________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માની શોધમાં-જ્ઞાનપંચમી. આલાપનાર શ્રાદ્ધગણમાં ઊંડા ઉતરી તપાસ કરવામાં આવતાં માટે વર્ગ તે એ દષ્ટિગોચર થાય છે કે જે પંચમીની રાત્રિ થતાં જ જ્ઞાનના ગૌરવને વીસરી જાય છે. વર્ષભરમાં ભાગ્યે જ સાચા જ્ઞાનના પુનઃ દર્શન કરે છે. થોડાં વળી વ્યાખ્યાનશ્રવણના નિયમથી એની સ્મૃતિ તાજી રાખે છે. કેટલાક પ્રતિકમણના નિયમથી પંચ પ્રતિકમણના સૂત્રે મૂળથી ગણી જાય છે! અર્થ કે એના રહસ્ય પરત્વેને પ્રશ્ન કરવામાં આવે તે તરતજ પરિણામમાં શૂન્ય દેખાય ! કેટલાકનું જ્ઞાન દેખાદેખીના વિધિ વિધાનમાં જ પર્યાપ્ત થાય છે ! કેટલાકનું જ્ઞાન-ચૈત્યવંદનથી માંડી સ્તવન સુધી અને વધુ લંબાય તે ય સુધી પહોંચે છે. જીવવિચાર ને નવતત્વ સુધી જનાર તો સેંકડે માંડ દશ પંદર ! એમાં પણ ઊંડો અભ્યાસ-સૂફમ સમજ અને રહસ્યની તારવણના માપે માપીએ તે સંખ્યા આંગળીના ટેરવે ગણાય. કર્મવિચાર, નયનિક્ષેપની સમજજ્ઞાનનું બારિક સ્વરૂપ-ષટદ્રવ્ય સંબંધી વિચારણા–એ તે માત્ર મૂઠીભરના ફાળે જાય છે ! તેથી જ જ્ઞાનની પૂજાના નામે આડંબરમાં વધુ દ્રવ્ય ખરચાતું દષ્ટિગોચર થાય છે ! તેથી જ ઉદ્યાનમાં જ્ઞાનગ્રંથના ઉદ્ધાર કરતા જરીના પુઠીયા, ચંદરવા વધુ રકમ ગળી જાય છે ! તેથી જ જૈનોના ઘણુ ઘરમાં ધન રાખવા માટે તિજોરી હશે, સેના-ચાંદીના અલંકાર માટે ગોદરેજનું કબાટ હશે, કિંમતી રેશમી સાડીઓ કે સુંદર વસ્ત્રો સારૂ કબાટ પણ હશે; છતાં જ્ઞાનદાયક પુસ્તકે માટે ભાગ્યેજ એકાદુ કબાટ કે નાનીસી આમારી દેખાશે ! ઘણા તે કહેશે કે એ તે મહારાજનું કામ ! ઘરમાં તે આશાતના થાય ! વળી થોડાક સંસ્થાઓમાં સભ્ય તરિકેનું લવાજમ ભરતાં હોવાથી દરવર્ષે ગ્રંથે પ્રાપ્ત કરતાં હશે તે માત્ર તેમને ત્યાં અસ્તવ્યસ્ત દશામાં એકાદ ખૂણે તે પડ્યા હશે ! ઘણુ ખરૂં તે પંચપ્રતિક્રમણ નજરે ચઢવાનું. એની દશા જોઈ કેટલીક વાર તે આંસુ આવે તેવું. આમ મેટા ભાગે જૈન સમાજનું વલણ આંખે ચઢે છતાં સૌભાગ્ય પંચમીના ગુણગાન તો આપણે પ્રતિવર્ષ ગાતાં આવ્યા છીએ.
વિચારમાળાના મણકા સહિત દષ્ટિ સમક્ષ કેટલાયે ચિતાર રમી રહ્યો. વધુ નહિં તે જેટલા દેહરા બેલાય છે કિંવા જેટલા સ્તવન ગવાય છે એટલા જ જે યથાર્થ રીતે સમજવામાં આવે તે ઘણી અજ્ઞાનતા ટળી જાય; પણ નજર સામે તરત જ સંતની વાત કરે છે–
આત્મા કયાં છે ? સાચે જ ચેતનવંતા છતાં લગનવિહુણા-રમતા વગરના–તે ખરાજ. પણ આ દ્રશ્યમાં વિચારશ્રેણી છોડી ઊંડા ઉતરું ત્યાં તે દાદાના દરબારને ઘંટ થયે.
- ચેકસી.
For Private And Personal Use Only
