________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સુજનતા અને સુસ્વભાવ.
૨૫૩ પહોંચવા ઇચ્છતા હોય તેણે એક પુષ્પ પાસેથી બોધ ગ્રહણ કરવો જોઈએ. પુષ્પ સુગધ આપીને આપણી ઉપર ઉપકાર કરે છે, પરંતુ એ ઉપકારના બદલામાં તે આપણુ પાસેથી કોઈ પણ જાતના પ્રતિફલની આશા રાખતું નથી. એ ઉપરાંત આપણે એને ગમે તેવી સ્થિતિમાં રાખીએ તે પણ તે પોતાના પરોપકાર ગુણને ત્યાગ કરતું નથી. એવા પ્રકારને વ્યવહાર દરેક મનુષ્ય પણ રાખવું જોઈએ. દરેક મનુષ્ય હમેશાં બીજા ઉપર ઉપકાર કરતા રહેવું જોઈએ અને જેના ઉપર ઉપકાર કરે તેની પાસેથી કોઈપણ પ્રકારના પ્રતિફલની આશા ન રાખવી જોઈએ. એ ઉપરાંત તેણે તે સર્વ દશાઓમાં અને સર્વ પ્રસંગેએ બીજા ઉપર ઉપકાર કરતાં જ રહેવું. સાચા મહાત્માઓનાં એ લક્ષણ છે. આ સ્થળે સમર્થ તત્ત્વજ્ઞ લેટેનું એક અમૂલ્ય વચન યાદ આવી જાય છે. તેણે એક સ્થળે કહ્યું છે કે “જે મનુષ્ય બીજા ઉપર ઉપકાર કરવા જાય છે તે પોતે પોતાની ઉપરજ ઉપકાર કરે છે... અને તે વાત અક્ષરશ: સત્યજ છે.
પ્રત્યેક મનુષ્ય સુખી થવા ઈચ્છે છે. કેઈને પણ દુ:ખ ગમતું નથી; એ ઈચ્છાની પૂર્તિ માટે તે પોતાની જાતને સુખી બનાવવા પ્રયત્નશીલ રહે છે, પરંતુ જે રીતે કેટલાક હિંસક જતુઓ પોતાની ઉત્પતિને જ ખાઈ જાય છે તે રીતે તે પ્રયત્ન પણ પોતાના કર્તા મનુષ્યને જ નાશ કરે છે. ઘણે ભાગે પોતાની જાતને સુખી કરવાની જે ચેષ્ટાઓ કરવામાં આવે છે તે મનુષ્યને દુઃખી કરે છે અથવા તો તે વ્યર્થ જાય છે. મનુષ્યને સૌથી વધારે અને વાસ્તવિક સુખ બીજાને સુખી કરવાથી જ મળી શકે છે “મેવાડ પતન ” નામના નાટકમાં તેના વિદ્વાન કર્તાએ એક પાત્રને મુખે એવું કહેવરાવ્યું છે કે “ પૃથ્વીમાં બે રાજય છે. એક સ્વાર્થનું અને બીજું ત્યાગનું. પહેલાંનું જન્મ સ્થાન નરક છે અને બીજાનું સ્વર્ગ છે. પહેલાને દેવતા સેતાન છે અને બીજાને ઈશ્વર છે. બીજા રાજ્યના રાજાની રાજનીતિ છે નેહ, દયા અને ભકિત, તેનું શાસન છે સેવા, દંડ છે સેવા, અનુકંપા અને આત્માત્સર્ગ અથવા બલિદાન છે પુરસ્કાર” કેવા સુંદર વિચારે ? કેટલે ઉત્તમ બોધ ? જે મનુષ્ય એ વિચારો પ્રમાણે કાંઈ પણ કાર્ય કરી શકે છે તે ખરેખર ધન્ય છે, મહાત્માઓ છે.
પરોપકારી બનવા માટે સાથી વિશેષ જરૂરનું તે એ છે કે મનુષ્યના મનમાં દયા અથવા કરૂણ હોવી જોઈએ અને એટલા માટે આપણે દયા અને પરોપકારને એક સાથેજ રાખ્યા છે. બીજાનાં દુઃખ જોઈને દુ:ખી બનવું એ દયા અથવા કરૂણ છે. અને તે દુખે દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરે તે પરોપકાર છે. મનુષ્યની પ્રકૃતિમાં શીલ તથા સાત્વિકતાની સાથી પહેલી સ્થાપના થાય છે. સંસારમાં સઘળા લેક
For Private And Personal Use Only
