Atmanand Prakash Pustak 025 Ank 10

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531295/1

Page #1

Reg. No. B. 431 000000000mmonTD0000000000000www.
m
.m.....0mmoO श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
॥शार्दूलविक्रीडितवृत्तम् ।। कश्चैतन्यवतां हृदि स्थिरतरं शेते हि साक्षीभवन कश्चैतन्यवतां हृदि प्रचरति प्रक्षालयंस्तच्छुचम् । कं लब्ध्वा मनुजाः स्वकर्मकरणे शक्ता भवन्ति द्रुतम्
आत्मानंद प्रकाशमेव न हि सन्देहोऽत्र वै विद्यते ।। पु० २५ मुं। वीर स. २४५४. वैशाख आत्म सं. १२. जैक१० मो.
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
ĐwMHHBCH NHÔM HỆ 8 PHNOVO
વિષયાનુક્રમણિકા.
१५यात्ता५. ....... ...... २३७ ७रेमासूत्रो....... . २४९ २ मैश्वर्य ना मार भाट.... ... २३८८ सुनता अने सुरवलाव..... ૨૫૧ 3 श्री तीर्थ४२ व्यरित्र.... ... ... २३८
घम, ... ... ... ... ૨૫૫ ४ भनुष्य तिव्य. ... ... ... २४२ १० वर्तमान सभायार... ... ... २५८
नष्टिय विज्ञान युस... ... २४३११ वी३२ अने समावायना. ...२६० (૬ ગૌતમપ્રભુનું ખરું આત્મસમર્પણ. ૨૪૬
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ આના.
ભાવનગર-આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છીઍ.

Page #2

અમારા માનવંતા ગ્રાહકોને નમ્ર સુચના.
ચાલતા આત્માનંદ પ્રકાશ પુતક ૨૫ મા તથા હવે પછીના પુસ્તક ૨૬ માં 7 ની–બંને વર્ષની ચાલુ નિયમ અને ધેઃ પ્રમાણે ભેટની બુક છપાય છે, જેની
હકીકત આવતા માસના અંકમાં આપવામાં આવશે, જેથી અમારા સુજ્ઞ શાહ| કોને નિવેદન કરવાનું કે પ્રથમથી જ બે વર્ષ નું લવાજમ મેકલી આપવાથી
વી. પી. ના પૈસાના ગ્રાહકોને બચાવ થાય છે તેથી લવાજમ માકલી આપવા નમ્ર સુચના છે. ભેટની બુક તૈયાર થયે દરેક ગ્રાહકોને વી. પી. થી ભેટ મોકલવામાં આવશે. જેથી તે દરમ્યાન વી. પી. નહિં સ્વીકારવાની જેમની ઈચ્છા હોય ! તેઓએ અમને પ્રથમથી જ લખી જણાવવા તસ્દી લેવી.
SEC
Love
અમારૂં જ્ઞાનોદ્ધાર ખાતું.
નીચેના ગ્રંથા છપાય છે. ૧ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) ૪ શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) ૨ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર છે. - ૫ શ્રી મહાવીર ચરિત્ર 3 ऐन्द्र स्तुति (संस्कृत)
श्री वसुदेव हींदी प्राकृत ૭ fષત્રાણા કાણા કાપદંરા છાલા સાથે
ઉપરના શ્ર ધણાજ પ્રાચીન પૂર્વાચાર્ય કૃત હોઈ, કથાઓ ઘણીજ સુંદર રસીક, ભાવવાહી અને અંતગત વિવિધ ઉપદેશક કથાઓ સહિત છે. નંબર ૧-૪-૫ ના ગ્રંથમાં સહાયની આવશ્યકતા છે. મહાન પુરૂષોના આવા સુંદર, સત્ય ચરિત્ર વાંચી વિચારી આત્મકલ્યાણ સાધવાની આ સુંદર તક કે જે સભાના ભાઇ મેમ્બરે થઇ તેવા પ્ર થ ભેટ મેળવી લેવા ચૂકવાનું નથી.
નવા દાખલ થયેલા માનવંતા સભાસદા. ૧ શેઠ અંબાલાલ લાલભાઈ મગનલાલ ઝવેરી. પ. વ. લા. મે. -
અમદાવાદ ૨ શા. છોટાલાલ ગીરધરલાલ દામજી. બી. વ. લા. મે.-ભાવનગર - હાલ ઘાટકોપર—મુંબઈ ૩ શ્રી વૃદ્ધિવિજયામૃત જૈન પુસ્તકાલય
અમરેલી.

