________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર્મકૌશલ્ય
આ સ્વ. મતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા (મૈતિક) (૯૧) નાના મનની નિશાની તે છટા મનને કે નાના મનને શોધવું શી રીતે?
તે સવાલ ઊભે થયે. ગ્રંથકાર કહે છે કે અનુકરણ નાના મનની નિશાની હું ભાગ્યે જ કરવું એ મનુષ્યને ધર્મ છે, પણ જ્યારે અને બીજાને પિછાની શકું છું. પણ બીજા માણસનું અનુસરવામાં પિતાની અક્લને ઉપયોગ ન કરે અને અંધ અનુકરણ કરવું એ એની બરાબર અંધ અનુકરણ કરે ત્યારે સમજવું કે તેનું મન પણ નિશાની છે એ હે બરાબર જાણું છું. નાનું છે અને તેની અક્કલ પણ ટૂંકી છે. આ એની
આના જેવી કબુલાત ભાગ્યે જ જોવામાં આવશે. નિશાની છે એ ચેકસ વાત સમજવી. એટલે અનુસવીલ નામને પ્રસિદ્ધ ગ્રંથકાર કહે છે કે હું તો રણનો નિયમ સ્વીકાર એમાં કાંઈ વાંધો નથી પણ નાના મનની નિશાની પણ જાણતો નથી, પણ અંધ અનુકરણ ન કરવું એ કહેવાનો આશય છે. જે જાણતો હોઉં તે એક વાત બરાબર જાણું છું. માણસે એ રીતે અંધ અનુકરણ કરે છે તે નાના આવી રીતે ઉમદા મનને, ઉદાર મનને અને મોટા મનને મતના છે એમ સમજવું. શોધી કાઢવું એમાં પણ ઘણું મુશ્કેલી પડે છે પણ આ રીતે ધર્મિષ્ટ માણસ વિચાર કરે અને છોટા મનને જાણવું એ વધારે મુશ્કેલ પડે છે, કારણ બીજાની સારી કે ખરાબ વાત હોય તેને અનુસરવા કે ઉદાર મન હેય તે ઉદારતાથી તેની પરીક્ષા થઈ પૂરતો પિતાની અને ઉપયોગ કરે. જો કે કામ શકે, ઉમદા કૃત્યથી ઉમદા મનને ઓળખાય, મેટાઈથી સારું હોય, ગમે તેવું હોય, તે પણ તે આપણાથી મેટા માણસને ઓળખી પારખ પડે પણ નાના મનને અનુસરી શકાય તેવું છે કે નહિ તેનો વિચાર કરવો, કમ શેધવું એમાં ભારે મુશ્કેલી જણાય છે; તેની તેનું અનુકરણ કરવામાં અંધતા હોવી જોઈએ નહિ પરીક્ષા કરવા માટે કોઈ જાતનું થરમોમીટર શોધવું એમ વિચારવું. આ વિચારમાં જે અધતાની બાદજોઈએ, નહિ તે નાના મનને પારખવા ઘણી મુશ્કેલી બાકી કરવામાં આવે છે તેમાં કોઈ પ્રકારનો વાંધો ન પડે છે. એ રીતે વિચાર કરતાં માલુમ પડે છે કે હવે જોઈએ. એ વાંધો એવા પ્રકારની છે કે જેમાં મેટા મનને શોધવામાં બહુ મુશ્કેલી લાગતી નથી, કોઈ વ્યક્તિને કોઈ પ્રકારનો વાંધો ન હોવો જોઈએ. એ એના ઉમદા કૃત્ય જગુઈ આવે છે. અમુક અને આ બાબતમાં અંધતાને છોડી દેવામાં કાઈની વ્યક્તિ મેટ મનની છે તે શોધવામાં બહુ બહાદુરી શરમ ન રાખવી જોઈએ. આ અંધતા નુકશાન વાપરવી પડે તેમ નથી, તે તે તેના કામકાજથી કરનારી છે એમ સમજવું જોઈએ. અનુકરણમાં વાંધા જણાઇ આવે છે. જે તેના કામકાજમાં ઉદારતા, નથી પણ અંધતાનો વાંધે છે એમ બરાબર સમજવું મેટા અથવા સમતા હોય, તે ઉમદા સ્વભાવનો હોય ઘટે. ધર્મિષ્ટ માણસ અંધતા નિવારે. તે સમજવું કે તે મેટા મનને માને છે. હવે છોટા | hardly know 80 true a haare of માણસને કેમ શોધી કાઢવે તે વિચારીએ. તેના itle mind as the Bertile imitation સંબંધમાં આ વાક્યની યોજના કરવામાં આવી છે. o Khe,
-Greville
For Private And Personal Use Only
