________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૫૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દુખપૂર્ણ અવસ્થામાં જઈને તેને યથા સાધ્ય સહાય કરવી જોઈએ અને તેનું દુઃખ દુર કરવાનો પ્રયત્ન કરે છએ, સંસારમાં એવા અનેક લેકો જોવામાં આવે છે કે જેઓ સ્વભાવથી જ બીજા તરફ ઉપકાર કરવાના અને દુઃખ નિવારણ કરવાના પ્રયત્નોમાં જોડાઈ જાય છે. એ પ્રયત્નો કરવામાં તેઓને કોઈ જાતનું કષ્ટ અથવા નુકશાન થાય તો પણ તેઓ તેની કાશી પરવા કરતા નથી, બીજાના દુખ દુર કરતી વખતે કદાચ તેઓને પોતાને દુ:ખી થવું પડે તે પણ તેઓ અત્યંત પ્રસન્નતા પૂર્વક એ દુઃખ સહન કરી લે છે. એવાજ મનુષ્ય જગતમાં મહાત્માનું પદ ધારણ કરી શકે છે.
સંસારમાં દયા અને પરોપકાર કરતાં વધારે બીજું કઈ પુન્ય નથી તેમજ સુખનું સાધન નથી. જે આપણે હંમેશા પરમ સંતુષ્ટ અને પ્રસન્ન રહેવા ઈચ્છતા હોઈએ તો દીન-દુ:ખી જનો ઉપર હમેશાં દયા કરવી જોઈએ અને બની શકે તેટલે પપકાર કર જોઈએ. મનુષ્ય તરીકે સંસારમાં સારામાં સારું કાર્ય દરેક વ્યકિત કરી શકે એમ હોય તો તે પરોપકારજ છે. દયાળુ અથવા પરોપકારી બનવા માટે આપણી પાસે અખુટ દોલત હોવી જોઈએ અથવા આપણે કાંઈક આપવું જ જોઈએ એવી અનિવાર્ય આવશ્યકતા નથી, એ વાતોને ધનની સાથે એ ખાસ સંબંધ નથી. એને સંબંધ તો મનની ઉદારતા અથવા દિલની વિશાળતા સાથે રહે છે. ગરીબમાં ગરીબ મનુષ્ય પણ જે ઈચ્છે તે મોટા મોટા ધનવાન કરતાં પણ વધારે પરોપકારનાં કાર્યો કરી શકે છે. પરેપકાર એક એવો મનધર્મ છે કે જેનાથી મનુવ્યની પાત્રતા વધે છે, બીજાનું કલ્યાણ થાય છે.
દયાળુ અને પરોપકારી થવા માટે કેટલીક વાતોની આવશ્યકતા રહેલ છે. સૌથી પ્રથમ વાતતો એ છે કે જે મનુષ્ય દયા અને ઉપકાર કરવા ઈચ્છતો હોય તેણે પોતાના અંગત સુખનું ધ્યાન તજી દેવું જોઈએ, પોતાના અંગત સુખનું ધ્યાન દયા અને પોપકારનાં કાર્યોમાં ઘણુંજ વિગ્ન કર્તા થઈ પડે છે, જે મનુષ્યનું ધ્યાન હમેશાં પિતાના અંગત સુખ તરફ રહે છે તેનામાં દયા, ભકિત વિગેરે ગુણે રહી શકતાજ નથી. એવા મનુષ્યને હંમેશાં પોતાનાંજ સુખની ચિંતા રહ્યા કરે છે. અને જ્યાં સુધી પોતાનું મન શાંત તેમજ સંતુષ્ટ નથી હોતું ત્યાં સુધી તે બીજાનું શું કલ્યાણ સાધી શકે? બીજી વાત એ છે કે દયા અથવા પરોપકાર કરતી વખતે આપણે કદિપણુ યશ અથવા કીર્તિની આકાંક્ષા ન રાખવી જોઈએ તેમજ કરેલા ઉપકારનો બદલાની પણ અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ. ઉચ્ચ કોટિના મહામાનું એ લક્ષણ છે. યશ, કીતિ અથવા બદલે મેળવવાની ઇચ્છાને લઇને કરેલો ઉપકાર વૃથા જાય છે. એક અંગ્રેજ કવિ એ મત છે કે જે મનુષ્ય સંપૂછું મહાત્મા બનવા ઈચ્છતા હોય એટલે કે વાસ્તવિક મનુષ્યત્વની છેલ્લી હદે
For Private And Personal Use Only