Page #3

*****
पुस्तक २५ मुं.
આત્માનઢ પ્રકાશ
॥ ગ્રંથે રમ્ ॥
तत्पुनर्द्विविधं कर्म कुशलरूपमकुशलरूपं च । यत्तत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनरकुशलरूपं तत्पापम धर्मश्वाभिधीयते । पुण्योदयजनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्येो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंतभेदभिन्नेन तारतम्येन संपद्यते खन्वेषोऽधममध्यमोत्तमाद्यनन्तभेदवर्तितया विचित्ररूपः संसारविस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा.
શ્રીર સંથલૂ ૨૪૬૪. થયા. આમ સંયત રૂ૨. સં ૨૦ મો.
પશ્ચાતાપ.
રાગ-કાફી અમે તે! આજ તમારા )
અમે તે અંત સમયમાં પસ્તાઈ છી યાર ! (૨) માળપણુ રમ્મતમાં કાઢ્યું, ગમ્મત કીધી અપાર, ધના મતે સ્હેજે સમજવા, કીધે નહિરે વિચાર. યૌવનમાં ધન–રમણી-વશથી, તનની કીધી બહુ સાર, જંજાળ ઝાઝી શિરપર વ્હારી, ખેલ્યાં વિવિધ પ્રકાર. પુદ્ગલ પાષી આનંદ માન્યા, માન્યા એ સાચા વ્યવહાર, વ્યાધિ વધી પુદ્ગલમાં જ્યારે, લાગ્યા સંસાર અસાર. વૃદ્ધપણામાં શિથીલજ બનતાં, શક્તિ ન ર્ીરે લગાર, ધર્મ સાધના કાંઇ ન થાતાં, અફળ કર્યો અવતાર. પસ્તાવા એ માટે અમને, થાય છે પારાવાર, દશા નિહાળી અમ દુઃખીયાની, ચેતજો સહુ નરનાર. વીર-ધર્મ -નર-દેહ હે મનસુખ ! મળશે ન વારંવાર, ધર્મ કરી હજી સમજી મનથી જાગ્યા ત્યાંથી સવાર.” મનસુખલાલ ડાહ્યાભાઈ, શાહુ-વઢવાણુ કેમ્પ
અમે તે.
અમે તા.
અમે તા.
અમે તે.
=
અમે તે.
અમે તા.

Page #4

૨૩.
ર
૭
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
ઐશ્વર્યના ઓજસ માટે.
ગઝલ.
આનંદ ધન અવની પરે, આનંદ રસ રેલાવો, અમ આત્મ છે અવધિ અમુલખ, એવું ભાન કરાવો; અંતર વિષે અભિમાનના, અજ્ઞાનને અટકાવજો, ઐશ્વના એજસ્ તા, આનંદ કિરણ આપો. આવેશ છે અજ્ઞાનના ત્યાં, જ્ઞાન ચક્ષુ સ્થાપજો, જ્ઞાન દીપ દેખાડીને, દન દયાળુ આપજો; ચારિત્ર ઝાંખી જેહની, તારે તપેામળ તેથી, ઐશ્વર્યાંના એજસ્ તણા, આનંદ કિરણ આપજો. માન દાન સુપાત્રથી, સારાસાર શીખાવો, શીલ તણા સંસારને, અટવી મહીંથી કાઢજો; તપ અને ભાવે થકી, ધ્યાવુ હંમેશા એટલુ', ઐશ્વર્યાંના આજસુ તણુા, આન ંદ કિરણ આપો. આપન્ને સુખ સપતિ જેહ, ના તુટે ત્રણ કાળમાં, સુખ હા, વા દુઃખ, હાયે, ભાન લેશ ન ભાળતા. ઐહિક આનંદ મેળવ્યેા, ના સાર એ અનંતના, ઐશ્વર્યાંના આજસ્ તણા, આનંદ કિરણુ આપજો. અધ આરો આથડયે બહુ, શાંતિ સાગર પામવા, પામવું પરવશ પડયું, લપાયે પચે દ્રિપાશમાં; ભાન થાયે એટલુ કે, આત્મ કિરણ અચળ છે, એશ્વના એજસ્ તા, આન ંદ કિરણુ આપજો.
લાલચંદ જયચંદ વારા.
૧
૨
3
૫

Page #5

શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર.
૨૩૯ ®કસજ
જર અગીયાર અંગમાં નિરૂપણ કરેલ
તીર્થકર ચરિત્ર. అeo SONGanner
ગતાંક પૃષ્ટ ૨૧૯ થી શરૂ આ વીશ તીર્થકરની ચાવીશ શિબિકાએ હતી. તેનાં નામ-સુદર્શન, સુપ્રભા, સિદ્ધાર્થા, સુપ્રસિદ્ધા, વિજયા, વૈયંતી, યંતી, અપરાજીતા, અરૂણુપ્રભા, ચંદ્રપ્રભા, સુરપ્રભા, અગ્નિપ્રભા, વિમલા, પંચવણુ, સાગરદત્તા, નાગદત્તા, અભયંકરા, નિવૃતિકરા, મરમા, મનહરા, દેવકુરા, ઉતરકુરા, વિશાલા અને ચંદ્ર પ્રભા દરેક સર્વ જગત્વત્સલ, જીનવરેન્દ્રોને સર્વઋતુમાં સુખ આપનાર છાયા વાળી શિબિકાઓ હોય છે, આ શિબિકાઓને પ્રથમ હર્ષિત રેમવાળા મનુષ્ય ઉપાડે છે ત્યાર પછી અસુરેદ્રો, દેવેંદ્રો અને નાગૅદ્રો ઉપાડે છે. જેઓ ( અસુરેંદ્ર વિગેરે ) ચલચપલ કુંડલવાળા હોય છે, પિતાની રૂચિ પ્રમાણે વિકુલ આભરણ વાળા હોય છે, અને દેવે તથા અસુરોથી વંદન કરાતા જીનવરની શિબિકાને વહે છે. તેમાં પૂર્વ તરફ દે, દક્ષિણ બાજુ નાગકુમાર, પશ્ચિમ તરફ અસુરો અને ઉત્તર તરફ સુપર્ણ કુમાર રહી શિબિકાને વહે છે. (ગાથા. ૧૫ થી ૨૧)
ઋષભદેવ ભગવાન વિનીતાથી, અરિષ્ટનેમિ દ્વારિકાથી અને બાકીના તીર્થકરે પિત પોતાની જન્મ ભૂમિથી (દિક્ષા માટે) નીકળ્યા હતા. (ગાથા. ૨૨)
સર્વતીર્થકરે એક વસ્ત્રથી નીકળ્યા હતા. (વિગેરે ગાથા. ૨૩)
ભગવાન મહાવીર એકાકી દિક્ષિત થયા. (પાર્શ્વ વિગેરેને પરિવાર (ગાથા. ૨૪)
તીર્થકર સાથે દિક્ષા લેનારા રાજાઓ ઉગ્રભાગ અને રાજન્ય કુળના હતા. (શેષ કુળ અને સંખ્યા. ગાથા. ૨૫).
સુમતિનાથ ભગવાને વગર ઉપવાસે દિક્ષા લીધી. (શેષ તીર્થકરની તપસ્યા ગાથા. ૨૬ )
આ ચોવીશે તીર્થકરને પ્રથમ ભિક્ષા આપનાર વીશ પુરૂષો હતા તેનાં નામ-શ્રેયાંસ, બ્રહાદત્ત, સુરેન્દ્રદત્ત, ઈદ્રદત્ત, પ, સોમદેવ, માહેદ્ર, સોમદત્ત, પુષ્ય, પુનવસૂ, પુર્ણચંદ્ર, સુનંદ, જય, વિજય, ધર્મસિંહ, સુમિત્ર, વર્ગસિંહ, અપરાજીત, વિશ્વસેન, ઋષભસેન, દત્ત, વરદત્ત, ધન, અને બહુલ, આ દરેક વિશુદ્ધ લેશ્યાવાળા હતા, જીનવરની ભકિતમાં અંજલિપુટવાળા હતા, જેઓએ તે કાળ અને તે સમયને વિષે જીનેશ્વરને ભિક્ષા આપી છે. (ગાથા. ૨૭-૨૮-૨૯)

