________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મનનું રહસ્ય.
૨૯૩
રહેવાનું સ્થાન નથી મળતું ત્યારે છેવટે તે આત્માના આશ્રય લે છે. જરૂર.
આત્મા મનને મધનાર દારી છે.
મનને પારાની સાથે સરખાવવામાં આવે છે, કેમકે તે જુદા જુદા વિષયા ( પદાર્થા ) ઉપર ફેલાઈ જાય છે. તેની તુલના વાંદરાની સાથે કરવામાં આવે છે, કેમકે તે એક વિષયથી ખીજા વિષય ઉપર કુદ્યા કરે છે, તેને હવાની સાથે સરખાવવામાં આવે છે કે તે તેના જેવુ ચંચળ છે. તેની ઉપમા તેની પ્રચંડ વાસનાને કારણે ક્રોધાન્ય હાથીની સાથે પણ કરવામાં આવે છે. જેવી રીતે અગ્નિવર્ડ સીસું, સાવું વિગેરે પિગળી જાય છે તેવી રીતે કામકાધ રૂપિ અગ્નિ મનને ગાળી નાંખે છે.
મન પેાતાની અંદરથી આ ભૌતિક જગતને જાગ્રત અવસ્થામાં ઉત્પન્ન કરે છે અને સુષુપ્તિમાં પેાતાની અંદર એને સમાવી દે છે. ગ્રાહ્ય તથા ગ્રાહક એક જ છે. બાહ્યાકાર તથા વિષયાકાર અનેલી મનેવૃત્તિને જ પદાર્થ કહેવામાં આવે છે; આ એક વિચાર—સરણી છે.
મનમાં ઈચ્છાશકિત તથા દૃષ્ટિ જુદી જુદી હૈાય છે. પરંતુ શુદ્ધ ચિત્તમાં ઇચ્છા તથા દૃષ્ટિમાં ભેદ નથી હાતે. તેની અંદર ઇચ્છાશકિત તથા દ્રષ્ટિના સચાગ થઇ જાય છે અને પછી તે એક ખીજાથી જુદા પડતા નથી.
માનસિક વૃત્તિઓનું કાર્યં આવરણ-ભંગ અર્થાત્ પદાર્થો ઉપર રહેલ અવિદ્યાના પડદાને દૂર કરવાનુ છે. સ્થૂલ અવિદ્યા સર્વ પદાર્થાને ઢાંકી રહેલી છે. જ્યારે પડદો દૂર થઇ જાય છે ત્યારે પદાર્થોના પ્રત્યક્ષ સ ંભવ થઈ જાય છે. વૃત્તિએ અવિદ્યાનું આવરણ દૂર કરે છે, જ્યારે આપણે લેાકાનાં ટાળામાંથી પસાર થતા હોઇએ છીયે ત્યારે દૃષ્ટિમાં કેટલાક માણસે આવે છે અને કેટલાક આપણી સામે હોય છે તે પણ આપણે તેને જોતા નથી, કેમકે આપણી સામે જે આવરણ હાય છે તેના પૂરેપૂરા ભંગ થયા હોતા નથી. જ્યારે તેના પૂરેપૂરો ભંગ થઈ જાય છે ત્યારે પદાર્થ આપણી સામે ઝળકવા લાગે છે,
જયારે મન તજી દીધેલા પદાર્થાની પ્રાપ્તિ માટે તેને ઇષ્ટ સમજીને લલચાવા લાગે ત્યારે વિવેકના દંડ ઉઠાવવા. તેનાથી તેનુ માથું નીચુ' થઇ જશે
અને તે શાંત થઇ જશે.
મન અત્યંત સૂક્ષ્મ હેાવાથી તેના સંબંધ બીજા મનેાની સાથે ઘણેા હોય છે. મનની શરીર ઉપર અસર થાય છે. મનમાં શાક હાવાથી શરીર દુળ થઇ જાય છે. તેના બદલામાં શરીરની પણ મન ઉપર અસર થાય છે. સ્વસ્થ શરીરમાં મન પણ રવસ્થ હોય છે. પેટમાં દરદ થવાથી મનમાં બેચેની પેદા
For Private And Personal Use Only
