય ભવ છે, મનુષ્ય ભવ મળ્યા પછી પણ મનુષ્યત્વની પ્રાપ્તિ દુલભ છે. માણસાઈ નેજ મનુષ્યત્વ કહેવામાં આવે છે, માણસાઈનુ સ્થાન આજે માટે ભાગે સાણસાઈ એ જ લીધુ છે. એક એકને ફસાવવાની વાત તેને સાણસાઈ કહેવામાં આવે છે. દરિયામાં જેમ મત્સ્યગળાગલ ન્યાય ચાલતા હાય છે તેમ દુનિયામાં આજે મનુષ્યગળાગલ ન્યાય ચાલી રહેલ છે મંદબુદ્ધિવાળા મનુષ્યાને બુદ્ધિશાળી મનુષ્યેા છેતરતા હેાય છે. શક્તિહીનને શક્તિશાળી દબાવતા હાય છે. બસ આનેજ મનુષ્યગળાગલ ન્યાય કહેવામાં આવે છે. આજે ઘણા માણસા દુકાનની આગળ પ્રમાણિકતા એ અમારે મુદ્રાલેખ છે એ રીતનાં ખેડ લગાવે છે. પણ એ લગાડવા માત્રથી શું વળે? પ્રમાણિકતાથી વર્તવુ પણ જોઈ એ. આજે મોટા ભાગના મનુષ્યાની ફરિયાદ છે કે, નીતિથી વવા જઈ એ તેા પેટ ન ભરી શકાય પણ તે મિથ્યા માન્યતા છે. નીતિથી પેટ જરૂર ભરી શકાય છે પણ પેટી–પટારા ન ભરી શકાય, આજે શ્રીમંતા કે સામાન્ય સ્થિતિના માણસે કોઈ સુખી નથી. મિલ માલિકો સુખી નથી અને મજૂરે પણ સુખી નથી તેનું મુખ્ય કારણ એ જ છે કે સૌમાં સંગ્રહવૃત્તિ છે જો સાચી ત્યાગવૃત્તિ જીવનમાં આવે તે જગત આખું સુખી ખની જાય. સપત્તિના ચેાથા ભાગના દરેક. સુખી ગૃહસ્થાએ સ્વેચ્છાથી સન્માર્ગે વ્યય કરવા જોઈ એ. તેવી શાસ્ત્રોની

Page #4

આજ્ઞા છે. અરે, સુખી ગૃહસ્થ સંપત્તિના આઠમા ભાગને પણ જનકલ્યાણનાં કાર્યોમાં વ્યય કરે તે દુનિયાના સામાન્ય સ્થિતિના માણસને અન્ન અને વસ્ત્રની તંગી ન રહે. પણ તમે તે ભેગું જ કરે રાખે છે. પણ ધ્યાન રાખજો. ભેગું કરેલું ધન અંતે તે તમને જ ભરખી જવાનું છે. સમજીને સ્વેચ્છાથી ત્યાગ કરે તે જીવનમાં અનુપમ આનંદ લૂંટી શકાય, બાકી સમજીને નહીં મૂકો તે અંતે યમરાજ એક ધડાકે બધું જ મૂકાવી દેશે, અને સરકાર તે અત્યારે એકાવી જ રહી છે. તમને અમે સમજાવીને મૂકાવનારા ઠીક ન લાગ્યા એટલે એકાવનાર ભેટી ગયા છે. જેઓ સમજીને વાપરતા હોય તેઓ ધન્યવાદને પાત્ર છે અને તેવા વાપરનારા પણ આજે ઘણા છે. પરિગ્રહવાદ એજ અને સામ્યવાદને નેતરનાર છે. શ્રીમંતના દિલમાંથી જ્યારે અધ્યાત્મવાદ દાવાદ વિદાય લે છે ત્યારે ગરીબના દિલમાં સામ્યવાદ ફેલાય છે શ્રીમતે દાવાદમાં સમજી જાય તો દેશમાંથી સામ્યવાદ આજે વિદાય થઈ જાય, દાનની પાછળનું ધ્યેય વ્ય પાલનનું હોવું જોઈએ કીર્તિનું હોવું ન જોઈએ. શ્રી ભતૃહરિ “નીતિશતકમાં કહે છે કે, સાહિત્ય-સંગીત અને કળા વગરના મનુષ્યો સાક્ષાત્ શિંગડાં અને પૂંછડાં વગરનાં પશુ છે, છતાં પશુઓનું અહોભાગ્ય છે કે, તેવાં શિંગડાં અને પૂંછડાં વગરનાં પશુઓ ખડ ખાતાં નથી. જે તે ખડ ખાતાં થઈ જાય તે ખડમાં પણ કાળાબજાર થાય અને પશુ બિચારા ભૂખે મરે. બધી કળાઓમાં શ્રેષ્ઠ ધર્મકળા છે ધર્મકળા વગરની છે બાકીની દવા હોય તે તે ચંદ્રિકા વગરની ચંદ્રકળા જેવી છે. વેપાર વાણિજય વગેરેની કળા સાથે જે ધર કાળા હોય તે બીજી બધીયે કળાની સમતુલા જળવાય છે, ભતૃહરિએ સાહિત્ય સંગીત અને ધર્મકળા વગરના મનુષ્યોને સાક્ષાત પશુ સમાન કહ્યા છે, એકલા પિતાના સ્વાર્થ સામે જ જોનારા અને જીવનમાં પરમાર્થને લેશ પણ વિચાર નહીં રાખનારા મનુષ્યના જીવનમાં માનવતાના મૃત્યઘંટ વાગી જાય છે, અને તેવા માનવો પૃથ્વીને પણ ભાર રૂપ છે. જગતમાં ગ્રંથ અને પંથ ઘણા છે. પણ દરેક ગ્રંથ અને પંથવાળાએ એ વાત એકી અવાજે કહી છે કે સામાને સુખ આપવાથી સુખ પ્રાપ્ત થાય છે અને બીજાને દુઃખ આપવ થી બદલામાં દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે. તમે શાતા ઈચ્છતા છે તે બીજાને ભવોભવમાં શાતા પમાડજો. પિતાને માટે શાતાની ગવેષણ કરનારા જે બીજાને અશાતા ઉત્પન્ન કરતા હોય છે તેવા કેઈપણ ભવે ઠરવાના નથી. મહાપુરુષે બે હાથ ઉંચા કરીને કહે છે કે “હે મનુષ્ય! તમે ધર્મનું સર્વસ્વ સાંભળે અને સાંભળીને હૃદયમાં ધારણ કરી રાખજો કે જે કાંઈ તમારા આત્માને પ્રતિકૂળ હોય તે બીજા કોઈપણ આત્મા પ્રતિ આચરવું નહીં હિંસા–નિંદા, કુથળી એ આપણું પોતાના આત્માને પ્રતિકૂળ છે, માટે બીજા આત્મા પ્રતિ તે તે વસ્તુ નહિ આચરવી જોઈએ.”
–પં. શ્રી ભુવનવિજયજી મહારાજ
૨૨૮
આત્માનંદ પ્રકાશ,

Page #5

નારી અને નારાયણું
લે. મનસુખલાલ તા. મહેતા પૃથ્વીપુર નગરમાં શ્રીદત્ત નામે બાર વ્રતધારી એક પણ લઈ શકતા નથી. પતિ પત્ની વચ્ચે વળી એક શ્રાવક રહેતો હતો. તેને ધર્મનિટ, ચતુર અને તીવ્ર બીજાથી ખાનગી રાખવા જેવું શું હોય? બુદ્ધિશાળી એવી શ્રીમતી નામે પત્ની હતી. પતિ પત્ની શ્રીમદ ભારે વિષણ હૈયે કહ્યું : “શ્રીમતી ! તારી બધી વાતે સુખી અને સંતોષી હતા. એક દિવસે
સ વાત તો સાચી છે, પણ હું એ કમનશીબ છું કે બહાર ગામથી પૃથ્વીપુર નગરમાં કોઈને ત્યાં આવેલ
જે દુઃખ અને વેદના હું ભોગવી રહ્યો છું તે વિષે શ્રીમતીની ગેપી નામની એક પ્રિયસખી તેને મળવા તને કહેતાં અને અત્યંત લોભ, શરમ અને અને સંકેચ આવી, ત્યારે શ્રીદત્ત પણ ઘરમાં હતો. ગેપી યુવાન થાય છે. શ્રીમતીએ આજીજી પૂર્વક કહ્યું : “આ વાત અને રૂપાળી હતી અને પુરુષને આકર્ષવાની તેનામાં
તમે મને સ્પષ્ટ રીતે ન કહી શકે તો તેના અંગે અજબ શકિત હતી. તેના શૃંગાર યુક્ત દેખાવ અને .
ડો ઈશારો કરવાથી પણ મને ખ્યાલ આવી જશે. હાવભાવથી શ્રીદત્તનું મન તેની પ્રત્યે અત્યંત અનુરાગી
વળી પુરુષના મનમાં એવી તે કઈ વાત હોઈ શકે કે થયું. તો ગ્રહણ કર્યા પછી પણ જ્યાં સુધી મન જે પત્નીને કહેતાં પણ સંકોચ થાય?' અને પ્રાણ કાબૂમાં નથી આવતાં, ત્યાં સુધી સાનુકૂળ
શ્રી દત્તે આમ છતાં સ્પષ્ટ રીતે વાત ન કરતાં પ્રસંગો પ્રાપ્ત થતાં ઇન્દ્રિયો ઉદ્દીપન થયા વિના નથી
આડકતરી રીતે કહ્યું : “થોડા દિવસો પહેલાં લાંબા રહેતી.
સમયથી એક સતત માંદી રહેતી સ્ત્રીનો કિરસો કહેતાં શ્રીદત્ત શરૂશરૂમાં તો ગેપીને ભૂલી જવા પ્રયત્ન તે કહ્યું હતું, કે એ માંદી સ્ત્રીએ પોતાના પતિની કર્યો કારણ કે વ્રતથી તે બંધાયેલ હતો. રવદારા સંતોષ કામેચ્છા અતૃપ્ત રહેવા ન પામે એ હેતુ પૂર્વક, તેની વ્રતધારીને પરસ્ત્રી સંબંધે વિચાર કરવો એ પણ એક કઈ પ્રિય સખી સાથે પ્રબંધ કરાવી આપવા પ્રયત્ન પ્રકારનું પાપ છે, તેથી તેવા દુરાચારથી દૂર રહેવા કર્યો હતો.' તેણે સંકલ્પ કર્યો. પણ એવા સંકલ્પ પર તેને કાબૂ આછા સ્મિત પર્વક શ્રીમતીએ કહ્યું. એ કિસ્સાનો ન રહ્યો અને મનમાં મૂઝરાવા લાગ્યો. ભૂખ અને ઉંઘ
ઉત્તરાર્ધ મેં તમને ઈરાદા પૂર્વક નથી કહ્યો, કારણ કે
ન પર તેના આવા વિચારોની અસર થઈ અને શ્રીમતીને
પુની બહાદુરી કે ચતુરાઈની કઈ વાત સ્ત્રીઓ થયું કે શ્રીદત્ત કેઈ મુશ્કેલીમાં આવી પડ્યો છે, પણ
પુરુષ પાસે કરે, ત્યારે પુરુષને એક પ્રકારનું અભિમાન પિતાનાથી વાત ગોપવે છે. શ્રીદત્ત ગેપી પ્રત્યે ભારે
ઉત્પન્ન થાય છે. પત્નીએ કરેલી વ્યવસ્થા વિષે તેના અનુરાગી બન્યો છે એની વાત શ્રીમતીને સ્વમુખે તો
પતિએ જ્યારે જાણ્યું, ત્યારે તેની પત્નીએ પોતાને કઈ રીતે કહી શકે ? આ તે ન કહી શકે, ન સહી આવો અધમ અને કામી માણસ મા, તે માટે શકે એવી વાત બની ગઈ
એવી તો સખત ચેટ લાગી કે ત્યારે જ મુનિરાજને - શ્રીમતીએ એક રાતે પતિની પાસે પોતાની શંકા ઘરે બોલાવી પત્નીની હાજરીમાં આજીવન બ્રહ્મચર્યવ્રતના રજૂ કરતાં કરણાદ્ધ ભાવે કહ્યું : “હું તે તમારું હાથ જોડયાં અને એ વ્રતનું એ પુછે છે ત્યાં અધું અંગ છું, છતાં કેટલાક દિવસોથી જોઈ રહી સુધી અણી શુદ્ધ પાલન કર્યું. પણ તમારી બાબતમાં છું કે તમે મારાથી કોઈ વાત છૂપાવી રહ્યાં છે અને તે હું સાજી સારી છું, એટલે તમને કઈ વાત એ વાતે તમારા હૃદય પર ભારે બૂરી અસર કરી છે. મૂઝે છે એ કહે ” “જીભના ચા વાળતાં આખરે હું જોઉં છું કે તમે પૂરું ખાતાં નથી અને રાતે ઉંધ શ્રીદો કહ્યું : ” તે દિવસે તારી પ્રિય સખી ગોપી
મારી અને નારાયણ