Page #6

ર૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ઋષભદેવ ભગવાનને એક વર્ષે ભિક્ષા મળી (શેષ તીર્થકરોને ભિક્ષા કાળ અન્ન આહારને પદાર્થ. ગાથા. ૩૦-૩૧ )
જ્યાં સર્વ તીર્થકરોને પહેલી ભિક્ષા મળી ત્યાં પુરૂષ પ્રમાણ ધન વૃષ્ટિ થઈ હતી. ગાથા. ૩ર ).
આ ચાવશે તીર્થકરોને ચોવીશ ચેત્ય (જ્ઞાન) વૃક્ષે હતા. તેના નામ વડ, સપ્તપર્ણ, શાલ, પ્રિયાલ, પ્રિયંગુ, છત્ર, શિરિષ, નાગ; માલી, (શાલી) પ્રિયણું, તિર્દક, પાડલ, જાંબુડા, અશે, દધિપર્ણ, નંદી, તિલક, આંબે, અશક, ચંપક, બકુલ, વેતસ, ધાતકી અને શાલ, * ૧૬ (ગાથા. ૩૩-૩૪-૩૫)
શાલવૃક્ષથી ઢંકાએલ સર્વ ઋતુમાં કુળનાર અશોક વૃક્ષ, નામે જે (સમવસરણનું ) ચિત્ય વૃક્ષ હોય છે, તે મહાવીર પ્રભુને બત્રિશ ધનુષ્યનું હેાય છે. ષભદેવ ભગવાનનું ચિત્ય વૃક્ષ ત્રણ ગાઉનું હોય છે. અને બાકીના તીર્થકરેનું ચિત્ય વૃક્ષે દેહમાનથી બારગણું પ્રમાણવાળાં હોય છે. આ જીનવના ચિત્ય વૃક્ષે દે, અસુરો અને સુપર્ણ કુમારેથી પૂછત હોય છે, તથા છત્ર પતાકા વેદિકા અને તોરણોથી યુકત હોય છે. (ગાથા. ૩૬-૩૭-૩૮)
આ ચોવીશ તીર્થકરોને ચોવીશ શિષ્યો મુખ્ય હતા. તેનાં નામે ત્રાષભસેન, (પુંડરિક) સિંહસેન, ચારૂ, વનાભ, અમર, સુવ્રત, વિદર્ભ, દત્ત, વરાહ, આનંદ, શેતુર, સુધર્મા, મંદર, યશ, અરિષ્ટ, ચકાયુધ, સ્વયંભૂ કુંભ, ઈંદ્ર, શુભ, વરદત્ત, દત્ત, અને ઈદ્રભૂતિ, તીર્થપ્રવર્તક જીનવરોના પ્રથમ શિખ્ય અતિઉન્નત કુલવંશવાળા વિશુદ્ધ વંશવાળા અને ગુણવાન હોય છે. (ગાથા ૩૯-૪૦-૪૧)
આ ચોવીશ તીર્થકરોની મુખ્ય શિષ્યાઓ ચોવીશ હતી, તેનાં નામે– બ્રાહ્મી, ફલ્યુ, શામા, અજીત, કાશ્યપ, રતિ, સમા, સુમના, વારૂણી, સુલસા, ધારણું, હરણ, ધરણીધરા, પઢમા–શિવા, શુચિ, અંમૂઆ, રક્ષિકા, બંધુમતિ, પુપમતિ, અમિલા, અધિકા, યક્ષદિન્ના, પુષ્પચુલા અને ચંદનબાલા તીર્થપ્રવર્ત નહાર તીર્થકરોની આ પ્રથમ શિષ્યાએ અતિ ઉન્નતકુલ વંશવાળી વિશુદ્ધ વંશવાળી, અને ગુણવાન હોય છે. (ગાથા ૪૨-૪૩-૪૪)
૧૫૮–બર ચકવતિ અને નવાવાસુદેવોને અધિકાર (ગાથા ૪૫ થી ૫) ૧૫૯-તીર્થ કરે.
જબુદ્ધીપના ઐરાવત ક્ષેત્રમાં આ અવસાપિણ કાળમાં ચોવીશ તીર્થકરો થયા. તે આ પ્રમાણે ચંદ્રાનન, સુચંદ્ર, અગ્નિસેન, નંદિસેન ( આત્મસેન )
* ૧૬ અન્ય સ્થાને ચૈત્યક્ષ માટે કાંઈક નામાંતરો પણ છે.

