________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાગ અને દ્વેષ
૧૯
તિરસ્કારની નજરે જોઈએ છીએ. અને એની એ દયમાં ભિન્નતા ન જ હોય. અને એ રાગથી મુકિત તાલાવેલી માટે તેને મૂર્ણમાં ગણીએ છીએ. એનું તે જ વિરાગ અવસ્થા. કારણ એટલું જ છે કે, એ વસ્તુ માટે આપને રાગ હોતો નથી. આપણને એ વસ્તુ બિનજરૂરી
તીર્થકર ભગવંતને આપણે વીતરાગનું ઉપમાન જણાય છે. અને તે માટે આપણે વિરાગની ભાવના આપીએ છીએ પણું વીતોષ એવું ઉપમાન આપતા સેવીએ છીએ. એ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે, નથી. વીતરાગ એવી અવસ્થા છે કે, તેમાં વીતષજે વસ્તુ માટે આપણને રાગ કે પ્રેમ હોતું નથી. પણું આપોઆપ આવી જ જાય છે. જ્યાં પણ જ તે વસ્તુ માટે આપણે જરાએ દુઃખ અનભવતા નથી વિધમાન ન હોય ત્યાં દેષને પ્રાદુર્ભાવ કયાંથી થાય? અને તે વસ્તુ ન મળે તે માટે આપણને બિલકલ ભગવંતને કઈ વસ્તુ ઉપર રામ જ હોય નહીં. કે ભાવના પ્રગટ થતી નથી. ત્યારે દેશની જરૂર રહી જ વ્યકિતવિશેષ ઉપર મમત્વ ભાવના જ ન હોય ત્યાર કયાં ? અમુક વસ્તુ આપણે જોઈએ છીએ એવી રાગ ત્યાં દેષને સ્થાન કયાં હેય ? અમુક મારું છે એ દશા જ અનેક આપત્તિઓને નેતરે છે. અને પછી વિચાર પણ ન હોય ત્યારે અમુક પારકું છે એમ એ ય માલુ થાય છે, અને એક પછી એક નવા નવા માનસને અવસર જ ક્યાંથી આવવાના હોય છે ચક્રો ગતિમાન થાય છે, એવા અનેક ચક્રો ચાલુ થતા એટલે મમ એટલે મારું જ્યાં હેય સં જ મમ એક ન ઉકેલી શકાય એવું યંત્ર નિર્માણ થાય છે. એટલે પારકું હાય. પણ મારાપણાની ભાવના જ એને જ સંસાર એવું નામ આપવામાં આવે છે. એટલે ન હોય ત્યાં એના અભાવમાં દુઃખ અને . સંસાર વધવાનું કોઈ કારણ હોય તો એ રાગ છે. પેદા જ કયાંથી થાય? મતલબ કે મુકિત એવી એટલે રાગ ને જ અર્થ સંસાર એ કરીએ એમાં વસ્તુ નહીં પણ વિરાગતા કે વીતરાગતા એ જ છે, જરાય ખેટું નથી. એક છિદ્રમાંથી જ અનેક નવાં કહેવા મુદ્દો એટલો જ છે કે, વીતરાગદશા એ છેલ્લું બ્દિો થાય છે. છિન યારી મરિન દ્ધિમાં મૃત્યુ છે. એને ફરી મૃત્યુ નથી. જન્મનું કારણ અનેક વિસંવાદી નુકસાનકારક વસ્તુઓને પ્રવેશ કરઆસકિત, રાગ કે મોઢથી ઉપન્ન થએલ કને વાને અવસર મળી જાય છે. અને અનેક અનર્થો ભેગવટો કરવાનું હોય છે. અને તેથી જ તેને ભાગતેમાંથી જન્મે છે. અને સંસારનું અખંડ ચક શરૂ વટો કરવાનું સાધન જે શરીર તેની જરૂર હોય છે, થઈ જાય છે. અને એવા અટપટા યંત્રમાં સપડાયા પણ વિરાગતાથી તેને કમે જ નષ્ટ થઈ જતા હેમ પછી તે ક્યાં જશે અને તેનું શું પરિણામ આવશે ત્યારે આ શોણિતપુરમાં રહેલ અસ્થિ, મજજા કે એનું આકલન કરી શકાતું નથી. એ ચક્રમાંથી રુધિરથી ભરેલ આ શરીર ધારણ કરવાની જરૂર જ છટવા માટે નાની મહાત્માઓએ અનેક જાતના કયાં રહી ? આ શરીર કરેલા સારા કે માઠાં કર્મો ભાગે સૂચવેલા છે. બધી જ વ્યક્તિઓ માટે તેના ભેગવવાનું એક સાધન છે. જ્યારે સાધ્ય જે કમ ક્ષથોપશમને અનફક્ત એવા માગે મળી જાય છે. જોગવવા તે જ નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે તેનું સાધન એમાં ભિન્નતા જણાય, પણ આખરે પરિણામ એક જે શરીર તેની શી જરૂર હોય? અને જ્યારે શરીર જે આવવાનું હોય છે. અને એ સંસારના બંધમાંથી ની જ જરૂર ન હોય ત્યારે જન્મ લેવાની જરૂર મુકત થવાનું જ છે. અને એ પરિણામ લાવવા માટે કયાં રહી ? એટલા માટે જ તીર્થંકર ભગવંતો અજર રાગ, આસકિત કે મેહને નાશ કરવાનું જ સુચવવાનું અને અમર કહેવાય છે. મૃત્યુ આપણને આવે નહીં હેઈ તે ધ્યેય સામે મૂકવામાં આવેલું હોય છે. એક એવી ઈચ્છા હોય તે જન્મનું કારણ જ પહેલાં નર, જ ભાગ બધાઓ માટે અનુકૂળ ન હોય તે પણ કરવાને મન કરે ! જન્મનું કારણ જ રાગ છે
For Private And Personal Use Only