Page #6

આવી હતી, તે મારા પર જાદુ કરી ગઈ છે. એક તમારી નજીક આવશે અને તમારી કામેચ્છા પૂર્ણ વખત તેની સાથે જ્યાં સુધી મારું મિલન નહીં કરી શયનગૃહમાંથી તરત બહાર નીકળી જશે. તમારા કરાવી આપે ત્યાં સુધી મારા ચિત્તને કોઈ પણ રીતે વતી આ શરતો મેં મંજૂર રાખી છે. ગોપી પરિણીત શાંતિ થઈ શકે તેમ નથી. કોઈ મુર્ખ માણસ પણ નારી છે અને તેનો પતિ પણ રાજકુમાર જેવો સુંદર પોતાની પત્નીને આવી વાત ન કરી શકે એ હું અને સહામણો છે, તેના પતિને અગર અન્ય કેઇને સમજું છું, પણ આ વાત તે મારા જીવન મરણની આવા અધમ કૃત્યની ખબર પડે, તો તેનું દાંપત્ય બની ગઈ છે. એટલે તને ન કહું તો અન્ય કેને જીવન સદા માટે સળગી જાય, પણ માત્ર તમારી કહું ? એને જોયા પછી હું મારી શુદ્ધબુદ્ધ ખોઈ બેઠો છંદગી બચાવવા અર્થે અત્યંત આજીજીપૂર્વક સમજાવ્યા છું, ભૂખ મરી ગઈ છે અને ઉંઘ પણ ઊડી ગઈ છે.” બાદ આ વાતને તેની પાસે સ્વીકાર કરાવી શકું છું.”
શ્રીમતીની વાત સાંભળી શ્રીદત્તનું મસ્તક તેને નમી પતિની વાત સાંભળી શ્રીમતીને ધરતીકંપ જેવો
પડ્યું અને તેનું સંતપ્ત હદય કઈ અલૌકિક આનંદની આંચકો લાગ્યો. જળમાં અગ્નિ પ્રકટ્યા જેવી વિચિત્ર
આશાએ પરમ તૃપ્તિ અનુભવી રહ્યું. વાત બની હતી. યુદ્ધમાં તલવારના ઘા પડતા હોય ત્યારે ઢાલ જેમ સૈનિકના રક્ષણનું કામ કરે છે, એમ મુકરર કરેલ રાતે શ્રીમતીએ પોતાના પતિને સંસારના અનેકવિધ સંઘર્ષો વચ્ચે પુરુષના માટે શયનગૃહમાં મેકલાવી આપી કહ્યું કે ગોપી થેડા સુશીલ પત્ની ઢાલરૂપ બની છે. પતિની મનોકામના સમયમાં તમારી પાસે આવી પહોંચશે. સિદ્ધ કરી આપવાની શ્રીમતીએ તેને ખાતરી આપી શ્રીમતીએ તે રાતે સંપૂર્ણ રીતે અભિસારિકાને અને એજ વખતે સાપ મરે નહિં અને લાઠી ભાંગે સ્વાંગ સજી લીધો. પતિ સાથેના પ્રથમ મિલન વખતે નહિ એવી યોજના વિચારી લીધી. દરેક સ્ત્રીના સોહામણી અને આકર્ષક બનવા પાછળ જે તૈયારી કરી હૃદયમાં એક માતાની માફક પોતાના પ્રિયતમનું રક્ષણ હતી, તે કરતા અનેકગણી તૈયારી તેણે તે રીતે કરી કરવાની ભાવના રહેલી જ હોય છે. શ્રીદત્તને તે દિવસે હતી. દેહને શણગારી પોતાના પતિ પાસે ગોપી સ્વરૂપે શ્રીમતી સુખપૂર્વક ભોજન કરાવી શકી અને પિતાની પહોંચી તુરતજ દીવો ઓળવી નાખ્યો. અખંડ એકાન્ત મનોકામના સિદ્ધ થશે એ વિચારે તે આનંદમાં અને નીરવ અંધકાર હતો. શવ્યાગ્રહમાં ગોપીને પ્રવેશ આવી ગયો. કેઈએ સાચું જ કહ્યું છે કે કામી અને કરતાં જોઇ શ્રીદત્તના શરીરે રોમાંચના પૂર ઉમટયાં. અંધ ધોળા દિવસે પણ જોઈ શકતા નથી. શ્રીમતીની કાયામાંથી પ્રગટ થતી અજબ સૌરભે શ્રીદત્ત
પૂરો પાગલ બન્યો અને પોતાની અધમ મનોકામના ત્રણ દિવસ પછી શ્રીમતીએ શ્રીદત્તને કહ્યું: “હું 3
| સિદ્ધ કરી શ્રીમતી તો પછી તરત બહાર નીકળી ગઈ મારી સખી ગોપીને મળી આવી છું અને બહુ મહેનત
અને શ્રીદત્ત થોડી ક્ષણોમાં કેવો ભયંકર ઉલ્કાપાત મચી પછી આ બાબત માટે તેની સંમતિ મેળવી શકી છું.
ગયે તે વિષે વિચારવા લાગ્યો. આ બાબત માટે તેણે પ્રથમ તો રપષ્ટ ના પાડી, પણ જ્યારે મેં સમજાવ્યું કે મારા પતિનું જીવન રૂ૫ વ્યક્તિમાં નથી પણ માનવના મનમાં છે. તારા હાથમાં છે ત્યારે તેણે સંમતિ આપી. પરંતુ માણસને કઈ સ્ત્રી પ્રત્યે કામુક ભાવ જાગે ત્યારે સંમતિ આપતી વખતે તેણે શરત કરી છે કે, માત્ર જગતની દષ્ટિએ પેલી સ્ત્રી કદરૂપી હોવા છતાં, પેલા એકજ વખત તે તમને સંતોષ આપશે અને આવા માણસ માટે તે જગતની શ્રેષ્ઠ સૌદર્યવતી યુવતી બની નિંદ્ય અને દુરાચારી કૃત્યમાં તેને અત્યંત શરમ થતી જાય છે. શ્રીદરો પ્રથમ દષ્ટિએ જ્યારે ગોપીને જોઈ હોય તે તમારી સાથે કશી વાત કરશે નહીં. શયન- ત્યારથી તેનું હૃદય ઘાયલ બની ગયું હતું. બાકી ગૃહમાં જેવી તે પ્રવેશ કરશે કે તરતજ દી એલવી જે કાંઈ સુંદર-અસુંદર છે તે ચિત્તને લીધે જ છે.
૨૩e
આત્માનદ પ્રકાશ