Page #7

શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર. ઋષિદત્ત, વર્તધારિ, અને સોમચંદ્રને વંદન કરું છું. યુક્તિસેન, (દીર્ઘબાહુ કે દીર્ધસેન ) અજીતસેન ( શતાયુત) શિવસેન (સત્યસેન કે સત્યકિ) બુદ્ધ દેવશર્માને અને નિ:ક્ષિસશસ્ત્ર (શ્રેયાંસ) ને વંદન કરું છું. જીવનવૃષભ-અસંજવલ ( સ્વયંજલ) અમિતજ્ઞાની અનન્તક (સિંહસેન ) રજરહિત ઉપશાતને અને ગુતિ સેનને વંદન કરું છું. અતિપાશ્વ, સુપાશ્વ, દેવદ્રોંથી વંદાએલા, મરૂદેવ, મોક્ષેલગએલધર, ક્ષિણદુ:ખ શ્યામકોને [ વંદન કરું છું] વીતરાગ અગ્નિસેન (મહાસેન) વિતરાગ અગ્નિ પુત્રને અને રાગદ્વેષ રહિત તથા મોક્ષે ગયેલા વારિ, Bણને વંદન કરું છું. (ગાથા ૬૬ થી ૭૦ )
જબુદ્વીપના ભરત ક્ષેત્રમાં આવતા ઉત્સર્પિણી કાળમાં સાત કુલકરે થશે. તેના નામ-મૃગવાહન, સુભૂમ, સુપ્રભ, સ્વયંપ્રભ, દત્ત, સુમિ અને સુમધુ ભવિષ્યમાં થશે. (ગાથા-૭૧).
જંબુદ્વીપના ઐરાવત ક્ષેત્રમાં આવતા ઉત્સર્પિણીકાળમાં દશ કુલકર થશે. તેનાં નામો-વિમલવાહન, સીમંકર, શ્રીમંધર, ક્ષેમકર, ક્ષેમધર, દૃઢધનુ, દશધનુ, શતધનુ પ્રતિશુચિ અને સુમતિ.
જંબુદ્વિીપના ભરતક્ષેત્રમાં આગામી, ઉત્સર્પિણીકાળમાં વીશ તીર્થકરે થશે તેનાં નામ-મહાપદ્ધ, સુરદેવ, સુપાર્શ્વ, સ્વયંપ્રભ, સર્વાનુભૂતિ, દેવકૃત, ઉદય, પિઢાલપુત્ર, પિટ્ટિલ, શતકીર્તિ, સર્વભાવને જાણનાર અરિહંત મુનિસુવ્રત, અમમ, નિષ્કષાય, નિપુલાક, નિમમ, ચિત્રગુપ્ત, સમાધિ, સંવર, અનિવૃત્તિ, વિજય, વિમલ, દેવપપાત, અનંત અને વિજય આ ચેવિશ તીર્થકરે કહ્યા છે. તેઓ ભરતક્ષેત્રમાં ભવિષ્યકાલમાં કેવલી થઈ ધર્મ–તીર્થને પ્રવર્તાવશે. (ગાથા ૭૨ થી ૭૬)
આ ચોવીશ તીર્થકરોના પૂર્વભવના ચાવિશ નામો હશે તે આ પ્રમાણે – શ્રેણિક, સુપાર્શ્વ, ઉદય, પોદિલ, દૃઢાયુ, કાર્તિક, શંખ, નંદ, સુનંદ, શતક, દેવકી, સત્યકી, વાસુદેવ, બળદેવ, રોહિણી, સુલસા, રેવતી, શતાલી, ભયાલી, વૈપાયન, કૃષ્ણ, નારદ, અંબડ, દારૂમડ અને સ્વાતિબુદ્ધ એ ભાવિ તીર્થકરના પૂર્વભવના નામે જાણવા. (ગાથા ૭૭ થી ૮૦ )
આ ચોવીશ તીર્થકરના ચોવીશ પિતા થશે, ચોવીશ માતા થશે. ચોવીશ મુખ્ય શિષ્યો થશે, ચોવીશ મુખ્ય શિષ્યાઓ થશે, ચોવીશ પ્રથમ ભિક્ષાદાતાઓ થશે અને ચોવીશ ચૈત્યવૃક્ષે થશે.
ભરતક્ષેત્રના ભાવિ ચક્રવતી અને વાસુદેવાદિને અધિકાર (ગાથા ૮૧થી૮૬)
* ૧૭ અહીં ચક્રવર્તી અને વાસુદેવના અધિકારો વિશાળ હેવાથી તેના અર્થો પણ આપ્યા નથી માત્ર સત્ર ૧૫૬ સુધીમાં આવેલ ચક્રવર્તિ વાસુદેવના છુટક અધિકાર આપ્યા છે.

