________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાંચ સાકાર સન્માન દાન, સન્માન કરવું જોઈએ. એ જ રીતે ગુરૂએ શિષ્યનું, પિતાએ પુત્રનું, ઉચ્ચ વર્ણ વાળાએ પિતાથી નીચા વર્ણનું, શ્રીમંતેએ નિર્ધનનું, ઉચ્ચ પદવીવાળાએ નીચી પદવીવાળાનું, વિદ્વાને અવિદ્વાનનું, સાસુએ વહુનું, શેઠે નેકરનું યથાયેગ્ય સન્માન કરવું જોઈએ. આનું તાત્પર્ય એ નથી કે મોહવશ થઈને, આસક્તિને લઈને સ્ત્રી પુરૂષ વગેરેના શાસ્ત્રોક્ત વ્યવહારમાં ઉછુંખલતા પેદા કરવી.
આપણે આધીન રહીને કામ કરનાર કોઈપણ નેકર, ચાકર કે મજૂરનું મન, વાણી કે શરીરથી કોઈપણ અપમાન નહિ કરવું જોઈએ. મનમાં કઈને નીચે ગણ, શરીરથી અગ્ય વર્તન કરવું અથવા ગર્વપૂર્ણ આકૃતિ રાખવી અને વાણી વડે કોઈને અપમાનજનક શબ્દ કહેવા એ સર્વથા અનુચિત છે. તલવારને ઘા રૂઝાઈ જાય છે, પરંતુ વાણીને ઘા રૂઝાતા નથી એ ઉક્તિ હમેશાં સ્મરણ-પટ પર કતરી રાખવી જોઈએ. ४धु छ है-नारुन्तुदः स्यादाऽिपि न परद्रोहकर्मधीः ।
यथास्योद्विजते वाचा नालोक्यां तामुदीरयेत् ॥ અત્યંત દુઃખી હોવા છતાં પણ કેઈને મમભેદી વચન કહેવું, બીજાને દ્રોહ કરવાના કામમાં બુદ્ધિને ન લગાડવી, અને જે વાણુથી બીજાને ઉદ્વેગ થાય એવી સ્વર્ગથી ભ્રષ્ટ કરનારી કડવી વાણી કોઈને પણ ન કહેવી, હમેશાં સૌ કેઈનું ભલું હાવું, મધુર તેમજ હિતકારી વાણું બેલવી અને હસમુખા રહેવું. કેટલાક લોકો અભિમાનને લઈને અથવા ખરાબ ટેવ પડી જવાને લઈને પોતાના તાબાના નોકર, ચાકર કે મજૂરો પાસેથી તેઓની શક્તિથી વધારે કામ લેવામાં પોતાની બુદ્ધિમત્તા સમજે છે અને તેઓની સાથે વાત કરવામાં પિતાનું અપમાન સમજે છે. કોઈવાર બોલે છે તે ઈશારતથી અથવા રડેરો બગાડીને પિતાની મોટાઈ દેખાડવા ઘણું ખરાબ શબ્દોમાં વ્યંગભરી મજાક ઉડાવે છે, મહેણું-ટોણું મારે છે. કેટલાક લોકો તે અહંકાર વશ બનીને એટલી હદ સુધી નીચના બતાવે છે કે ખરાબમાં ખરાબ ગાળ દઈને પિતાની વાણી ગંદી કરવા અને મારપીટ કરીને નિર્દયતા કરતાં પણ અચકાતા નથી. પિતાની મા હેને પર કુવિચાર અને કુદષ્ટિ કરે છે. આવા હલકા સ્વભાવના મનુષ્ય પરમાત્માનું અપમાન કરીને ઘેર અપરાધ કરે છે અને પરિણામે આ લેક તેમજ પરકમાં ભીષણ યંત્રણાઓ ભેગવે છે, એટલા માટે આવી જાતની ઘણાસ્પદ ટેવને સર્વથા નુકશાનકારક સાજીને જે આપણામાં તે હોય તે તરત જ છોડી દેવી જોઈએ; એટલું જ નહિ પણ અપમાનજનક કઈ પણ જાતને ભાવ નહિ આવવા દેવો જોઈએ.
For Private And Personal Use Only