Page #7

ચિત્ત જે શાંત થઈ જાય તો તેના માટે સુંદર–અસુંદર મારા અણમૂલ વ્રતને આજે ભંગ થયો. તારા પ્રત્યે જેવું કશું રહેતું નથી. ગેપી પ્રત્યે તેને જે કામુક પણ હું બેવફા બન્યો. એક નારીનાં શીલનું મારાથી ભાવો જાગ્યા તેથી જ તેની દષ્ટિએ ગોપી અપ્રતિમ ખંડન થયું. અન્ય પુરુષની તે ધર્મપત્ની હતી એટલે સુંદર દેખાવા લાગી. પણ હવે તો એ ક્ષણો પસાર તેની સાથે ભોગ એ મારા માટે વ્યભિચાર થયો. થઈ ચૂકી હતી.
લેકે મને કદાચ શ્રેષ્ઠ અને ઉચ્ચ માને, પણ હું મારા મદિરાને કેફ ઊતરી જતાં માણસને તેની વાસ્તવિક
2. આત્માને મહાન અપરાધી છું એ વાત હવે કેમ ભૂલી
શકું ? મારા માટે શેષ જીવન નર્કાગારરૂપ બની ગયું. સ્થિતિનું ભાન થવા લાગે છે. જે આનંદ વસ્તુ
અરે ! તારા સામે જોઈ શકવાની પણ મારામાં હિંમત મેળવવાની ઝંખનામાં છે, એ માટેની ઉત્કટતામાં છે,
નથી રહી. હું તે ઇચ્છું છું કે આવતી કાલનો સૂર્ય ઊગે તે આનંદ વસ્તુ પ્રાપ્ત થયા પછી રહી શકતો નથી.
તે પહેલાં મારી ચેહ સ્મશાનમાં બળતી હોય! જીવતાં ભાનવ મનની રચના જ આવા પ્રકારની છે. શ્રીદત્તની
તે ન આવડયું. પણ મૃત્યુને તો હવે સુધારી લઉં. બાબતમાં પણ આમ જ બન્યું. આનંદ ઊડી ગયો
મને અત્યારે જ કાતિલ ઝેર આપી દે નહિ તો અને આઘાતની લાગણી શરૂ થઈ
દીવાની મદદ લઈ હું જીવતો બળી મરીશ !' ત્યાં તો એ ઓરડામાં ગોપીમાંથી પાછી બની ગયેલી શ્રીમતીએ પ્રવેશ કર્યો અને પતિની પડખે
શ્રીમતી પ્રેમ પૂર્વક શ્રીદત્તની પીઠ થાબડતી થાબજઈ બેસી ગઈ. શ્રી દત્તને અસ્વસ્થ બને જોઈ
ડતી તેની વાત સાંભળી રહી હતી, પણ પછી તેને શ્રીમતીએ ટોણે કરતાં તેને પૂછ્યું: ઈચ્છિત વસ્તુ
આગળ બેલતે અટકાવી હાક ભાવે બેલી: “મારા મળી ગયા છતાં આવા સોગિયા જેવા કેમ દેખાવ છો ? માટે જગતનું કોઈ મોટામાં મોટું આશ્ચર્ય હોય તો શું ગેપીએ કાંઈ ઠપકો આપ્યો?
એ છે, કે જે માણસ અન્ય સૌ કોઈને સમજી શકે,
ગહનમાં ગહન બાબતને પણ તાગ કાઢી શકે, તે શ્રીદત્ત શરમ, લજજા, સ કોચ અને આઘાતથી
માણસ હર હંમેશ પિતાની સાથે રહેતી પત્નીને કેમ પીડાઈ રહ્યો હતો. પાપની સજા પાપની સાથે જ નહિં સમજી શકતો હોય? પવિત્ર સાથે પણ બે રીતે વીંટળાયેલી હોય છે. પાપ કરવું તે સહેલું છે અને સિદ્ધ થાય છે, એક ઈષ્ટ સાધનથી, બીજું અનિષ્ટ તે કરતી વખતે આનંદ પણ અનુભવાય છે, પણ પછી સાધનથી. માણસનાં માનસ અને પ્રકૃતિને અનુરૂપ તેમાંથી ઉત્પન્ન થતાં પ્રત્યાઘાતોને જીરવવા અતિ મુશ્કેલ સાધન હોવું જરૂરી છે. બધી વાતને સ્ફોટ કરી અને છે. શ્રીમતીના પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવાને બદલે શ્રીદત્તના શ્રીમતીએ કહ્યું: “મારે આ બધું નાટક કરવું પડ્યું ચક્ષુમાંથી આંસુની ધારા વહેવા લાગી. તેણે પોતાનું તે તમને પતનના માર્ગે ઘસડવા નહિ, પણ એ ભાગે મસ્તક શ્રીમતીના વક્ષસ્થળ પર નાખી ગદ્ગદિત બની જતાં અટકાવવા. કામનો આવેગ માણસને પશુ અને જઈ કહ્યું: ' શ્રીમતી ! આવા અધમ અને દુરાચારી પાગલ બનાવે છે. અરે! વિશ્વામિત્ર જેવા તપસ્વી પણ કાર્યમાં મદદરૂપ થવાને બદલે ઝેર આપી મને મારી તેમાંથી બાકાત નથી રહી શક્યા છે તમને ઝેર હું શા નાખવાનું તને કેમ ન સૂઝયું ? તું વિધવા થઈ હત માટે આપું? મારે તો તમારા હાથે ઢંકાઈ સૌભાગ્ય તે પણ એવા વૈધવ્યમાં આપણું બંનેનાં આત્માની ભર્યું મૃત્યુ પ્રાપ્ત કરવું છે. અને એ તો દરેક સ્ત્રીને ઉચ્ચગતિ થઈ હેત ! પુરૂષ તે કેટલીક બાબતમાં સર્વોચ્ચ અધિકાર છે.' માખી અને કાગડા જેવો છે, એટલે મેલાં પર બેસવા જાય, પણ મને તેમ કરતાં તે કેમ ન અટકાવ્યો? વિદીર્ણ હદયે શ્રી દો કહ્યું: “તારી યુકિત અને તારા જેવી બુદ્ધિશાળી સ્ત્રી પણ ઉપર ઊભા રહીને બુદ્ધિથી ભારે અનાચાર થતાં અટકી ગયો એ સાચું, પિતાનાજ પતિને પતનની ઊંડી ખાઈમાં ધકેલી દે. પણ ભાવદષ્ટિએ મારાથી મહાન પાપ થયું છે એમાં
નારી અને નારાયણ
૨૦૧

Page #8

કશી શકાને સ્થાન નથી. કર્મનાં બંધના આધાર માત્ર ક્રિયા પર નહિં, પણ ક્રિયા કરતી વખતે ક્રિયા કરનારનાં મનમાં અધ્યવસાયા પર અવલંબે છે. માનવ ચિત્ત જેવુ' ચિંતન કરે તેમાં જ તેનું ચિત્ત તદાકાર થઇ જાય છે, નહિં તેા વરસાથી જેનું પડખું સેવા આવ્યા છું, એજ મારી પડખે હેાવા છતાં તેને ગેાપી માની લેવાની ભૂલ હુ" કેમ કરૂં ?'
શ્રીમતીએ શ્રીદત્તનાં મનનુ સાંત્વન કરતાં કહ્યું; વદારા અને રવપતિ સંતેાષ વ્રત ધારણ કર્યાં છતાં, તે દ્વારા આપણે જે સિદ્ધ કરવાનું છે તેનું રહસ્ય સમજ્યાં ન હાવાથી, આવી બધી રામાયણ ઊભી થવા પામે છે. મૈથુનને શાસ્ત્રકારોએ ‘અબ્રહ્મ' કહેલ છે. જે માગે જવાથી સદ્ગુણાતા હાસ થાય અને દુર્ગુણાને પેષણ મળે તે
અબ્રહ્મ. અબ્રહ્મ શરીરના ધન નથી એ તે પડી ગયેલી એક ખેટી ટેવ માત્ર છે. ચાલતાં શીખતી વખતે નાના બાળકને જેમ ચાલણગાડીનું સાધન જરૂરનું છે, તેમ સ્વદારા-વપતિ સ ંતોષ વ્રતને સાધન બનાવી તે સાધન દ્વારા જે સિદ્ધ કરવાનું છે, તે તે! શુદ્ધ બ્રહ્મચર્ય પાલનનુ છે. તમારાથી જે પ્રકારનો દોષ થઇ ગયા છે ંનુ નિવારણ આલેચનાથ થઈ શકે તેમ છે.'
શ્રીમતીની દલીલે શ્રીદત્ત પર અસર કરી અને વળતે દિવસે જ મુનિરાજ પાસે જઇ યાગ્ય આલાયના લીધી. પછી તેા બન્ને જણાએ દીક્ષા ગ્રહણ કરી અને શુદ્ધ સાધુધર્મનું પાલન કરી શ્રીમતી અને શ્રીદો એજ ભવના અંતે મેક્ષપદ પ્રાપ્ત કર્યું.
શ્રી આત્મવલ્લભશીલ સૌરભ ટ્રસ્ટ
યુગવીર આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના સમુદાયના પૂ. સાધ્વીજીશ્રી શીલવતીશ્રીજી મહારાજ મુબઇમાં તા. ૧૭-૧-૧૯૬૮ના રોજ કાળધમ પામતા શુભેચ્છક વગે કાયમી સ્મારકની યેાજના કરી દર વષે પ્રાકૃત અર્ધમાગધીના કોલેજમાં અભ્યાસ કરતી જૈન વિદ્યાર્થિની બહેનોને અભ્યાસમાં મદદરૂપ થવા સ્કોલરશિપરૂપે આર્થિક સહાય આપવામાં આવે છે. સને ૧૯૭૨-૭૩ના વર્ષ માટે ૪૬ વિદ્યાર્થિનીઓને રૂા. ૫૦૫૦)ની રકમ મજૂર કરવામાં આવેલ છે.
પૂ. સાધ્વીજી મહારાજના અભ્યાસમાં મદદરૂપ થવા પંડિતોને આ ટ્રસ્ટમાંથી આર્થિક સહાય આપવામાં આવે છે તે મુજબ એ પૂજ્ય સાધ્વીજી મહારાજોના અભ્યાસ કરાવતા પિતાના પગાર માટે રૂા. ૧૨૦૦) મંજૂર કરેલ છે. તેમજ શ્રી પ્રાકૃત વિદ્યામંડળ (અમદાવાદ)ને રૂા. ૧૦૦૦) પ્રાકૃતનો અભ્યાસ કરતી જૈન વિદ્યાર્થિનીઓને સ્કોલરશિપ આપવા મંજૂર કરેલ છે. આ રીતે કુલ રૂા. ૭૨૫૦) ૧૯૭૨-૭૩ માટે મંજૂર કરેલ છે.
તા. ૨૦-૯-૭૨ના રોજ મળેલ ટ્રસ્ટીઓની સભાએ સંવત ૨૦૨૭ના એડિટેડ હિસાબ મંજૂર કરેલ છે.
આ ટ્રસ્ટને આર્થિક રીતે સહાયરૂપ થનાર સર્વે દાતાઓ અને એડિટસ” તરીકે મે, રાજેન્દ્ર એન્ડ કુાં. એ માનદ સેવા આપી છે તે માટે ટ્રસ્ટી મંડળ આભાર માને છે.
આત્માનદ પ્રકાશ

