________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
હત તે તે રામને હાથે ન મરી જાત. બિભીષણ તથા ઘણે જ છે. અનેક વ્યક્તિઓને ધિ આવતા સુગ્રીવ રાવણ અને વાલીના શત્રુ નહોતા પરંતુ તે ઘણો વખત લાગે છે. જરા જરામાં અકારણ ગુસ્સો બનેને પશુબલ તથા દેધ જ તેઓના શત્રુ હતા. કર એ તે પામરતા-બાલિશતા છે. જેને લઈને
ભયાનક રૂપ ધારણ કરવું એ પશિવતા ગણાય છે. - ચાડીમલી કરવી, બળાત્કાર કરવા, વેર રાખવું, હમેશાં ફોધ કરવો એ તે રાક્ષસોનો સ્વભાવ-વ્યવહાર ઈર્ષા કરવી, ગુણેમાં દેવારેપણું કરવું, અધર્મયુકત હોય છે. નાની નાની વાત માટે આવેશમાં આવી દુમાં પૈસાને વ્યય કરવો, કર વચન બલવા, જવાથી ફાધી સ્વભાવ બની જાય છે, જેનો અંત
અને અપરાધ વગર કડવા વચન બેલવા અથવા ઘણે ભાગે કટુતા અથવા શત્રુતામાં આવે છે. વિશેષ દંડ કરે, તે આઠ દુર્ગુણ ક્રોધથી ઉત્પન્ન થાય છે. વધતા જતા ક્રોધને આપી દેવામાં જ બુદ્ધિમત્તા તેમજ
ચાડીચુગલી કરવી, પીઠ પાછળ કોઈનું ખરાબ ગૌરવ રહેલા છે અને એવા માણસો જ વીર કહેવાય બોલવું કે કહેવું, કડવા વચન બોલવા-એ ગુરુ છે. ક્રોધને દબાવો સારે છે અને દિધિને રોકવો તે વાણીનું ઝેર મનાય છે. કલ્યાણના અભિલાષીઓએ એનાથી પણ સારું છે. ગુણવાન અને વીરપુ ઓછા એ ઝેરથી બચવું જોઈએ. ચાડીચુગલી કરવી અથવા ગુણવાળા માણસ પર ક્રોધ કર્યા કરતું નથી. એવી જ પીઠ પાછળ કેઇનું ખરાબ કરવું એ કાયરતા છે. જે વ્યક્તિઓને ઘણે ઓછો ગુસ્સો આવે છે. પ્રસન્નચિત્ત, લોકોમાં નૈતિક બળ નથી હતું તેઓ જ આ પ્રકારના બુદ્ધિમાન વ્યક્તિઓને ક્રોધ વિવેકપૂર્ણ હોય છે અને નિર્ભય વ્યાપારમાં રત રહે છે. જેની ચુગલી કે તેઓને ઇંધ આવતા ઘણે વખત લાગે છે. અને નિજા કરવામાં આવે છે તેઓ જે સમજદાર હોય કેંધ આવે છે તે તે જલ્દીથી સમાપ્ત થઈ જાય તે તેમની દષ્ટિમાં ચુગલી કે નિન્દા કરનારનું કહ્યું છે. નિબુદ્ધિ અને કાયર વ્યક્તિ જ્યારે ભૂલ કરે છે મૂલ્ય જ નથી હોતું. બુદ્ધિ વગરના માણસે જ ચુગલી અને તે ભૂલને સ્વીકાર નથી કરતો ત્યારે તે હમેશાં અથવા પરનિજાથી પ્રભાવિત થઈને પિતાનું અહિત આવેશમાં આવી જાય છે. તે પોતાના ભાઇના કરી બેસે છે. ઈર્ષા અને વેરની આગમાં બીજાને ઊણપને ક્રોધદ્વારા પૂર્ણ કરવાને નિષ્ફળ પ્રયત્ન કરે સળગાવવાને બદલે મનુષ્ય પોતે જ બળે છે અને છે. બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિઓને કોઇને ઊભરે નીકળી પિતાને વિનાશ ઉપસ્થિત કરે છે. કઠોર વચના ગયા પછી તે ક્ષમાનું રૂપ ધારણ કરી લે છે, પરંતુ પ્રગથી માણસ શાન્ત વ્યકિતઓના પુન્યમાં અને ક્રોધ છુપાવવાથી તે ઘણે ભાગે બદલાની ભાવનામાં . પિતાના પોપમાં વૃદ્ધિ કરે છે. અમે એવી કેટલીયે પરિણત થઈ જાય છે. ક્રોધને મનમાં રાખવાથી ઓછી
વ્યકિતઓને જાણીએ છીએ કે જેઓને પરસ્પર ઘણો સમજશક્તિવાળા મનુષ્ય મનમાં જ મુંઝાય છે જેનાથી જ પ્રેમ હોય છે, પણ દુર્ભાગ્યવશાત કઈ બાબત પર
તેના સ્વાર્થ પર વિઘાતક અસર પડે છે. ક્રોધને પી કડવા વચનના પ્રયોગથી તેઓમાં એકબીજા વચ્ચે જવા એ તે સારું છે, પરંતુ એ કામ અત્યન્ત એ ભેદ પડી ગયો કે તેમાં કદિ પણ પ્રેમ થયો સમજદાર તેમજ સજ્જન પુરુષોનું હેય છે. જ નહિ હેય, તેથી કહેવાય છે કે તલવારના ઘા રૂઝાય છે પણ વાણીના ઘા કદિ રૂઝાતા નથી.
સુધારણ અને નિયંત્રણને માટે ક્રોધ આવશ્યક
છે એટલું જ નહિ પણ અનિવાર્ય પણ છે. તે સ્થિતિમાં ક્રોધ નાનામાં નાના તેમજ મેટામાં મોટા સૌ તે વિકારથી નહિ પરંતુ ઉચ્ચ ભાવનાઓથી તથા પ્રાણીમાં હેય છે. કેટલાય માણસો જરા જરામાં હિતભાવનાથી પ્રેરિત અને શાસિત રહે છે. હિતક્રોધ કરી બેસે છે. ઘણી વ્યક્તિઓને નાની વાતે ભાવનાથી કરવામાં આવેલા ક્રોધમાં અંતહ નથી માટે કે નથી આવતે અને કદાચ આવે છે તે હેતે. તે જ તેની પિછાન છે. વેર, દેષ, બલાની ભાવના
For Private And Personal Use Only
