________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનઢું પ્રકાશ
૧૮
ત્યારે એ સ્થિતિમાં આપણને આન અને સુખ જ થશે શું? અથવા ધારો કે, અખંડ રાત્રિ જ ચાલુ રહે ત્યારે તે આપણતે મમશે શુ? આન આવશે શું? એના જવાબમાં આપણે એકમત થઈ જવાય આપીશુ` કે, ‘ના. ના, એ સ્થિતિ સુખ આપનારી તો નહી જ હાય.' મતલબ કે, જેમ અજવાળાની જરૂર હોય છે, તેટલી જ અધારાની પણ જરૂર હોય છે. કોઈ સ્થિતિ એકાંતિક રીતે સુખ આપનારી નથી હતી. તેમ દુઃખ આપનારી પણ નથી હતી. એટલે જ અમે કહીએ છીએ કે, સુખ સાથે દુ:ખ સંક ળાએલુ' જ હોય છે, એટલું' જ નહી પણ દુઃખની જરૂર પણ હોય છે, કોઈ તીથભૂમિ પર્વત ઉપર હેાય અને તે પર્વત ઉપર ખૂબ કષ્ટ વેઠી જે તીને ભેટ છે તેને। આ ખરેખર ઘણેા સમાધાનકારક હોય છે, એણે જે કષ્ટ વેઠવા હેાય છે તેને ખા એ આનદ દ્વારા મળી રહે છે. સારાંશ એવા તારવી શકાય છે કે, દુઃખના ભલામાં જ આનંદ મેળવી શકાય છે. આનંદ એ કાઈ સ્વતંત્ર વસ્તુ નથી. પણ
દુ:ખાવલખી વસ્તુ છે. ખૂબ કઇ વેઠી જે ધન કમાય છે તેને દ્રવ્યને વ્યય ધણી સાવચેતી રાખી ખવાતુ’ અન થાય છે. અકસ્માત વારસા કે અન્ય કારણે દ્રવ્ય
હાથમાં આવી જાય છે એવે મનુષ્ય વગર જરૂર પણ
દ્રશ્ય ખચી નાખે છે. કષ્ટપૂર્વક કમાનારા ધૃષ્ણા વિવેકપૂવક દ્રવ્ય ખરચે છે.
એકાદ વસ્તુના આપણતે ખપ Àાય છે. તે મેળહવા આપણે પ્રમત્ન કરીએ. પણ તે મેળવવામાં કાઈ અવરાધ હોય છે, તેના માટે આપણને દુઃખ થાય છે, તિરસ્કાર અને દ્વેષ જાગે છે, અને એ રીતે અનેક દુઃખાની પરંપરા જાગે છે, પણુ આપણે તે વસ્તુની આપણને જરૂર નથી એમ માની મનમાં સમાધાન રાખવાથી તે વસ્તુના મેળવવામાં અવરાધે છે, તેના માટે દ્વેષ કે ઈર્ષ્યા રાખવાનું કારણ આપેાઆપ મટી જાય છે, તે આપણને દુઃખનુ કાંઈ પણ રતુ નથી.
કારણ
દુ:ખના પ્રસ ંગે ઢાળવા જ હોય તે આપણે મસ્થિતિમાં આનદ અને સમાધાન રાખવા ભાટે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનને કેળવવું' જોઈએ. આપણે સારી પેઠે જાણીએ છીએ કે, જગતમાં સુખના સાધના વધી રહ્યા છે, એ બધા જ સુખા આપણને મળી જય એ જરાએ સાઁભવ નથી, ત્યારે એ બધી વસ્તુ માટે ઝંખના આપણે રાખતા નથી. અર્થાત્ એટલી બાબતમાં આપણે પરિસ્થિતિને વશ થઈને સુખની મા બાંધી લઇએ છીએ. ત્યારે આપણા દુ:ખતે કે અસતાષને પણ મર્યાદા પડી જ જાય છે. પેરીસમાં કે ન્યૂયામાં રહી ત્યાંનું વિલાસી જીવન જીવવાનું મન થઈ જાય, પણ એ વસ્તુ ખનવી આપણા માટે શક્ય નથી. એમ સમજાઈ જાય છે ત્યારે એ મેળવવાના આપણા માહ મટી જાય છે અને એ મેળવવા માટે રહેતી તાલાવેલીનુ દુ:ખ આપોઆપ મટી જાય છે.
ધરની મરીખી હૈયુ, બાલાચ્યાં હોય અને આવક મર્યાતિ હોય ત્યારે ગૃહિણી કુશલ, કુલવાન હોય તો એ બધાને યુક્તિપૂર્વક સાદું પણ રુચિ
વાળુ ભોજન જમાડી જમી શકે છે, અને એ જ
ગૃહિણી જે પુવા ઢાય તો ધરમાં કંકાસને જન્મ આપે
અને રાજ નિત્ય નવી લડાઈ જગાડે. એવા ધરમાં આવક વધે તે પશુ સુખનું નામ પણ ન મળે એટલે એવા ધરમાં દુ:ખને જ હમેશ આવકાર મળતો
રહે. એવા ધરમાં સુખના નિવાસ કવચિત જ થવા 1 એ ઉપરથી જણાય છે કે, સુખ અમર દુ:ખ મેળવવુ એ આપણા હાથમાં છે. કાઇ માણસને કરીના રસ પણુ ભાવતા નથી અને કોઈ તે દૂધ ઉપરની મલાઈના પશુ તિરસ્કાર હોય છે. એ કાઈ પૂર્વજન્મના ક્રા ઉષ હોય છે. એવે વખતે ધણુાને વસ્તુ પ્રિય હોવા છતાં ઍડવી જ પડે છે. અને એ વસ્તુ પોતાને ભાવતી નથી એ માટે સમાધાન રાખવુ જ પડે છે. એ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, સુખ વસ્તુઓમાં સમાએલું નથી પણ આપણી લાલસામાં જ સમાગેલુ હોય છે. એ લાલસા ને જતી કરવામાં આવે તા પછી દુઃખનું મૂળ જ નષ્ટ થઈ ય છે. એક કહેવત છે કે, ' સુખ માહે તે। સતેષ' એટલે કાર્ય બહાર થી શાષવાની વસ્તુ નથી, પશુ સતેજ રાખવામાં
For Private And Personal Use Only