Page #8

૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જમુદ્દીપના ઐરવતક્ષેત્રમાં ભાવી ઉત્સર્પિણીકાળમાં ચાવીશ તી કરી થશે તેનાં નામે—સુમંગલ, સિદ્ધાર્થ, નિર્વાણુ, મહાયશા, ધમ ધ્વજ, શ્રીચ ંદ, પુષ્પકેતુ, મહાચંદ્ર, શ્રુતસાગર, સિદ્ધા, પુર્ણ ઘેષ, મહાધેાષ, સત્યસેન, સુરસેન, મહાસેન, સર્વાન, દેવપુત્ર, સુપા, સુવ્રત, સુકેાશલ, અનંત વિજય, વિમલેાત્તર, મહાખલ, અને દેવાનંદ, ભવિષ્યકાળમાં થશે. આ ચેવિશ તીથ કર કહ્યા છે તે ભવિષ્યકાળમાં ઐરાવત ક્ષેત્રમાં કેવળી થઈને ધર્મ પ્રવર્તાવશે. ( ગાથા ૮૭ થી ૯૩ ) એરવતક્ષેત્રના ભાવી ચક્રવર્તિ અને વાસુદેવ વિગેરેના અધિકાર. ૧૫૯ તીર્થં કરવંશ, ચક્રવર્તિ વંશ, ગણુધરવશ, ઋષિવંશ, યતિવશ અને મુનિવંશથી પ્રાપ્ત થયેલ શ્રુતાંગ એક સ્કંધવાળુ સમવાયાંગ સૂત્ર સમાપ્ત. ( ચાલુ ).
ડાબા
‘ મનુષ્ય કર્તવ્ય.’
*******
( રાગ–કવાલી. )
જગતમાં જન્મ પામીને, જનનીની કૂખ શાભાવી, સફળ જીવન કરી લેવુ', મનુષ્ય કવ્ય એ સાચુ, મતાવી વીરતા જગને, કરી જીવન તણી કીંમત, સદા શુભ કાર્ય આદરવું, મનુષ્ય કર્તવ્ય એ સાચું. જીરૂ ના કાર્યનુ કરતાં, દુ:ખીને દુ:ખ ના દેતાં, જગતનુ' હીત કેળવવુ, મનુષ્ય કવ્ય એ સાચું. તજી આળસ ગણી દુશ્મન, ન ખાટી પળ કદી ખાતાં; જીવન ઉદ્યમ સદા કરવા, મનુષ્ય કર્તવ્ય એ સાચું. હૃદયના સ્નેહીની ખાતર, ન પરવા પ્રાણની કરતાં, મદદ સંકટ મહી કરવી, મનુષ્ય કવ્ય એ સાચું. દુ:ખી આ જીંદગી જાણી, ડરી ના તેહથી જાતાં, હુઠાવી હીંમતે દુ:ખા, મનુષ્ય ક બ્ય એ સાચું. લુટારા સ્વાર્થ છે સમજી, તિલાંજલી તેહુને આપી, સદા પરમાર્થ માં પળવું, મનુષ્ય કર્તવ્ય એ સાચું. વિનય વિવેકથી સીંચી, હૃદય નિ`ળ સદા રાખી, પરમાનંદ અનુભવવે, મનુષ્ય ક વ્ય એ સાચું. વાડીલાલ જીવાભાઇ ચાકસી. ખભાત.