Page #9

ગુજરાતી જૈન ભક્તિસાહિત્ય પૂજા અને પૂજનવિધિ
લે: પ્રે!, હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ ૧૭૦ થી ચાલુ)
૧૮૮૯માં રચી છે. એમાં પાર્શ્વનાથનાં ચ્યવન, જન્મ, દીક્ષા, કેવલજ્ઞાન અને નિર્વાણુ એ પાંચ કલ્યાણકા પૈકી પહેલા કલ્યાણકને અંગે પુષ્પ પૂજા અને ફળ—પૂજા, બીજાને ઉદ્દેશીને અદ્ભુતપૂર્જા, જળપૂજા અને ચંદનપૂજા અને બાકીનાં ત્રણ કલ્યાણકા પરત્વે અનુક્રમે ધૂપપૂજા દીપપૂજા અને નૈવેદ્યપૂજા એમ એકેક પૂજા રચી છે આ પૂજા વિ. પૂ. સ. (૨)માં છપાઈ છે.
(અષાઢ અંક પાના
(૮) અષ્ટ પ્રકારી અડસઠે આગમપૂજા—આ પૂજા દીપવિજયે જ ખૂસરમાં વિ. સ. ૧૮૮૬માં રચી છે એનાં પ્રારભિક બે પદ્યો તેમજ અંતમાં ‘કળશ'નાં છ પદ્યો અને ત્યારબાદ આગમની આરતીની ત્રણ પક્તિ જે. ગૂ. ૪. (ભા. ૩, ખંડ ૧, પૃ. ૨૦૪– ૨૦૫)માં અપાયાં છે આ પૂજામાં ૬૮ આગમા તે કયા છે તેમજ કયા કયા આગમ કે આગમા અંગે આઠ જાતની પૂજા પૈકી કઈ કઈ જાતની પૂજા છે તે જાણવું બાકી રહે છે.
(૯) અષ્ટપ્રકારી પિસ્તાલીસ આગમ
પૂજા—મ
વીરવિજયે રાજનગરમાં વિ. સં. ૧૮૮૧માં રચી છે.
એમાં ૧૬ ઢાળ છે અને અંતે ‘કળશ' છે, જળપૂજા ઈત્યાદિ આઠ પૂજાએ પૈકી પ્રત્યેકને અંગે બન્ને ઢાળ છે. પહેલી ઢાળમાં દષ્ટિવાદના પરિકમ, સૂત્ર, પૂર્વ ગત, અનુયાગ અને ચૂલિકા એ પાંચ વિભાગેા પૈકી પહેલા ત્રણને અને બીજી ઢાળમાં બાકીના વિભાગના સંક્ષેપમાં પરિચય અપાયા છે. ત્યારબાદ ૪૫ આગમાના વિચાર કરાયા છે. ત્રીજી ઢાળમાં અંગ ૧-૫, ચેાથીમાં અંગ ૬-૧૧, પાંચમીમાં પહેલાં સાત ઉપાંગો, છઠ્ઠીમાં બાકીનાં પાંચ ઉપાંગે, સાતમીમાં તેમજ આઠમીમાં અનેક પ્રકીર્ણકા પૈકી પાંચ પાંચ, નવમીનાં છએ છેદસૂત્રો, દસમીમાં જ્ઞાન, અગિયારમીમાં અને બારમીનાં બબ્બે ચૂલ સૂત્રેા, તેરમીમાં નવે ચૂલિકા ચૌદનીમાં આગમેાની આશાતનાથી હાનિ, પંદરમીમાં જિનાગમના પૂજન અને સેાળનીનાં સિદ્ધના સ્વરૂપ અંગે કેટલીક વિગતા રજૂ કરાઇ છે. આ પૂજા પૂ. સ. (૨)માં છપાઇ છે.
વિ.
(૧૦) અષ્ટપ્રકારી પંચકલ્યાણક પૂજા—આ ઉપર્યુક્ત વીરવિજયે રાજનગરમાં અર્થાત્ અબદાવાદમાં વિ. સં.
(૧૧) અષ્ટપ્રકારી જિનકુશલરિપૂજા~~~આ ‘ખરતર' રત્નરાજના શિષ્ય જ્ઞાનસારે રચી છે. એમણે વિ. સ', ૧૧૮૧૬ (૨૧૮૨૧)માં દીક્ષા લીધી હતી અને વિ. સ’. ૧૮૯૯ કે એકાદ વર્ષ બાદ એમના
સ્વર્ગવાસ થયા હતા, એમણે પ્રસ્તુત પૂજાના પ્રારંભ સંસ્કૃતમાં કર્યાં છે. ગુજરાતીમાં શરૂઆતને એક દુહા તેમજ અંતમાંનાં ત્રણ પદ્યો જૈ. શૂ ક. (ભા. ૩, ખ’ડ ૧, પૃ. ૨૭૩)માં અપાયાં છે. આ પૂજા જિન દત્તસૂરિ ચરિત્રમાં પ્રકાશિત કરાઇ છે.
(૪) તેર પ્રકારી પૂજા (૧-૨)
(૧) તેર પ્રકારી સમ્યક્ વપૂર્વક–બાર વ્રતની પૂજા— આ પૂજા વીરવિજયે રાજનગરમાં દિવાળીના દિવસે વિ. સં. ૧૮૮૭માં રચી છે. એમાં સમ્યકત્વ તેમજ પ્રાણાતિપાત વિરમણથી માંડીને અતિથિ સ ંવિભાગ સુધીનાં શ્રાવકનાં બાર ત્રતા વિષે સંક્ષેપમાં નિરૂપણુ છે. આમ જે તેર બાબતેા અત્ર રજૂ કરાઈ છે તેમાં પ્રત્યેકને અંગે ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની એકેક પૂજા છે. આથી ઉદ્ભવતા તેર પ્રકારોનાં નામ એના અંતગત ‘પૂજા' શબ્દને બાજુએ રાખતાં નીચે મુજબ છે.
ન્હવણુ (જળ), વિલેપન (ચંદન) વાસ, પુષ્પમાળા, દીપક, ધૂપ, પૂષ્પ, અષ્ટમંગળ, અક્ષત, દણુ, નૈવેદ્ય, ધ્વજ અને ફળ.
૧ જુએ હૈ. ગૂ. ક. (ભા. ૩, નં. ૭૧, પૃ. ૨૬૦) ૨ જુએ યોાવિજય સ્મૃતિ ગ્રન્થ (પૃ. ર૭).
ગુજરાતી જૈન ભક્તિસાહિત્ય : પૂજાએ અને પૂજનવિધિ
૨૩૩

Page #10

આ પૂજામાં તેર ઢાળ છે અને અંતે ‘કળશ' છે. (૧૨) પુષ્પપ્રકર પુષ્પવૃષ્ટિ, (૧૩) આરતી મંગળપ્રદીપ, આ પૂજા વિ. પૂ સં. (૨)માં છપાઈ છે (અષ્ટમંગલ), (૧૪) ધૂપદીપ, (૧૫) ગીત, (૧૬) નૃત્ય (નાટક) અને (૧૭) વાદ્ય (વાજિંત્ર .
(૨) તેર પ્રકારી સ॰ પૂર્વક બારવ્રત-પૂજા—આ ખરતર રૂપચંદના શિષ્ય કપૂરચન્દે (કુશલસારે) વિ. સં. ૧૯૩૬માં રચી છે. એના પ્રારંભનાં “પૂજા તેર વિધાન’ઉપર્યુક્ત ઉલ્લેખ છે આ પૂજા પૂજા સમહુમાં છપાઈ છે.
(૫) સત્તરભેદી પૂજા (૧-૭)
‘સત્તરભેદી પૂજા’ એ પણ પૂજાને એક પ્રકાર છે. અને સંબધ સત્તર પ્રકારે હાઈ એનું આ નામ સાક છે. આ જાતની પૂજાતે એક પ્રાચીન નમૂને (૧) ‘ખરતર' ગચ્છના અભરમાણિકયના શિષ્ય સાધુ કીર્તિ એ અણહિલપુરમાં વિ.સ. ૧૬૧૮માં રચેલી અને “સત્તરભેદી પૂજા” તરીકે નિર્દેશાયેલ કૃતિ છે. એના પ્રરંભ યેાતિ સકલ'થી કરાયા છે. એને
લગતું પદ્ય તથા એના પછીની પાઈય (પ્રાકૃત)માં
રચાયેલી નિમ્નલિખિત એક ગાથા તેમજ અંતમાંની ત્રણ કડીએ જે. ગૂ. ક. (ભા. ૧, પૃ. ૨૧૯-૨૨૦)માં રજૂ કરાઈ છેઃ
“ન (ન્દુ)વન વિલ્હેવળ વથ(?રથ) ઝુ પોદળ આ પુળા ળય । માહારદ્ળ વનય' ર્ જીન' વડાના ય આમળા’સુર્યાભનાં નામેા પણ અપાયાં છે. આ પૂજા
આ ગાથા સત્તર પ્રકારો પૈકી દસ ઉપર પ્રકાશ પાડે છે, આ પૂજા અપ્રકાશિત છે.
(૨) સત્તરભેદી પૂજા—આ ‘તપા’ગીય હીરવિજયસૂરિના શિષ્ય ઉપાધ્યાય સકલચન્દ્રની વિક્રમની
સત્તરમી સદીની રચના છે. એને પ્રારંભ ગુજરાતી
પદ્યથી કરાયા છે. ત્યારબાદ સત્તર પ્રકારના નિર્દેશવાળી ત્રણ ગાથા પાયમાં છે. એ પ્રકારેાનાં નામેા નીચે મુજબ સૂચવાય છે:
(૧) ન્હવણુ, (૨) વિલેપન, (?) ચક્ષુયુગલ, (૪) વાસ (સુગંધ), (૫) (છૂટાં) પુષ્પ, (૬) પુષ્પાની માળા, (૭) વ ક (આંગી), (૮) ચૂર્ણ (બરાસ), (૯) ધ્વજ, (૧૦) આભરણુ, (૧૧) પુષ્પગૃહ (લર),
૨૩૪
પ્રસ્તુત પૂજામાં વસ્તુ' છંદમાં રચાયેલ પદ્યથી સત્તરે પ્રકારની પૂજાને પ્રારંભ કરાયેા છે. અને ‘કળશ’ માટે પણ તેમ કરાયુ છે. આમ આ પૂજામાં ‘વસ્તુ’ છંદના ૧૮ વાર ઉપયાગ કરાયા છે, ૧ મી તેમજ ૧૭મી પૂનમેામાં કેટલાંક વાદ્યોનાં નામેા છે. દા. ત. શ્રીમ`ડલ અને મહુવર ૧૬મી પૂજામાં વાદ્યોના ધ્વનિઓને ઉલ્લેખ છે. પ. પૂ. સ (ર)માં આ પૂજા છપાઈ તેા છે પરંતુ એમાં જોઇએ તેવી શુદ્ધિ જળવાઈ નથી.
(૩) સત્તરભેદી પૂજા—અચલ’ગચ્છના ભાનુલબ્ધિના શિષ્ય મેધરાજે આ પૂજા વિક્રમની સત્તરમી કરાયા છે. એ તથા એના પછીનુ એક ગુજરાતી પદ્ય સદીમાં રચી છે. એને પ્રારંભ એક સંસ્કૃત પદ્મથી તથા અંતમાંનાં ચાર ગુજરાતી પદ્યો હૈ. ગૂ. ૪. (ભા. ૧, પૃ. ૪૬૭-૪૬૮)માં ઉષ્કૃત કરાયા છે. આ કૃતિમાં આગમમાં જિનેશ્વરે પૂજાના ૧૭ ભેદ કહ્યાને તેમજ વાભિગમ, જ્ઞાતા (ધ કથા) અને રાયપસેણીને ઉલ્લેખ છે. સાથે સાથે વિજયદેવ, દ્રૌપદી અને વિ. પૂ. સ. (૧)માં છપાપ છે. એમાં દર્શાવાયેલાં પૂજાના સત્તર પ્રકારા સકલચન્દ્રની કૃતિ સાથે સર્વા'શે મળતા આવે છે.
(૪) વિધિગર્ભિત સત્તદભેદી પૂજા—આ પાર્શ્વચન્દ્રસૂરિની રચના છે. એ વિ. સ. ૧૫૩૭માં જન્મી,
વિ. સ'. ૧૫૪૬માં દીક્ષા લઈ, ૧૫૫૪માં ઉપાધ્યાય અને ૧૫૬૫માં આચાર્ય બન્યા હતા. એમને વિ. સં. ૧૬૧૨માં ોધપુરમાં સ્વર્ગવાસ થયેા હતેા, એ હિસાબે એમની આ કૃતિ સત્તરભેદી પૂજામામાં પ્રથમ ગણાય, જૈ. શૂ ક. (ભા. ૧, પૃ.૧૪૨)માં આ કૃતિને “સત્તરમેડી પૂજા વિધિ ગર્ભિત" તરીકે અને પૃ. ૬૧૯માં “સત્તરભેદી પૂજા વિધિ ગર્ભિત સ્તવન” તરીકે ઉલ્લેખ છે.
આત્માનદ પ્રકાશ

