________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૬.
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
વૃત્તિ—આ શ્રીયદ્રસૂરિના—કર્તાના શિષ્ય દેવ ભદ્રસૂરિની રચના છે, અને એ પ્રકાશિત છે. એમાં જે ગ્રંથકારાના ઉલ્લેખ છે તેની માંધ પ્રે. વેલણુકરૈ નિમ્નલિખિત સૂચીપત્રમાં લીધી છે.
A Descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Bombay Branch Royal Asiatic Society.
વ્યાખ્યા—આના કર્તા શિવનિધાનગણુિ છે, એમ જિ. ૨. કા. ( વિભાગ ૧, પૃ. ૪૧૦) માં કહ્યું છે. અવસૂરિ— અચલ ’ ગચ્છના મેરુતુ'ગસૂરિના શિષ્ય ધમન'દનગણિએ આ રચી છે,
અજ્ઞાતકર્તી કવૃત્તિ—ઈત્યાદિ—એક અજ્ઞાનક વૃત્તિ તેમજ એવી એક અવસૂરિ મળે છે. એ ખાલાવમાધ— તપ 'ગચ્છના
રતસિંહ.
સૂરિના શિષ્ય વ્યાસિંહગણિએ વિ.સ. ૧૪૯૭માં એક બાલાવબેાધ રચ્યા છે, જ્યારે બીજો બાલાવમેધ (શવનિધાનગણુિએ વિ. સ. ૧૬૮૦માં રમ્યેા છે. આ બીજે બાલાવબેધ તે જ ઉપર્યુક્ત વ્યાખ્યા જ હશે એમ લાગે છે. પ્રથમ ખાલાવખોધ ભાષાવિજ્ઞાનની ષ્ટિએ મહત્ત્વના છે.
ગુજરાતી ભાષાંતરોમન મેં આ લેખમાં આ પૂર્વે યથાસ્થાન નોંધ લીધી છે.
લઘુજ ખૂબીપસંગ્રહણી —જિ૦ ૨૦ કા॰ ( વિ. ૧, પૃ. ૩૩૫ ) પ્રમાણે આનું પરિમાણ ૧૩૬ છે. આની એક દાયાથી પાટણના ભંડારમાં છે, એ જોવા મળ્યે વિશેષ પરિચય હુ' આપી શકુ
લેકનું
વૈજબૂદીવસ ગહણી-આ જ મમાં આર્યોમાં ૨૯ પધોમાં હરિભદ્રસૂરિએ રચેલી કૃતિ એમ પ્રભા નન્દસૂકૃિત વૃત્તિ સાહત જે આકૃતિ જૈ ૧૦ ૫૦ સ॰ તરફથી ઈ. સ. ૧૯૧૫માં છપાવાઇ છે તે જોતાં જણાય છે. જિ૦ ૨૦ કા॰ ( વિ. ૧, પૃ. ૧૩૧ )
૧ આ નામ ગ્રંથકારે ૬૯મા ૫ માં સૂચયું છે, જ્યારે પ્રભાચન્દ્રસૂરિએ એનાં પ્રારંભમાં ક્ષેત્રસ’ગ્રહણી તરીકે અને 'તમાં— પ્રશસ્તિમાં ક્ષેત્રાદિ ગ્રહણી તરીકે ઉલ્લેખ કર્યો છે,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રમાણે તા મૂળ કૃતિમાં ૩૦ ગાથા છે અને એ પ્રમાણેની આ કૃતિ ભીમસી ભાણુકે ઈ. સ. ૧૯૦૮ માં છપાવી છે,
વિષય-પ્રસ્તુત કૃતિ જંબૂીપમાંના અમુક અમુક પદાર્થના ખેાધા કરાવે છે. એમાં નિમ્નલિખિત દસ દ્વારનુ નિરૂપણુ છે ઃ
(૧) ખંડ, (ર) યાજન, (૩) વર્ષ યાને ક્ષેત્ર (૪) પંત, (૫) કુટ (શિખર), (૬) તી, (૭) શ્રેણી (૮) વિજ્ય, (૯) વ્રહ અને (૧૦) સલિલ (નદી) સાતમી ગાથા ખે કરણુસૂત્ર રજૂ કરે છે.
વ્રુત્તિ—પ્રસ્તુત કૃતિ ઉપર ત્રણ ત્તિ છે: (૧) 'કૃષ્ણ' ગચ્છના પ્રભાનંદસૂરિએ વિ. સ. ૧૩૦માં રચેલી, અને ( ૨-૩ ) એ ‘અનુ તાત્ક
સંગ્રહણી) પણણવણા નામના ચોથા ઉવંગ (ઉપાંગ) પઙ્ગવક્રુતઇય પય - મહુણી (પ્રજ્ઞાપનાતૃતીયપ - માં ૩૨ ૫૫ (૫) છે. એમાંના ત્રીજા પુછતુ નામ ‘અપ્પલહૃત્ત' (અપ્ઞન્ડ્રુવ) છે, આને અંગેની ૧૩૩ ગાથાઓના સંગ્રડ નવાંગી વૃત્તિકાર' અમયદેવસૂરિએ કર્યું છે. એ સ ંગ્રહને “ પણુવદ્યુતયપયસંગહણી ’’ કહે છે. એમાં જીવાતુ વિવિધ દ્રષ્ટિએ—-દિશા વગેરેની અપેક્ષાએ—૨૭ દ્વાર દ્વારા અપ-બહુવ દર્શાવાયુ છે. આ નાનકડી કૃતિ અવર સહિત “જૈન આત્મા નસભા” તરી ભાવનગરથી વિ. સં. ૧૯૭૪ માં પ્રસિદ્ધ કરાઈ છે.
અવ પ્રસ્તુત કૃતિ ઉપર કુલમડનસૂરિએ સસ્કૃતમાં વિ. સ. ૧૪૭૧ માં અવ રચી છે. એને જિ॰ ૨૦ કા૦ (વિ. ૧, પૃ. ૨૫૮ ) માં ‘ઢીકા’ કહી છે. આને સંક્ષિપ્ત પરિચય મેં મારા નિમ્નલિખિત વીત્મક સૂચીપત્રમાં આપ્યા છે:
66
Descriptive catalogue of the ૧ આ પૈકી એકના પ્રારંભ શ્રી સર્વેદમT Rસ્થા ’ થી થાય છે.
૨ આ પૈકી પહેલી એ ગાયા પણવણની તૃતીય પદની આદ્ય ગાથા છે.
For Private And Personal Use Only