Page #9

જૈન દષ્ટિએ વિજ્ઞાનયુગ.
૨૪૩
જૈન દષ્ટિએ વિજ્ઞાનયુગ.
*( અનુસંધાન અંક ૮ માના પાના ૨૦૩ થી.) જિન દર્શનમાં બ્રહ્મચર્ય જેવા જીવનના અતિ ઉપગી વિષયને અગ્રસ્થાન આપવામાં આવ્યું છે તે દૈવિ સંપત્તિ વિભૂષિત વિષય છે. માનસિક ઉત્ક્રાંતિમાં તેના જે અગત્યનો કોઈ વિષય સ્થાન ભોગવતા નથી. જીવનના ઉત્કર્ષ અર્થે માનસિક ઉત્ક્રાંતિનું અંતિમ ધ્યેય મેક્ષ છે, જેની પ્રાપ્તિ અર્થે જૈન ધર્મમાં પંચમહાવ્રતની ઉદ્દઘાષણ કરી છે. જેમાંનું એક અતિ ઉપયોગી વ્રત છે. તેના નૈસર્ગિક, નૈષ્ટિક વિગેરે ઘણું ભેદો પ્રભેદો વિસ્તારપૂર્વક જૈનાચાર્યો લેખિત પુસ્તકમાં વર્ણવ્યા છે. તેના પરિશીલનથી અદ્વિતીય અને અગમ્ય તેમજ નવે નિધાન જેમ પ્રગટ થાય છે તેમ તેમના અભાવે અગણ્ય નુકશાને પ્રભવે છે, તે વિગેરેનું સ્કૂલ અને સૂમ સ્વરૂપ બુદ્ધિગમ્ય અને જ્ઞાનગમ અવલોકવામાં આવે છે. તેમ કૈવલ્ય દષ્ટિએ પણ તેનું સુકમમાં સૂક્ષ્મ સ્વરૂપ પણ વીતરાગ પ્રભુએ કહેલું છે. તે નીચેના દષ્ટાંતથી અવલોકવામાં આવશે.
જૈન દષ્ટિ કહે છે કે મનુષ્યના એક વખતના સંગમાં નવ લાખ જીવક બીજની (જીવોની) હાનિ થાય છે. રૂની પુણીમાં લોખંડનો ધગધગતે તપાવેલો સળીઓ નાખવાથી જેમ રેનો નાશ થાય છે તેમ એક વખતના સંગમાં ઉપર લખેલા સૂમ જીવક બીજ ની (જીવની) હાનિ થાય છે. આ વાતના સમર્થનમાં હાલનું વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર શું કહે છે તે અવલોકીએ.
* બ્રહ્મચર્યને વિષય માનષિક જીવનમાં મુખ્યત્વપણે ભાગ ભજવી રહ્યો છે. તેની ઉન્નતિ પર જીવનના ઉચ્ચ આદર્શોનો આધાર છે. માનવદશાને ઓળખાવનારું પણ તે વ્રત છે. માટે તેના સંબંધમાં અજવાળું પાડવું એ સમાજના નેતાઓની અને વિદ્વાનોની અત્યારે પ્રથમમાં પ્રથમ ફરજ આવી લાગેલી છે. તેના અભાવે ભારતવર્ષ અધઃપતન પામ્યું છે. અને હજી પણ જે તે બાબતનું આધુનીક પ્રજાને જ્ઞાન નહિ મળે તો છેવટે તે અધમાધમ સ્થિતિને પ્રાપ્ત થશે.
શરીર જેમ નાક વિના રોભતું નથી તેમ તેના વિના મનુષ્ય દેહ શોભતો નથી. વીર્ય—શુક્ર એ શરીરનો રાજા છે. અને તેની જેમ પ્રબળતા તેમ શારીરિક, માનસિક, અને આધ્યાત્મિક શક્તિઓની પ્રબળતા હોઈ શકે છે.
શેરડી ચાવવાથી જેમ પાછળ કુચા રહે છે, વલોણામાં માખણ જુદુ પડતાં જેમ અને છાશ રહે છે, તેવી જ રીતે વીર્ય પતન થતાં તે વખતે તેવી મનુષ્યની સ્થિતિ થઈ રહે છે તેથી કરીને તેના લોલુપ્તપણમાં મનુષ્ય હૈયાનું હીર, આંખનું તેજ અને મુખનું લાવણ્ય ગુમાવે છે, માટે

Page #10

૨૪૪
આત્માનંદ પ્રકાશ
અમેરિકાથી પ્રગટ થતા પ્રીઝીકલ કલચરના ૧૯૨૮ ના ફેબ્રુઆરીના અંકમાં ૮૬ મે પાને નીચે પ્રમાણે તે માટેનુ લખાણ છે.
It is estimated that a vigorous healthy man, leading a moral life, develops from one to two million Spermotoza at a time. એવી ગણત્રી કરવામાં આવી છે કે નિયમિત જીવન ગાળનારા તંદુરસ્ત માણુસના વીયમાં એકી વખતે ૧૦ થી ૨૦ લાખ સ્પર્માંટાઝા ( મનુષ્યના જીવબીજ ) પેદા થાય છે.
આ ઉપરથી જોઇ શકાય છે કે એકી વખતના સભાગમાં ૧૦ થી ૨૦ લાખ જીવાના સંહાર થાય છે.
આથી જૈન દૃષ્ટિએ સર્વજ્ઞકથિત છે તે તમાવે છે. આધુનિક સમયની માફ્ક પ્રથમ અલખયેાગ મહાન પ્રભુ પાસે કઇ સૂક્ષ્મદર્શક યંત્રા વિગેરે સાધના ન હતા, તેમ તેઓ દુન્યવી માયાથી તદ્ન :નિસ્પૃહી અને નિસ્પરિગ્રહી હતા, જેથી તેમની સર્વજ્ઞ ષ્ટિએ ભાખેલા 'સદ્ધાંતો છે. જે અત્યારે વિજ્ઞાનનાંષ્ટએ પણ સિદ્ધ થઇ શકે છે.
ગત લેખમાં બટાટાની અંદર ચરબીની વાત હું આગળ જણાવી ગયા છુ. તેના સમયનમાં હુમા ફીઝીકલ કલચરમાં નીચે પ્રમાણે ઉલ્લેખ વાંચવામાં તેનું જ્ઞાન ફેલાવવાની અંત આવશ્યક્તા છે. ફાવે તેવા ચારિત્રધારી યા વિદ્વાન હોય પરંતુ તેમાં તેને જો અભાવ હાય તા તે વ્યક્તિ સુગંધ વિનાના પુષ્પ જેવી છે. પુષ્પ સુગંધ વિનાનુ હાવાથી પાતે સુવાસિત હેાતું નથી, તેમ જગતને પણ તેની સુગંધ આપતુ નથી તેમ જે બ્રહ્મચ ભ્રષ્ટ છે તે જગતને પુરતા લાભ આપી શકતા નથી, તેના વચનનુ બળ હોતું નથી અને તેની પ્રતિભાને વિલય થાય છે.
બ્રહ્મચર્ય એ એવી શકિત છે કે જેનામાં તેના સદ્ભાવ છે. તેનુ દેવા ચરણુ સેવન કરે છે. જગતમાં જે સઘળો રિદ્ધિ, સિદ્ધિ, આંદોલન શક્તિ છે તે સઘળું તેના સદ્ભાવે હાઇ શકે છે. મહાસતી સીતાજીએ અગ્નીમાં ધીજ કર્યું અને ગ્ન પાણી રૂપે થઇ, સુદર્શન શેઠને સુળીને બદલે સાનાનું સિંહાસન થયું, મહાસતી દ્રૌપદીની ભર સભા વચ્ચે લાજ રહી, આ અધુ શું સુચવે છે ? આ વ્રતનું જેવુ મહાન ફળ છે તેવુજ તેના અભાવે મહાન નુકશાન પશુ છે. શાસ્ત્રોમાં પણ કહ્યું છે કે અબ્રહ્મચારીનુ ચિંતવ્યુ કી સફળ ન થાય '' માટે આ ખાખતનું વિશિષ્ટ પ્રકારે જ્ઞાન આધુનિક પ્રજાને આપવાની અતિ આવશ્યકતા છે.
93
બાળકા યા બાળકીઓએ એષ્ઠામાં આખું ૨૦ વર્ષ સુધી બ્રહ્મચય પાળવું જોઇએ. કારણકે આપણામાં સાધારણુ એવી ઉકિત છે કે ‘ સાળે સાન અને વીસે વાન ” એટલે ૨૦ વર્ષ સુધીમાં શરીરના તમામ સ્નાયુએ વીના સરક્ષણુથી મજમુત વસ્તી અને વિકસ્વર થઈ શકે છે.