Page #11

(૫) સત્તરભેદી પૂજા—આ ‘ખરતર’ગુણુશેખરના જશવ'તલાલ ગી. શાહે પાવેલ વિવિધ પૂજા સંગ્રહમાં
એ અપાઇ નથી.
શિષ્ય નયરંગે ખંભાતમાં વિ. સ'. ૧૬૧૮માં રચી છે. એમાંથી એક પણુ પદ્ય જૈ. યૂ. ૪. માં ઉધૃત કરાયુ' નથી.
(૬) સત્તરભેદી પૂજા—આ પૂર્ણચન્દ્રના શિષ્ય આનન્દચન્હની ૧૬૬૦ની રચના છે. એ નગીનામાં રચાયેલી કૃતિનાં આદ્ય એ પદ્યો તેમજ અંતમાંનાં પદ્ય ૭૮–૮૪ . ગૂ. ક. (ભા. ૩, ખંડ ૧, પૃ. ૮૮૨)માં ઉધૃત કરાયા છે.
(૭) સત્તરભેદી પૂજા—આ આત્મારામજી વિજયાનન્દસૂરિએ અંબાલામાં વિ.સં. ૧૯૧૯માં રચી છે. એ વિ. પૂ. સ. (૨)માં છપાઇ છે.
સત્તરભેદી પૂજા—સ્તવન—આ વીરવિજય(ખ॰)નુ રાજધન્યપુર (રાધનપુર)માં વિ. સં. ૧૬૫૩માં રચાયેલું સ્તવન છે. એમાંથી કશું અવતરણુ છૈ. ગુ. ક. માં અપાયુ' નથી.
સત્તરભેદી પૂજા વિચાર–રતવન—આ પાચન્દ્રસૂરિએ ૨૯ કડીમાં રચ્યું છે. એની આદ્ય તેમજ અંતિમ કડી જૈ. ગુ. રૃ. (ભા. ૩, ખંડ ૧, પૃ. ૫૯૨-૧૯૩)માં ઉષ્કૃત કરાઈ છે. આજ કૃતિ તે ઉપર્યુક્ત ચેાથી કૃતિ તેા નથી એવા પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે.
જળ, વસ્ત્ર, ચંદન, પુષ્પ, વાસ (સુગંધી પદાર્થો) ચૂનાર (ચૂઆ–ચૂર્ણ), પુષ્પમાલા, અષ્ટમંગળ, દીપક, ધૂપ, અક્ષત, ધર્મધ્વજ, ચામર, છત્ર, મુગટ, દર્પણ, નૈવેદ્ય, ફળ, ગીત, નટ્ટ (નાટ્ય-નાટક) અને વાજિંત્ર
(૨) એકવીસ પ્રકારી પૂજા—આ જ્ઞાનસાગરના શિષ્ય જ્ઞાનદ્ઘોતની વિ. સં. ૧૮૬૩ની રચના છે, આના શરૂઆતના દેહા ૨-૩ માં ‘એકવીસ ગણુ’ના ઉલ્લેખપૂર્વક પૂજા માટેની ૨૧ બાબતેા નીચે પ્રમાણે ગણાવાઇ છે.
સ્નાન, વિલેપન, ભૂષણુ, પુષ્પ, વાસ, ધૂપ, દીપ, કુળ, અક્ષત, પત્ર, પૂગ (સેાપારી), નૈવેદ્ય. ઉદક, વસ્ત્ર, ચામર, છત્ર, વાદ્ય, ગીત, નૃત્ય, સ્તુતિ અને જિનકાશ. (ભા. ૨, પૃ. ૮૭૩–
આ પૂજા શ્રીમદ્ દેવચંદ્ર ૮૮૩)માં છપાઈ છે.
(૩) એકવીસ પ્રકારી પૂજા—આ ‘ખરતર’ સમયસુન્દરના શિષ્ય શિવાનન્દે વિ. સં. ૧૮૭૨માં રચી છે, એના શરૂઆતના બે દાવા તેમજ અંતમાંની છ કડી જૈ. ગૂ. ક. (ભા. ૩, ખંડ ૧, પૃ. ૩૦૬-૩૦૭)માં અપાયેલાં છે. ઉપર્યુક્ત ખીજા દેવામાં કહ્યું છે કે પ્રવચનમાં પૂજાના એકવીસ પ્રકારાના ઉલ્લેખ છે.
(૬) એકવીસ પ્રકારી પૂજાએ (૧-૫)
(૧) એકવીસ પ્રકારી પૂજા—આ સત્તરભેદી પૂજા રચનાા ઉપાધ્યાય સકલચન્દ્રની કૃતિ છે. એના પ્રાર-એકેય ભિક દોહાઓમાંથી દેહા ૨-૪માં આ પૂજા માટેનાં નીચે મુજબનાં ૨૧ સાધનાને નિર્દેશ છે.
(૪) એકવીસ પ્રકારી પૂજા—આ તા ભગવાનના શિષ્ય રાજેન્દ્રવિજયની વિ. સં. ૧૮૬૬ની રચના છે. એમાંથી કશુ· અવતરણ જૈ ગૂ. ક. માં અપાયુ' નથી.
(૫) એકવીસ પ્રકારી પૂજા—આ ખરતર ચારિત્ર નન્દીએ વિક્રમની ૧૯મી સદીમાં રચી છે એમાંથી કડી જૈ. ગૂ. ક. માં ઉધૃત કરાઈ નથી. (૭) ચેાસઠ પ્રકારી પૂજા (૧) ચેાસઠપ્રકારી પૂજા—આ પૂજા વીરવિજયે રાજનગરમાં વિ. સ. ૧૮૭૪માં રચી છે એમ એને ૧શબ્દાંકરૂપ નિર્દેશ ોતાં જણાય છે, વિ. પૂ. સ. (૧) અને વિ. પૂ. સ. (૨)માં પણ શબ્દાંકમાં ભૂલ છે. આ કૃતિમાં એકંદર આઠ પૂજાષ્ટક છે. દરેક પૂજાકમાં જળપૂજા ત્યાદિ આઠ આઠ પૂજા છે. કના જ્ઞાનાવરણ, દનાવરણી, વેદનીય, મેાહનીય, આયુષ્ય, નામ, ગેાત્ર અને અન્તરાઈ એમ આઠ પ્રકારા છે. આ પૈકી એકેક પ્રકારને અંગે એકેક
અંતમાં ‘કળશ' છે એમાં સૂચવાયુ` છે કે આ પૂજામાં ૧૦૫ કવિત્ત (કડી) છે. આ પૂજા પાપટલાલ સા. શાહે સને ૧૯૪૧માં પ્રકાશિત “વિવિધ પૂજા સંગ્રહ”માં છપાઈ છે પરંતુ વિ. સ. ૨૦૨૬ માં
ગુજરાતી જૈન ભક્તિસાહિત્ય : પૂજાએ અને પૂજનવિધ
૨૩૫

