________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈન ધર્મ કયે માગે ?* પુનટનાની આવશ્યકતા
નિવિવાદ રીતે જૈન ધમ' એ હિન્દના સાથી પ્રાચીન ધર્મ છે અને એની પૂર્વ* ભૂમિકા ઇતિહાસ લખાયા એ કાળ પહેલાં રચાયેલી છે, એ છતાં આધુનિક જગતના ક્રાયડાની સામે ટકી રહેવા માટે એ સંપ્રદાયે એની પર પરાથી ચાલી આવતી પ્રથાએની પુનઃઘટના કરવી એ બહુ જરૂરી છે. છેલ્લા એંશી વરસના ગાળામાં જમનીના હરમાન યાકાખી અને વેલ્ટર શુશ્રીંગ, ફ્રાન્સના ગેરીા અને ઇંગ્લાંડના એક્.ડબલ્યુ. થેમસ જેવા ચૈત્ય સંસ્કૃતિના પ્રખર અભ્યાસી વિદ્યાનાએ જૈન ધમનાં માનસશાસ્ત્ર અને તત્ત્વજ્ઞાનના ઊંડા અભ્યાસ કર્યો છે. અને એ સાએ એકી અવાજે જાહેર કર્યુ છે કે હિન્દુસ્થાનની વિચારસરણીના મૂળ સ્પષ્ટ સમજવા માટે જૈન ધમના તત્ત્વોના અભ્યાસની વિપુલ પ્રમાણમાં જરૂર છે, લાખા અને કરડે હિન્દુઓની વચ્ચે જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ બહુ નાની લધુત ગણાય, છતાં હિન્દના સરકાર ધડતરમાં એમનેા ફાળા બહુ મહત્વના છે. આજે એક વાત ચેસ જાય છે કે બુદ્ધ ભગવાને આત્મપ્રકાશ પ્રાપ્ત કર્યાં અને પરિણામે એક બાજુએ ઉગ્ર દેહદમન અને બીજી બાજુએ ઉપભાગ એ મેની વચ્ચેના મધ્યમ માર્ગની ઉદ્વેષણા કરી તે પહેલાં જેતેની કઠોર તપશ્ચર્યાને પ્રયાગ તેમણે કર્યાં હાવા જોઇએ. ઐતિહાસિક હકીકતા
મહાવીરસ્વામી પોતે એક ઐતિહાસિક વ્યક્તિ હતા, અને ભગવાન બુદ્ધના સમકાલીન હતા એ હવે એક સ્થાપિત હકીકત છે. એ બન્ને મહાપુરુષો મગધદેશના વાસીએ હતા અને રાજગૃહ અથવા વૈશાલીમાં એમનુ' મિલન થયું હૈાય એવી શકયતા છે. જો કે એ બન્નેનાં ધર્મના પવિત્ર પુસ્તકામાં આને માટે
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કશા પુરાવા મળતા નથી. પ્રાચીન ભારતના આ બન્ને મહાન પુરૂષના ઉપદેશમાં અહિંસા અને નિર્વાના ઉલ્લેખ સામાન્ય છે, કાણે, કેનામાંથી એ ગ્રહણ કર્યું" એ ખીના મહત્વની નથી, કારણ કે અહિંસાના સિદ્ધાંત સમગ્ર હિન્દના મૂળભૂત અને સર્વસામાન્ય વારસા બની ગયા છે. મહાત્મા ગાંધી પોતાની યુવાનીમાં પેરબંદરમાં એમના જૈન ગુરુની પ્રબળ અસર નીચે આવેલા હતા. અને અહિંસાના સિદ્ધાંતને રાજકીય અને સામાજિક પ્રશ્નોના ઉકેલ માટે લાગુ કરવાની એમની પ્રવૃત્તિને કારણે તેએ આલમ-મજૂર થયા છે એ ઇનકાર થઇ ન શકે એવી ઠુકીકત છે.
આ કાળમાં, જ્યારે ગાંધીજીની વિચારસરણી જગતભરના વિચારશીલ માનવીઓને આકર્ષી રહી છે ત્યારે હિન્દના સરકાર ઘડતરમાં પેાતાને કાળા આપવા માટે જૈન ધર્માંના અનુયાયીઓ શું કરી રહેલા છે ? લગભગ કશું' જ નહિ, છેલ્લા થોડા વરસે દરમ્યાન જૈન ધમ'ની વિચારસરણીને વેગીલી કરવાના બધા પ્રયત્ને નિષ્ફળ નીવડ્યા છે, અને હિન્દભરમાં જૈનક્રામ સમૃદ્ધ હોવા છતાં પણ ઉચ્ચ કક્ષાની અંગ્રેજી ભાષા પર પ્રભુત્વવાળા વિદ્વાને એમણે ધણા પેદા કર્યા નથી, જૈન સાધુઓની સધી જ્ઞાનસમૃદ્ધિ છતાં તેઓ પેાતાના અનુયાયીઓના હિતની
ખાતર ધર્મ-સુધારા કરવામાં સફળ થયા નથી. જૈન ધર્મના ચાર મુખ્ય વિભાગેાના અનુસરનારાએ પેાતપાતાની સાંપ્રદાયિક, રૂઢીચુસ્ત પ્રથાને વળગી રહે છે અને બહુ સંકુચિત હી શકાય એવા માનસથી
પરસ્પર ઝગમ્યા કરે છે.
ઇ. સ. ૧૪૫૩ ના વરસમાં અમદાવાદના એક જૈન વેપારી મહાવીરસ્વામીની ફિલસુધીના મૂળમાં રહેલા તત્ત્વના અભ્યાસ કરતા હતા અને એને લગતાં * તા. ૨૨-૬-૫૫ ના Times of Indiaમાં આવેલા Dr. Felise Valyiના અંગ્રેજી લેખ Jainism at the Cross–Roadsના ગુજરાતી અનુવાદ. અનુવાદક અધ્યા. કપિલ ૫. ઠક્કર એમ. એ.
[ ૧૯૪ ]૩
For Private And Personal Use Only