Page #11

જૈન દષ્ટિએ વિદ્વાન યુગ.
૨૪૫ આવ્યો છે જેનું આ નીચે અવતરણ કર્યું છે. સબબ કે જે કંદમૂળ ભણી હોય અને ચરબીના રેગવાળે હોય તો તેના નિવારણ અર્થે પણ જરૂરને ધારી આ સ્થળે તેને ઉલ્લેખ કર્યો છે.
Mr. L, M. Hainer writes in “ Physical Culture” of February 1928 –
In my case, I discovered that by eliminating from my meals white bread and potatoes, I could take off the excess fat which was slowing me up.
ફીઝીકલ કલચર” માં મી. એલ. એમ હેનર લખે છે કે –
ખોરાકમાંથી મેંદાની રોટી અને બટાટાને ત્યાગ કરવાથી હું મારી વધારાની ચરબી દૂર કરી શકો કે જે મારા ઉપર ભારભૂત હતી અને મારા દરેક કાર્યમાં મંદતા આણતી હતી.
આ ઉપરથી જૈન દર્શન કંદમૂળમાં અત્યંત જીવાત રહેલી છે એવું જે કથે છે તેની સત્યતા પૂરવાર થઈ શકે છે.
અપૂર્ણ. પાલીતાણું
શંકરલાલ ડી. કાપડીઆ, સુપ્રિન્ટેન્ડેન્ટ જેન ગુરૂકુલ.
ઝાડને જીવન રસ મળવાથી જેમ ફાલે છે, ફલે છે અને ફળે છે તેવી રીતે ૨૦ વર્ષ સુધી બ્રહ્મચર્યનું રક્ષણ કરવાથી મનુષ્યના શારીરિક અંગોપાંગે વિસ્તૃત અને વિકસ્વર થાય છે. અને તેની પ્રજા પણ મજબુત અને પ્રતિભાશાળી થાય છે. બ્રહ્મચર્ય વિષે બોલતાં એક વખત લાલા લજપતરાયે એમ જણાવ્યું હતું કે જે દરેક પ્રેસીડન્સીમાં એક એક પૂર્ણ બ્રહ્મચારી પેદા થાય તો ભારતને જલદી ઉદ્ધાર થાય. આવી રીતે બ્રહ્મચર્ય એ અદ્દભુત શક્તિ. ઐશ્વર્ય અને પ્રતિભાવાળું છે. માટે તેનું જ્ઞાન આધુનિક ઉછળતી પ્રજાને દેશના વિદ્દ રત્નોએ આપવાની અનિવાર્ય જરૂર છે.
અમરેલી દ્વિતીય છાત્રાલય સંમેલન વખતે સંમેલનના સંચાલકોએ આ સંબંધી જ્ઞાનને પ્રચાર કરવાને માટે, જાતીય પ્રશ્નને ઘણુજ વિધ વિધ પ્રકારમાં ચર્ચો હતો અને પરિણામે તેનું જ્ઞાન આપવું, ઉછળતી પ્રજાને અતિ આવશ્યક ભરેલું છે તે ઠરાવ સર્વાનુમતે પસાર થયું હતું. અમારા સમાજના નેતાઓ અને પ્રખર વિદ્વાનોને આ વિષય પરત્વે જેમ બને તેમ વિશેષ અજવાળું પાડવાની વિનંતિ કરીએ છીએ. તેમજ શાળાના અધ્યાપક અને શિક્ષણ શાસ્ત્રીઓએ પણ આનું અનુકરણ કરવું જોઈએ.