Page #12

પૂજાષ્ટક છે. આમ કુલ્લે પૂજાના ૮૪૮૩૬૪ પ્રકારો આ ૯૪૧૧=૯૯ પ્રકારો શી રીતે ઉદ્ભવે છે તે પડે છે. દરેક પૂજાજકગત પ્રત્યેક પૂજાના પ્રારંભમાં દર્શાવે છે એકંદરે ૧૧ પૂજા છે. અને દરેક પૂજામાં ઓછાવત્તા દેહા અને પછી એકેક ઢાળ છે. આમ નવ નવ અભિષેક છે. પ્રત્યેક પૂજાને અંગે એકેક એકંદરે ૬૪ ઢાળ છે. અંતમાં તેર પદ્યનો “કળશ” છે. ઢાળ છે અને તેમાં વિમલગિરિનાં ભિન્ન ભિન્ન નવ નવ આ પૂજા તે પૂજાષ્ટકની જાણે આઠ આવૃત્તિઓ છે. નામોનો નિર્દેશ છે, આમ આ પૂજામાં ૯૯ નામો છે. આ વિ. પૂ. સં. (૨)માં છપાઈ છે.
આ પૂજા વિ. પૂ. સં. (૨)માં છપાઈ છે. (૮) નવ્વાણ પ્રકારી પૂજા (૨) નવ્વાણુ પ્રકારી સિદ્ધાચલ યાત્રા—આ પૂજા પદ્મનવ્વાણુ પ્રકારી પૂજા–આ પૂજા તે ઉપર્યુક્ત વિજયે વિ. સં. ૧૮૫૧માં રચી છે. વીરવિજયની વિ. સં. ૧૮૮૪ની રચના છે એના નવ્વાણ પ્રકારી પૂજા–આ ખરતર” જયસારના પ્રારંભમાં પાંચ દેહા છે, પાંચમો દોહે નીચે મુજબ છે. શિષ્ય અમરસિધુરે મુબઈમાં વિ. સં. ૧૮૮૮માં
નવ કળશે અભિષેક નવ, એમ એકાદશ વાર; રચી છે. એમાંથી એકેય પંક્તિ જે. ગૂ. ક. માં ઉદ્ભૂત પૂજા દીઠ શ્રીફળ પ્રમુખ, ઈમ નવ્વાણ પ્રકાર.” કરાઈ નથી.
૧. વેદ મુનિ વસુ ચન્દ્ર છે; નહિ કે વેદ વસુ મુનિ ચન્દ્ર,
સ્વર્ગવાસ નોંધ
સં. ૨૦૧૮ના ભાદરવા વદિ ૪ મંગળવાર તા. ૨૬-૯-૭૨ના રોજ ગુજરાતના એક સમર્થ વિદ્વાન ડો. જિતેન્દ્ર જેટલીનું અકાળે હૃદયરોગના હુમલાથી અવસાન થયું તેની નોંધ લેતાં અમે ઘેરા શોકની લાગણી અનુભવીએ છીએ. ડે. જેટલી સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ન્યાયશાસ્ત્ર ઉપર નિષ્ણાત ગણાતા હતા. તેમણે ન્યાયકુંડલિના સંપાદન ઉપરાંત બીજા પણ ગ્રંથનું સંપાદન કર્યું હતું અને વિદ્વતાપૂર્ણ લેખો પણ પ્રસિદ્ધ કર્યા હતા. ઇ. સ. ૧૯૬૯માં કલકત્તામાં મળેલી ઓલ ઇન્ડિયા કેન્ફરન્સમાં તેઓ ફિલસફી અને રીલિજિયન વિભાગના અધ્યક્ષ પણ ચૂંટાયા હતા.
આ માસિકના પ્રકાશનમાં તેઓ સારો રસ ધરાવતા અને દરેક ખાસ અંક માટે વિદ્વતાપૂર્ણ ચિંતનાત્મક લેખ લખી મોકલતા. વિદ્વાન હોવા છતાં તેઓ તદ્દન નિરાડંબરી અને સરળ સ્વભાવના હતા. અવસાન સમયે તેઓ દ્વારકાની સંસ્કૃત એકેડેમી અને ભારતીય સંશોધન વિદ્યામંદિરના નિયામક હતા અને સંસ્કૃત સાહિત્યમાં નવાં નવાં સંશોધન કરવાની તેમની કલ્પનાઓ હતી.
તેમના જેવા એક વિદ્વાનના અવસાનથી આપણા સાહિત્યમાં એક મોટી ખોટ પડી છે. અને આપણી સભાએ એક સહદયી મિત્ર ગુમાવ્યો છે. અમારી પ્રાર્થના છે કે ઈશ્વર તેમના આત્માને શાંતિ આપો,
૨૩૬
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #13

જૈન સમાચાર
આત્મકલ્યાણ અર્થે પૂજા ભણાવવામાં આવી
આચાર્ય શ્રી વિજયકમળસૂરિ મહારાજની સ્વર્ગારોહણ તિથિ અંગે ગુરુભક્તિ નિમિત્તે તથા આ સભાના ભૂતપૂર્વ એક ઉપપ્રમુખ સ્વ. શેઠશ્રી ફત્તેચંદ ઝવેરભાઈ શાહની જન્મતિથિ હેવાથી તેમના પુત્ર શ્રી હિંમતલાલભાઈએ આપેલી આર્થિક સહાયથી સ્વર્ગસ્થના આત્મ-કલ્યાણ અથે ભાવનગર જૈન આત્માનંદ સભાના લાઈબ્રેરી હાલમાં, આસો સુદ ૯ (દશેરા) મંગળવારે પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી.
આપણું ગૌરવ જૈન સમાજના આગેવાન અને સક્રિય કાર્યકર તથા નાની મોટી અનેક સંસ્થાઓ સાથે સંકળાયેલા જાણીતા કાર્યકર શ્રી જયન્તીલાલ રતનચંદ શાહ બી. એ. બી. કોમ.ની મુંબઈની જીવન વીમા નિગમની વેસ્ટર્ન ઝોનલ કાઉન્સીલના સભ્યપદે નિમણુંક કરવામાં આવી છે.
સામાન્ય રીતે આ કાઉન્સીલમાં બાર સભ્યોની નિમણુંક કરવામાં આવે છે તેમાં શ્રીયુત જયન્તીલાલભાઈની પસંદગી થઈ તે આપણા માટે ગૌરવને પ્રસંગ છે.
સીદાતા સ્વામીભાઈઓને મદદ
મુંબઈ ખાતે, સ્વજ્ઞાતિના કુટુંબને આર્થિક તેમજ અન્ય રીતે સહાયભૂત થવાના ઉદ્દેશથી “શ્રી ઘોઘારી વિશાશ્રીમાળી જૈન સહાયક ટ્રસ્ટ” નામે સંસ્થા ચાલતી હતી. અને આ સંસ્થા દ્વારા મધ્યમ વર્ગના સીદાતા કુટુંને દર ત્રણ માસે રૂ. ૩૦ની રકમ ઘેર બેઠા મોકલવામાં આવતી હતી. આ વરસે આ ટ્રસ્ટને રીતસર રજી, કરાવી તેની કાર્યવાહિ માટે કમિટિની નિમણુંક કરવામાં આવી છે.
કઈ પણ ઘોઘારી વિશાશ્રીમાળી જૈન ભાઈને સહાયની જરૂર હોય તે તે નીચેના સરનામે અરજી કરી શકે છે.
સરનામું : શ્રી ઘોઘારી વિશાશ્રીમાળી જૈન ફક ઠે. લક્ષ્મી લાઈન મીનરલ કે. હરહરવાળા બીલ્ડીંગ,
ઈસ્લામપૂરા-મુંબઈ-૪
જન સમાથા :
૨૩૭

Page #14

યુગવીરને ઓગણીશમી અંજલિ ભાવનગરના-વડવાના ઉપાશ્રયે ચાતુર્માસ રહેલ આચાર્યશ્રી વિજયસમુદ્રસરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્યરત્ન તેવી શ્રી પદ્મશેખરવિજયજી મહારાજની પ્રેરણાથી પંજાબ કેસરી-યુગવીર આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મહારાજની ૧૯મી સ્વર્ગારોહણ તિથિ નિમિત્તે વડવા જૈન સમુદાય તરફથી ત્રણ દિવસનો મહત્સવ ઉજવવામાં આવ્યો હતો. ભા. વ. ૯ના અંતરાયકર્મની પૂજા ભણાવવામાં આવી. અને ભા. વ. ૧૦ શા. મામલજી ઉગમચંદ તરફથી પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. - વદ ૧૧ મંગળવારે સવારે નવ વાગે વડવા ઉપાશ્રયમાં જાહેર વ્યાખ્યાન યોજવામાં આવ્યું હતુ. વિશાળ મેદની વચ્ચે સભાનું કામ શરૂ કરવામાં આવતા શ્રી ગુલાબચંદ લલુભાઈએ સભાનો હેતુ સમજાવ્યો હતો. બાદ બાળાઓએ મંગળગીત રજુ કર્યું હતું, ત્યારબાદ શ્રીયુત ખીમચ દ ચાંપશી શાહે આચાર્ય મહારાજના જીવનને પરિચય આપતાં શિક્ષણ પ્રચાર અને સંગઠ્ઠન માટે આચાર્યશ્રીએ ભારે જહેમત ઉઠાવી વિદ્યાલય આદિ અનેક શિક્ષણ સંસ્થાઓની સ્થાપના કરાવી, તેમજ પંજાબમાં જૈન ધર્મને ધ્વજ ફરકત કરવામાં તેઓશ્રીએ જે પુરુષાર્થ ખેડ્યો તેને ખ્યાલ આપ્યો હતો.
જાણીતા ધારાશાસ્ત્રી શ્રી જગજીવન શિવલાલ પરીખે પોતાની લાક્ષણિક શિલિમાં આચાર્યશ્રીના જીવનને પરિચય આપતા જણાવ્યું કે જૈન ધર્મના વ્યાપક પ્રચાર માટે યુગદષ્ટિ ઓળખી આચાર્યશ્રી વિજયાનંદ સુરીશ્વરજી મહારાજે સ્તુત્ય પ્રયાસો કર્યા હતા. તેમના પગલે પગલે યુગવીર આચાર્ય યુગ ધર્મને મર્મ સમજીને પંજાબ, રાજસ્થાન, ગુજરાત, મહારાષ્ટ્રમાં જે જ્ઞાન જ્યોત જગાવી છે, અને સંગઠ્ઠન માટે જે પ્રયાસો કર્યા છે તેના પરિણામે આપણો સમાજ-યુગપ્રવાહની સાથે ઊભો રહી શકે છે. મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, આદિ સંસ્થાઓ સ્થાપી ઊગતી પ્રજામાં જૈન-ધર્મના સંસ્કાર રેડવા માટે તેઓશ્રીએ દીર્ધદષ્ટિથી ઘણી ઉત્તમ સેવા બજાવી છે.
ત્યાર બાદ મુનિશ્રી પદ્રશેખરવિજયજી, મુનિશ્રી વર્ધમાનવિજયજી, મુનિ મહારાજ શ્રી લબ્ધિવિજયજી, તથા આચાર્યશ્રી વિજય પ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજે આચાર્યશ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી સાથેના પિતાના અનુભવ પ્રસંગે પિતાની ભાવવાહી ભાષામાં વર્ણવ્યા હતા જેની શ્રોતાઓ ઉપર ઘણી સારી છાપ પડી હતી.
છેવટ પ્રભાવના લઈ સૌ વિખરાયા હતા.
બપોરના આ. શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી કૃત પંચતીથી પૂજા વડવા સમુદાય તરફથી ભણાવવામાં આવી હતી.
શ્રી કમારપાળ દેસાઇને સર્જન સ્પર્ધામાં પારિષિક
પિતાના પિતાશ્રી, બાલાભાઈ વિરચંદ દેશાઈની સાહિત્ય-સર્જનની પ્રતિમાને પગલે પગલે નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી રહેલ, ગુજરાતના ઊગતા, આશાસ્પદ લેખક શ્રી કુમારપાળ દેસાઈને, કેન્દ્ર સરકારના સમાજ કલ્યાણ ખાતાએ જેલી ગુજરાતી સાહિત્ય સર્જન સ્પર્ધામાં “બીરાદરી” પુસ્તક માટે પારિતોષિક મળેલ છે. અભિનંદન.
૨૩૮
આત્માનં પ્રકાશ

