________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સિદ્ધસ્વરૂપ.
શ્રી વસંતલાલ કાન્તિલાલ ઈશ્વરલાલબી. એ. શ્રી તત્વાર્થસૂત્રમાં કહ્યું છે કે-કાર્યક્ષો અને મુક્તિ એ બે પરસ્પર વિરોધી દશા છે. એક મોક્ષ અર્થ: સંપૂર્ણ કર્મને ક્ષય તે મોક્ષ છે. છે વિકૃતિમય જીવન; બીજી છે પૂર્ણશુદ્ધિ. સંસારી કર્મ મુક્તિને મોક્ષ છે એ વ્યાખ્યા મોક્ષનું નકારા- જીવનનું પૃથક્કરણ કરે ને જે હીન તને મળી આવે મેક-નિષેધાત્મક કે અભાવાત્મક સ્વરૂપ બતાવે છે. તેને મુક્તામાની પૂરિથતિમાં સદંતર અભાવેજ મોક્ષમાં કર્મબંધને આત્યંતિક ક્ષય છે એ દ્વારા મળવાને. સંસારમાં જે કાંઈ છે તેને અભાવ કપીને સિદ્ધસ્વરૂપમાં શું શું નથી તે વર્ણવ્યું છે. મેક્ષમાં મુક્તમુદશાનું કાલ્પનિક ચિત્ર આલેખાયું છે. આચાર્ય શું શું છે તે તે શ્રી હરિભદ્રસૂરિ ધર્મબિંદુમાં વર્ણવે હેમચંદ્રાચાર્ય પણ આ રીત અખત્યાર કરે છે. છે કે વિશુપઢામ તિ વિશુદ્ધસ્વરૂપને લાભ તેઓ લખે છે – છે. આ છે મેક્ષનું વિધેયાત્મક ને ભાવાત્મક સ્વરૂપ. રેવ સર્વસંસાર સુવિફાળમાં
એ સિદ્ધસ્વરૂપને જેઓએ કલ્પનાની કડછીથી ઘરાક્ષરતાં તળીયતવ તવ હૃક્ષણમ્ | નહિ પણ જીભના રસાસ્વાદથી જાણ્યું છે તેઓએ
(વીતરાગસ્તોત્ર શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય) થોડીક સિહલેકની રૂપરંગરેખા ઉપસાવવા પ્રયત્ન અર્થ–હે સ્વામિન્ ! સર્વ સંસારી જીના કર્યો છે. શ્રી યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય એ સિદ્ધ- સ્વરૂપથી જે કાંઈ વિલક્ષણ સ્વરૂપ આ જગતમાં પરમાત્માનું સ્વરૂ૫ વર્ણવતાં કહે છે કે– પ્રતીત થાય છે તે જ આપણું લક્ષણ છે એમ
વાઘજ્ઞનિતા માવા જે નકારી બુદ્ધિમાન પુરુષ કહે છે. સંસારધર્મ ને સ્વરૂપધમ તેષાં તેવાં નિધેર vમામઃ || વચ્ચે પરસ્પર વિગ્રહ છે. એકને પરાજય તેમાં
(પરમાત્મદને પચીસી, શ્રી યશોવિજયજી ) બીજાને જય છે. મુક્તિનો જય એટલે સંસારને
અર્થ-કમરૂપ ઉપાધિથી ઉત્પન્ન થનારા જે પરાજય. આથી જ સંસારી આત્મામાં જે જે જે જન્મ-જરાદિક ભાવે છે તે તે ભાવને નિષેધ વિજાતીય ક ઉત્પન્ન કરેલ વિભાવિક અવસ્થા છે તે થવાવડે પરમાત્માનું સ્વરૂપ સિદ્ધ થાય છે. સંસાર મુiાત્મામાં નથી એ શ્રી યશોવિજયજી કે આચાર્ય
અને જે રવીકારવાની હિંમત અને આત્મવિશ્વાસ પહેલાં એ તપાસો કે તમે જ દાતા થવાને અને નહીં-ઊદારતા દેખાડે છે, તેના કરતાં વિશેષ પાત્રતા દાનનું સાધન થવાને લાયક છો કે? હોઈ શકે ?
કારણ સત્ય તે એ છે કે ચૈતન્ય જ ચૈતન્યને અને એવા તમે તે કણ મેટા છો. જે લેકે આપે છે, અને તમે જે પિતાને દાતા માને છે. તમારી આગળ આવી પિતાની છાતી ખુલ્લી કરે અને તે તે કેવળ સાક્ષી જ છે. પિતાના સ્વાભિમાન પર પડદે ખસેડી લે, કે જેથી અને તે દાન સ્વીકારનારાઓ ! અને તમે બધા તમે તેમની પાત્રતાને નવી અને તેમના અભિમાનને દાને સ્વીકારે છે-તમે કૃતજ્ઞતાને ભાર માની, પિતા નિર્લજજ સ્થિતિમાં જોઈ શકે?
પર તેમ જ દેનાર પર ધુંસરી ન લાદેશે.
પણ દાતાની સાથે, જાણે પાંખ મળી હેય૬ પાત્ર માણસ પોતે પાત્ર છે એમ બતાવવા તેમ તેના દાન પર ચડી ઊંચા ચડજો; માટે પિતાની દરિદ્રતા પ્રગટ કરે અને સ્વાભિમાનને કારણે ઋણને અતિ ખ્યાલ કર્યા કરે છે તે રાખીને રહ્યો હોય તે ઉતારી નાખે એવી તમારી જેની વસુંધરા સમી ઉદાર માતા અને ઈશ્વર સમાં શી લાયકાત છે?
પિતા છે, તેની ઉદારતા પર શંકા આણવી ગણાય.
[ ૧૦૧ ]e
For Private And Personal Use Only
