________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
* ભાવ ::
૧૬૯
સૂક્ષ્મતર કરતા કરતા કર્મણ આદિ વર્ગણ ગુણ કે પર્યાયમાં પ્રકાશકપણું હોય તે જ પર્યાસૂક્ષ્મતમ બનતા પ્રકાશક થાય તે બનવા જેવું યમાં રેયનું પ્રતિબિંબ પડી શકે, એટલે અગુરુછે. એટલે અગુરુલઘુ પર્યાયમાં સૂક્ષમતાના લઘુ પર્યાય પ્રકાશક હોવાનું કહી શકાય છે. અંશ સાથે પ્રકાશતાના અંશની પણ ક૯પના સત્વગુણ પણ પ્રકાશક છે અને સર્વદ્રમાં ઊભી થાય છે. આ કલ્પનાને કાંઈ આધાર છે સાધારણ છે, એટલે સાંખ્યદર્શનના સત્ત્વગુણ
એ સ્વાભાવિક પ્રશ્ન ઊભો થાય છે. સાંખ્ય અને જૈનદર્શનના અગુરુલઘુ ગુણને કાંઈ દર્શનમાં સત્વ, રજસ અને તમસ ત્રણ ગુણે સામ્યતા હોવાની કલ્પના ખડી થાય છે. ત્રીજું માનવામાં આવે છે. ત્રણ ગુણની સામાવસ્થા આનંદઘનજી મહારાજ દર્પણ અને જળમાં ( state of equilibrium) ને પ્રકૃતિ કહેવામાં પડતાં શેયના પ્રતિબિબનું દષ્ટાંત સર્વજ્ઞના જ્ઞાન આવે છે, સત્વ ગુણને લઘુ અને પ્રકાશક કહેવામાં માટે આપે છે. સત્વગુણની પ્રરુપણામાં સાંખ્યઆવે છે. દરેક પદાર્થમાં ત્રણે ગુણે પ્રધાન દર્શન દર્પણ અને જળનું દષ્ટાંત આપે છે. ઐણિપણે રહેલા છે. પદાર્થમાં રહેલ સત્વગુણની લઘુ અને ગુરુ શબ્દો પણ ત્રણ ગુણોના વિવે. પ્રધાનતાને લઈને, પદાર્થો જ્ઞાનમાં પ્રકાશે છે, ચનમાં વપરાયેલ છે. સત્વ, રજસ્ અને તમસ્ ઇદ્રિયે, મન અને બુદ્ધિમાં ચેતનતાનો આવિર્ભાવ ગુણની સામ્યવસ્થા અગુરુલઘુ માનવાની છે, થાય છે, તેજમાં પ્રકાશતા આવે છે, પણ કારણ તે સ્થિતિ એક state of equilibri. અને જળમાં પ્રતિબિંબાત્મક શક્તિ આવે um છે. છે. ટૂંકામાં સત્ત્વગુણ પ્રકાશક ગુણ છે ઉપરના વિવેચનને પરિણામે જણાશે કે અને દરેક પદાથે ત્રિગુણાત્મક હોવાથી દરે- અગુરુલઘુ પર્યાય દરેક દ્રવ્યમાં વ્યાપી રહેલ કમાં તે રહેલ છે. જેનદન ધમ, અધર્મ, અતિ સૂક્ષ્મતાવાળા અને પ્રકાશક ગુણ છે. વસ્તુમાં આકાશ, કાળ અને પુદ્ગલને સ્વતંત્ર દ્રવ્યો થતા જુદા જુદા પર્યાને ગ્રહણ કરે છે અને માને છે. સાંખ્યદર્શનની જેમ ત્રિગુણાત્મક પ્રકૃ- જ્ઞાની પુરુષ તે સર્વવ્યાપી ગુણમાં પ્રતિબિંબિત તિમાંથી પાંચે દ્રવ્યોની ઉત્પત્તિ જેનદર્શન માનતું થતા સકળ દ્રવ્યને દેખી શકે છે. પદાર્થમાં નથી, છતાં બંને દર્શનમાં કેટલેક અંશે રહેલ અગુરુલઘુ ગુણને સાંખ્યના સવગુણ સાથે સમાનતા જોવામાં આવે છે. બીજું દ્રવ્યના જે કાંઈ સામ્યતા હોવાનું ક૯પી શકાય છે.
ભાવ
ઉત્પન્ન થાયે મન મહીં, વચને થાય વિકાસ, કાયાથી કતવ્યમાં, ભાવતો પ્રકાશ. આદર્શ જે ભાવમાં, તેવો થાય આકાર; ઇયળ ભંગરૂપમાં, “અમર ” એહ પ્રકાર
–અમરચંદ માવજી શાહ
For Private And Personal Use Only