Page #15

શ્રી જૈન આત્માનંદ પ્રકાશની વાર્ષિક * અ નુ કે મણિ કા : સં. ર૦ ૨૮ ૯
ગદ્ય વિભાગ
ક્રમ
લેખ
લેખક
૧ નૂતન વર્ષના મંગળ પ્રવેશે
૧. મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૨ સમાન
અમરચંદ માવજી શાહ ૩. મંત્રના બીજાક્ષર, યંત્રો અને મુદ્રાઓ ... હીરાલાલ ૨. કાપડિયા ૪. સં. ૨૦૨૬ને હિસાબ સરવૈયું ૫ જૈન સમાચાર ૬ ધર્મને માપદંડ ૭ મહાસતી ચંદનબાળા
... મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૮ આત્મધ્યાન
• અમરચંદ માવજી શાહ ૯ એકાદશ અધ્યાત્મ ગુણ શ્રેણિ
સ્વ. જીવરાજ ઓધવજી દેશી ૩૦ ૧૦ હિંસાનું મૂળ “હું અને મારૂ” » સાહિત્યચન્દ્ર સ્વ. બાલચંદ હીરાચંદ ૩૩ ૧૧ જૈન સમાચાર
૩૫ ૧૨ સ્વમાં જાગો
• પં. મુનિશ્રી ભુવનવિજયજી મ. ૧૩ દુઃખી જગત
સ્વ આચાર્યશ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મ. ૩ ૧૪ ભગવાન નેમિનાથ
... મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૪૩ ૧૫ જૈન યોગવિદ્યા-એક આછી રૂપરેખા ” પ્રોફેસર જયંતીલાલ ભાઈશંકર દવે ૪૭ ૧૬ નિસ્વાર્થ સેવા એજ પરમ સ્વાર્થ ૧૭ જીવનમાં ધર્મની પ્રતિષ્ઠા ૧૮ શ્રી શાંતિનાથ ભગવાન
... મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૧૯ લોકપ્રિય થવાની કળા
વિઠ્ઠલદાસ મૂ, શાહ ૨૦ રાણકપુર તીર્થને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ .... મુનિ ન્યાયવિજયજી ૨૧ ભગવાન મહાવીરસ્વામીને જગતને સંદેશ • પુર્ણનન્દવિજયજી મ. ૨૨ મા કરશે અભિમાન
- ડે. ભાઈલાલ એમ. બાવીશી ૨૩ પ્રભુ મહાવીરને આદર્શ—માનવ પ્રેમ - ભાનુમતીબેન દલાલ
અનુમણિકા

Page #16

ક્રમ
લેખ
લેખક
પૃષ્ઠ
૭૭
૪૧
૨૪ અહિંસાની પ્રતિષ્ઠા
ડે. જિતેન્દ્ર જેટલી ૨૫ અનુપમ વીતરાગ સુખ
ડો. ઉપેન્દ્રરાય જ. સાંડેસરા ૨૬ નવાંગીવૃત્તિકાર શ્રી અયદેવસૂરી
• અગરચંદ નાહટા ૨૭ આજનો દિવસ
વસંતલાલ કાન્તીલાલ ઈશ્વરલાલ ૨૮ આદતનું જોર ૨૯ બે યાત્રાળુઓ
રામનારાયણ ના. પાઠક ૩૦ કુમાર દેવાય
શ્રી રતીલાલ મફાભાઈ માંડલ ૩૧ છેલ્લું નાટક
મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૧૦૨ ૩૨ ભારતીય દર્શનની સાર્વભેમ
લે. રામધારીસિંહ ‘દિનકર ૧૦૭ ચિન્તન દષ્ટિ : અનેકાન્તવાદ અનુ. કુ. અરુણુ કનોડિયા ૩૩ મહાવીર સ્વામીના ગણનાપાત્ર ભવે
છે. હીરાલાલ ર. કાપડિયા ૧૧૦ ૩૪ વિશ્વશાંતિ–વાંછુ વીર
- ઝવેરભાઈ બી. શેઠ
૧૧૩ ૩૫ આપણે સાહિત્યિક વાર
૧૧૫ ૩૬ જૈન સમાચાર
૧૧૯ ૩૭ હું કોણ છું ?
૧૨૩ ૩૮ અર્ધાગના
... મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૩૯ મંત્રના બીજાક્ષર-યંત્ર અને મુદ્દાઓ . . હીરાલાલ ૨. કાપડિયા ૧૨૯ ૪૦ આત્મ દ્રવ્યથી ભિન્ન પર ચિંતન ત્યાગ ” મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ ૧૩૪ ૪૧ સારા કે ખરાબ માણસની કઢી અશક્ય છે - -
૧૩૭ ૪૨ મતભેદ પ્રગટે ત્યારે
૧૩૯ ૪૩ વિપશ્યના
.... મનસુખલાલ તા. મહેતા
૧૪૧ ૪૪ સૌધર્મેન્દ્ર શુક્ર
... પ્રે. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા ૧૪૮ ૪૫ જૈન સમાચાર
... (ટાઈટલ પેઈજ પર) ૪૬ સંપદાની પાછળ વિપદા
• પૂ. ભુવનવિજયજી મહારાજ ૪૭ ધમધર્મમીમાંસા
. આચાર્ય વિજયકસ્તુરસૂરિજી મહારાજ ૧૫૭ ૪૮ સંસાર કે અંગાર
... મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૧૬૩ ૪૯ ગુજરાત જૈન ભક્તિ સાહિત્ય પૂજાઓ
અને પૂજન વિધિ એ છે. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા ૧૬૭
૧૨પ
૧૫૫
૨૪
આત્માન પ્રકાશ

Page #17

-
-
-
-
-
-
-
-
કમ લેખ
લેખક ૫૦ શ્રી કલ્પસૂત્ર અને પર્યુષણ પર્વ - સ્વ. જીવરાજભાઈ ઓધવજી દોશી ૧૭૩ ૫૧ મહાપર્વની આરાધના
• શ્રી સાધ્વી શ્રી પ્રગાવતીજી મહારાજ ૧૮૧ પર પ્રતિક્રમણ એ. મહાગ
૧૮૩ પ૩ આત્મજયનું પર્વ
- ડે. ઉપેન્દ્રરાય જ સાંડેસરા ૧૮૭ ૫૪ અગ્નિ અને તપ
સ્વ બાલચંદ હીરાચંદ
૧૯૧ ૫૫ આરાધના
. મનસુખલાલ તારાચંદ મહેતા ૧૯૫ પર જૈન સમ્રાટ ભિખુરાય ખારવેલ
ખીમચંદ ચાંપશી શાહ
૨૦૩ પ૭ સુખ સાધના (વિ. સ. ૧૧૭૪)માં સાતક્ષ મહાવીરસ્વામી ... પ્રે. હીરાલાલ ર. કાપડિયા
૨૦૮ ૫૮ સંપ્રદાયવાદ
- ડે. જિતેન્દ્ર જેટલી
૨૧૬ ૫૯ ચમન ચેવડાવાળે
ઝવેરભાઈ વી. શેઠ
૨૧૪ ૬૦ શ્રીમદ્ ભાગવતની શ્રી કષભદેવજીનું ... પ્રા, નર્મદાશંકર શાસ્ત્રી એમ. એ. સંક્ષિપ્ત ચરિત્ર
સાહિત્યાચાર્ય ૨૧૧ ૬૧ જૈનધર્મ અને નારી
... હિન્દીમાં લક્ષ્મીનારાયણ ભારતીય
ભાષાન્તર ઃ અરુણ સી. કનાડીયા ૨૧૯૯ ૬૨ જૈન સમાચાર
૨૨૩ ૬૩ માનવતાને મહાન સંદેશ
– પં. શ્રી ભુવનવિજ્યજી મહારાજ ૨૨૭ ૬૪ નારી અને નારાયણ
. લે. મનસુખલાલ તા. મહેતા ૨૨૯ ૬૫ ગુજરાતી જૈન ભકિત સાહિત્ય પૂજાઓ અને પૂજનવિધિ • હીરાલ્લાલ ૨. કાપડીયા
૨૩૩ ૬૬ જૈન સમાચાર
પદ્ય વિભાગ કમ લેખ
લેખક ૧ અંતરની આરઝૂ
» મુનિ પ્રદૂવિજય ૨ જિનવાણી ૩ જ્ઞાનસાર સ્વાધ્યાય બત્રીસી
અમરચંદ માવજી
૧૪૫ ૪ જિનવાણી
૧૭૧ ૫ કાયલાવણ્ય રચિત પર્યુષણુ ગીત .” અગરચંદ નાહટા
૧૯૯
૨૩૭
૫૯
જૈન સમાચાર
૨૪૧

