________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૦.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દ્રષ્ટિએ જોતાં એવા લોકે તદ્દન નકામા અને ઘણું કરીને સમાજને ઘણુજ હાનિકારક નીવડે છે. જેવી રીતે કોઈ કુટુંબમાં જે માણસ સાથી વધારે ખરાબ હોય છે તે સૌથી વધારે તકરાર કરે છે, તેવી રીતે સમાજમાં જે મનુષ્ય વધારે નકામે હોય છે તેજ વધારે ફરીયાદ કરે છે અને અસંતુષ્ટ રહે છે. અસંતોષ આપણને કેવળ અકર્મયજ બનાવે છે એટલું જ નહિ પણ આપણા હદયની શાંતિમાં ભારે અડચણકત બને છે. જે મનુષ્ય પોતાની વર્તમાન નિકૃષ્ટ દશામાં પણ સંપૂર્ણ પ્રસન્નતાપૂર્વક દિવસે વિતાવી શકે છે તે પોતાની સ્થિતિને ઉત્કૃષ્ટ બનાવવા શકિતવાન બને છે. વાસ્તવિક દ્રષ્ટિએ જોઈએ તો મનુષ્યની સઘળી દશાઓ બીજાની અપેક્ષાએ સંતોષજનક જ છે. આ પ્રસંગે હજરત શેખ સાદીની એક વાત યાદ આવી જાય છે. એક વખત ઘણા દિવસો સુધી તેમને પગમાં પહેરવા માટે પગરખાં ન મળ્યા, એનાથી તેમને એક દિવસ જરા અસંતોષ થયો. થોડીવાર પછી તેમને એક એવો માણસ મળે કે જેના બન્ને પગ કપાયેલા હતા. તેની દશા જોઈને શેખ સાદીએ મનમાં વિચાર કર્યો કે મારા પગમાં પગરખાં નથી તો શી ચિંતા છે? પ્રભુ કૃપાથી મારા પગ તો સહીસલામત છે ને ? તાત્પર્ય એ છે કે આપણે કદિપણ ગમે તેવી નિકૃષ્ટ સ્થિતિ મુકાઈએ તો પણ આપણે કદિ પણ અધીરા ન બનવું જોઈએ. અને જે લેકો આપણાથી પણ હલકી સ્થિતિમાં મુકાયા હોય તેઓના દાખલાથી આપણે સંતોષ ધારણ કરવો જોઈએ. આમ કરવાથી આપણે વ્યર્થ ચિંતા અને માનસિક દુઃખથી બચી શકશું.
આ પ્રકારના સંતેષને કદિ પણ આપણા કર્તવ્યપાલનમાં બાધક ન થવા દેવો જોઈએ. નહિ તો આળસુ પડે કુવામાં તે કહે અમને અહિં આ જ આરામ છે. ' એ કહેવત આપણા માટે ખરી પડશે. અમારું કહેવાનું તાત્પર્ય તો એટલું જ કે મનુષ્ય સંતેષ ધારણ કરીને વ્યર્થ ચિંતાઓ કરવામાં પિતાના અમૂલ્ય સમય ગુમાવે નહિ તેમજ જે સ્થિતિમાં હોય તે સ્થિતિમાં સંપૂર્ણ પ્રસન્નતાપૂર્વક રહેવું. કેવલ અસંતોષ રાખવાથી આપણી સ્થિતિમાં કદિપણુ ફેરફાર થઈ શકતો નથી. ઉટું તે આપણું મનને દુ:ખી અને ક્ષુબ્ધ તો જરૂર કરશે. ખરાબ સ્થિતિમાંથી સારી દશામાં તે મનુષ્ય કેવળ કમણ્યતાની સહાયતાથી જ આવી શકે છે, તો પછી સંતેષ ધારણ કરીને આપણે આપણું ચિત્તને પ્રસન્ન શા માટે ન રાખવું ? અસંતુષ્ટ બનીને તો આપણે આપણા માટે આનંદ તથા શાંતિના દ્વાર બિકુલ બંધ જ કરી દઈએ છીએ. માંદગી આવતાં રોવા કકળવાથી કદિપણું લાભ થતો નથી, પરંતુ તેને દૂર કરવાના એગ્ય ઉપાયો લેવાથી જ ફાયદો થાય છે. સંતેષ અને અસંતોષમાં એટલેજ તફાવત છે. અસંતોષથી બીજું એક મેટું નુકસાન એ થાય છે કે આપણને આપણી સ્થિતિ વધારે ખરાબ જણાય છે અને નાની મુશ્કેલીઓ પર્વત જેવી લાગે છે. એ રીતે અસંતુષ્ટ બનીને આપણે જ
For Private And Personal Use Only