Page #18

પદ્રોની નામાવલી
મુંબઈ
આ
જ
૧ શેઠ ભોગીલાલભાઈ મગનલાલ ૨ , રમણીકલાલ ભોગીલાલભાઈ ૩ , ત્રિભુવનદાસ દુલભજી ૪, ખાંતિલાલ અમરચંદ ૫ , ખીમચંદભાઈ લલ્લુભાઈ ૬ , સાકરલાલ ગાંડાલાલ
, નવીનચંદ્ર જયંતીલાલ ૮, રતિલાલ વાડીલાલ ૯ , શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ ૧૦ , કાંતિલાલ બોરદાસ ૧૧ , નાનજીભાઈ લધાભાઈ ૧૨ , ચંદુલાલ ટી શાહ ૧૩ , રમણીકલાલ નાનચંદ ૧૪, દલીચંદ પરશોતમદાસ ૧૫ ,, જીવતલાલ પ્રતાપશી ૧૬ , ખુશાલદાસ ખેંગારભાઈ ૧૭ , કાંતિલાલ જેસંગભાઈ
- ચંદ્રકાન્ત ઉજમશી ૧૯ , લક્ષ્મીચંદ દુર્લભદાસ ૨૦ , કેશવલાલ લલ્લુભાઈ ૨૧ , ઓધવજીભાઈ ધનજીભાઈ
મણીલાલ વનમાળીદાસ » રમણલાલ દલસુખભાઇ ૨૪ જમનાદાસ મનજીભાઈ ૨૫ , કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ ૨૬ - પરશોતમદાસ મનસુખલાલ ૨૭ , છોટાલાલ મગનલાલ ૨૮ વલભદાસ નેણશીભાઈ
ભાવનગર ૨૯ , સાકરચંદ મોતીલાલ
૩૦ , પ્રાગજીભાઈ ઝવેરભાઈ
અમૃતલાલ કુલચંદ ૩૨, વનમાળીદાસ ઝવેરચંદ ૩૩ , ખીમચંદભાઈ મોતીચંદ ૩૪ , રમણલાલ જેસંગભાઈ
૩૫ , કેશવલાલ બુલાખીદાસ નડીયાદ ૩૬ , ચીમનલાલ મગનલાલ
૩૭ , રતિલાલ ચત્રભુજ ૩૮ , પોપટલાલ ગીરધરલાલ ૩૯ , કાંતિલાલ હીરાલાલ ૪૦ , લાલભાઈ ભોગીલાલ ૪૧ , હરખચંદ વીરચંદ ૪૨ , ચંદુલાલ વર્ધમાન ૪૩ , લવજીભાઈ રાયચંદ ૪૪ શ્રીમતિ પ્રભાવતીબેન હરખચંદ ૪૫ શેઠ મનમોહનદાસ ગુલાબચંદ
૪૬ , કાંતિલાલ રતિલાલ » ૪૭ , જયંતિલાલ રતનચંદ અમદાવાદ ૪૮ , પાનાચંદભાઈ ડુંગરશી
મુંબઈ ૪૯ શ્રીમતિ કમળાબેન કાંતિલાલ કલકત્તા ૫૦ શેઠ રમણલાલ નગીનદાસ ખંભાત ૫૧ , કપુરચંદ નેમચંદભાઈ
મુંબઈ પર , મંગળદાસ ગોપાળદાસ અમદાવાદ ૫૩ ,, રાયચંદભાઈ લલ્લુભાઈ મુંબઈ ૫૪ » હરગોવનદાસ રામજીભાઈ
5 ૫૫ નવીનચંદ્ર છગનલાલ મોરબી ૫૬ , શરદભાઈ જે. શાહ
મુંબઈ
સુરેન્દ્રનગર
મુંબઈ
૨૪૨
આત્માનદ પ્રકાશ

Page #19

મુંબઈ
૫૭. શેઠ તુલસીદાસ જગ જીવનદાસ ૫૮ y નાનચંદભાઈ જુઠાભાઈ ૫૯ , સૌભાગ્યચંદ નવલચંદ ૬૦ ; ચંપકલાલ કરશનદાસ ૬ ૧ ) અમૃતલાલ ડાયાભાઈ ૬૨ ,, મહીપતરાય વૃજલાલ ૬ ૩ , પોપટલાલ નરોત્તમદાસ
» ગુલાબચંદ લાલચંદ ૬૫ ) મનુભાઈ વીરજીભાઈ ૬ ૬ 5 ચંદુલાલ નગીનદાસ ૬૭ ,, મુળજીભાઈ જગજી નદાસ ૬૮ ,, ચુનીલાલ ઝવેરચંદ ૬૯ ગં. સ્વ. લાબાઈ મેઘજીભાઈ ૭૦ શેઠ સુખલાલ રાજપાળ ૭૧ ,, સુંદરલાલ મૂળચંદ ૭૨ ,, પ્રાણજીવનભાઈ રામચંદ ૭૩ ,, શાંતિલાલ સુંદરજી
[ [ મુંબઈ ૭૪ શેઠ પ્રાણલાલભાઈ કે. દોશી
» ૭૫ ,, ખાન્તીલાલ લાલચંદ » ૭૬ , ચીમનલાલ ખીમચંદ કટક ૭૭ ,, ભોગીલાલભાઈ જેઠાલાલ - ૭૮ શ્રી તિ કંચનબેન ભોગીલાલ
૭૯ શેઠ જયંતભાઈ માવજીભાઈ > ૮૦ , ખુબચંદ રતનચંદ | ૮૧ , સવાઈલાલ કેશવલાલ
૮૨ , નંદલાલભાઈ રૂપચંદ ૮૩ ,, જાદવજીભાઈ લખમશી
, બાવચંદભાઇ મંગળજી ૮૫ , પોપટલાલ નરશીદાસ
૮૬ ,, ફુલચંદભાઈ લીલાધાર | ૮૭ ,, જીવરાજભા ઇ નરભેરામ
૮૮ ,, માણેકલાલ ઝવેરચંદ , ૮૯ ,, પ્રાણલાલભાઈ મેહનલાલ
કલકત્તા મુંબઈ હુબલી
કટક મુંબઈ
= = .
= =
નાનું સરખુ સંસ્કારી સાહિત્યનું પુસ્તકાલય આપ જાણતા હશે કે, જૈન સાહિત્યના સર્જન અને પ્રચાર માટે, શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા સીત્તેર વરસથી સુંદર પ્રચાર ક ી રહેલ છે અને સંઃકૃત તથા ગુજરાતી સાહિત્યના અમૂલ્ય ગ્રંથ પ્રગટ કરી તેણે દેશ-પરદેશમાં સારી નામના મેળવી છે,
આ સભાની સાહિત્યપ્રવૃત્તિને વેગ આપવા માટે ભારતભરના અગ્રગ ય સાહિત્ય પ્રેમીઓએ આ સભાના પેટ્રન થઈને સભાને પ્રોત્સાહિત કરેલ છે.
સભાના પેનોને આ તમામ પ્રકાશને ભેટ તરીકે આપવામાં આવે છે એટલે તેમના ઘરે સંસ્કારી અમુલ્ય સાહિત્યનું એક નાનું સરખું પુસ્તકાલય બની રહે છે.
આપ આ સભાના પેટ્રન ન થયા હો તે સભાની જૈન સાહિત્યના પ્રચારની નોંધપાત્ર કાર્યવાડી માં આપને સડકાર આપવા માટે આ સમાના પેટ્રન બને. વધુ વિગત માટે લખેઃ
જૈન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર,

Page #20

ATMANAND PRAKASH
Regd No. G. 49 ખાસ વસાવવા જેવા કેટલાક અલભ્ય ગ્રંથો સંસ્કૃત ગ્રંથો
ગુજરાતી ગ્રંથ ૧ વસુદેવ હિડી–દ્વિતીય અંશ ૧૦-૦૦ | ૧ શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર
૧પ-૦૦ ૨ બહક૯૫ સૂત્ર ભા. ૬ ૩ ૨૦-૦૦ ૫ ૨ શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર
૧૦-૦૦ ૩ ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચરિત
૩ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા. ૨ . ૪-૦૦ મહાકાવ્યમ્ ભા. ૨,
૪ કાવ્ય સુધાકર
૨-પ૦ પર્વ ૨, ૩, ૪ (મૂળ સંસ્કૃત)
પ આદર્શ જૈન સ્ત્રીરત્ન ભા. ૨ ૨-૦૦ પુસ્તકાકારે ૧૨-૦૦ ૬ કથારત્ન કોષ ભા. ૧
૧૨-૦૦ ,, પ્રતાકારે ૧૫-૦૦ ૭ કથારત્ન કેષ ભા. ૨
૧૦-૦૦ પ દ્વાદશાર’ નયચક્ર |
૪૦-૦૦
૮ આત્મ વલ્લભ પૂજા સંગ્રહ ૩-૦૦ ૬ સમ્મતિતક મહાર્ણવાવતારિકા ૧૫-૦૦
૯ આત્મ કાન્તિ પ્રકાશ
૧-૫૦ ૭ તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્રમ્
૧પ-૦૦
૧૦ જ્ઞાન પ્રદીપ ભા. (૧ થી ૩ સાથે) ૧૦-૦૦ ૮ પ્રબંધપંચશતી
૧૫-૦૦
સ્વ. આ. વિજયકસ્તૂરસૂરિજી રચિત ૧૧ ધર્મ કૌશલ્ય
૨-૦૦ અંગ્રેજી ગ્રંથ ૧૨ અનેકાન્તવાદ,
૨-૦૦ ૧૩ નમસ્કાર મહામંત્ર
૨-૦૦ 1 Anekantvads by H. Bhattacarya
8-00 | ૧૪ ચાર સાધન
૨-૦૦ 2 Shree Mahavir Jain Vidyalaya
૧૫ ભગવાન મહાવીર યુગના ઉપાસકે
૨-૦૦ Suvarna Mahotsava Granth 35–60 | ૧૬ જાણ્યું અને જોયું
૨-૦૦ ૧૭ સ્યાદ્વાદ મંજરી
૧પ-૦૦
નોંધ : સંસ્કૃતમાં ૧૦ ટકા અને ગુજરાતીમાં તથા અંગ્રેજીમાં ૧૫ ટકા કમિશન કાપી આપવામાં | આવશે. પિષ્ટ ખર્ચ અલગ. આ અમૂલ્ય ગ્રંથો વસાવવા ખાસ ભલામણ છે.
| : લખો :
શ્રી
જૈ ન
આ
ત્મા નં દ
સ ભા
:
ભા વ ન ગ ર
તંત્રી : ખીમચંદ ચાંપશી શાહ, શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ તંત્રીમંડળ વતી
પ્રકાશક : શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ભાવનગર મુદ્રક : હરિલાલ દેવચંદ શેઠ, આનંદ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ, ભાવનગર

Page #21