Page #12

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
( ૭૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦d છો
દિવ્ય કર્મ યોગી કે ગૌતમ પ્રભુનું ખરું આત્મ સમર્પણ. అలుగునుఅంగులాలి
દેશી નાનચંદ ઓધવજી–નડીયાદ. જે તમારે દિવ્ય કર્મો કરનાર સાચા કર્મયોગી થવું હોય, તે તમારી નજર આગળ હમેશાં ગૌતમપ્રભુની પ્રતિમા રાખે. સર્વ પ્રકારની ઈચ્છા અને અહં બુદ્ધિથી સંપૂર્ણપણે તેઓ મુકત હતા. મહાવીર પ્રભુને ચરણે તેમનું સમગ્ર જીવન અર્પણ કરેલું હતું. વિશ્વભરમાં કાર્ય કરી રહેલી વીર ભગવાનની મહાશકિતના કાર્યમાં તેમને ફાળે મુખ્ય હતા. પ્રભુના કરણ તરીકે પિતાનું સમગ્ર જીવન બનાવી દીધું હતું. પોતે જે કાર્યો કરતાં તેમાં પ્રભુની પ્રેરણા સિવાય બીજે કઈ પણ હેતુ ન્હોતે, તેમનું એક પણ કાર્ય એવું હતું કે જે પ્રભુ પિતે જેમના આધારમાં જાગ્રત પણે તેમની મારફતે કરાવતા ન હોય. પિતાનો સ્થલ દેહ, પ્રાણ, ચિત્ત, મન, તથા બુદ્ધિ, પ્રભુને વહેલા વહેલા સમવસરણમાં જોયા, ત્યારથી જ સમર્પણ કરી દીધા હતા અને જ્યાં સુધી પ્રભુ હતા ત્યાં સુધી તેમના ઉપર જણાવેલા એક પણ કરણને પોતાને માટે વાપર્યા ન્હોતા. નહિતો જેને ૨૪ કલાક પછી કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે તે આત્મા પ્રભુનો દેહ ત્યાગ કરવાનો સમય ન જાણે તેવું હોય ? પરંતુ જ્યારથી પ્રભુને પોતાનું મન અર્પણ કર્યું ત્યારથી પોતે પોતાના મનને કોઈ પણ વખત ઉપગ કર્યો નથી તેની આ સાબીતિ છે. આનું નામ સાચું સમર્પણ. અત્યારે પણ દીક્ષા લેનાર શ્રાવકે પોતાના ગુરૂને આ પ્રમાણેનું સમર્પણ કરવાનું છે. ફકત આંખના પલકારાને શ્વાસે શ્વાસ ગુરૂની આજ્ઞા સિવાય લઈ શકે. બીજું બધું તેમના હુકમને આધીન, આટલું સમર્પણ હૈયતેજ ગુરૂનું જ્ઞાન, તેમની શકિત પોતાને પ્રાપ્ત થાય.
- જ્યાં સુધી શિષ્ય ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે ગુરૂજેડે સક્રિય અદ્વૈત કરી શકે નહિં ત્યાં સુધી ગુરૂની સેવા કરવા માટે જ પોતે આત્મા ધારણ કર્યો છે એવી ભાવના રાખવી જોઈએ. હું ગુરૂથી જુદો છું એવી બુદ્ધિ તમારામાં બહુ બળવાન ને ઉંડ ઘર કરી ને બેઠી હોય અને તમે પોતે એમ અનુભવતા હો કે હું જ કાર્યો કરું છું તો પણ તમારા સર્વ કાર્યો ગુરૂને ખાતરજ કરતાં શીખે. અહંકારભારી સર્વે અંગત પસંદગીઓનું તુમુલ બુમરાણ, લાભ મેળવવાની તૃષ્ણ સ્વાર્થ પ્રધાન ઇચછાઓની સવે માગણીઓ-એ બધાને તો તમારી પ્રકૃતિમાંથી જડમૂળથી ઉખેડી નાંખો. કર્મના ફળની ઈચ્છાઓને સદંતર ત્યાગ કરે, કોઈપણ પ્રકારના બદલાની આશા રાખે નહિં, માગણીઓ કરે નહિં, ગુરૂની ઈછા તેના

Page #13

ગતમ પ્રભુનું ખરૂં આત્મ સમર્પણ.
૨૪૭ દિવ્ય કાર્ય—હેતુની સાર્થકતા એજ તમારા કર્મોનું પરમ ફળ, અને દિવ્ય ચૈતન્ય, શાન્તિ, શકિત અને આનંદની તમારામાં ક્રમે ક્રમે વૃદ્ધિ એજ ઉત્તમ બદલો. ખરા શિષ્યને માટે સેવા કરવાથી પ્રાપ્ત થતે પરમ આનંદ અને કર્મો વડે થતા આંતર વિકાસનો આનંદ એ બન્ને પુરતા બદલારૂપ હોય છે.
ૌતમ પ્રભુ જેમ જેમ પ્રગતિ કરતાં ગયાં તેમ તેમ એક સમય એ આવ્યો કે જ્યારે તેમને અનુભવ થયે કે તે પોતે કર્મોના ક્ત નથી પણ કરણ માત્ર છે. શરૂઆતમાં તેમના અંતરની ભકિતને પરિણામે મહાવીર પ્રભુ જોડેને તેમનો સંબંધ એટલે તે ગાઢ થયો કે પ્રભુની સલાહ તથા દોરવણી મેળવવા માટે તેમને ફક્ત અંત:કરણ એકાગ્ર કરી પોતાનું સર્વસ્વ તેને ચરણે સમર્પણ કરવું પડતું. પ્રભુને આદેશ યાતે તેની પ્રેરણું સીધેસીધા મેળવી શકતા. તેમની સર્વ ક્રિયાઓનો આરંભ પ્રભુ કરતા. પ્રભુની સર્વે શકિતઓ તેનીજ થઈ જતી. તથા તેમના મન, પ્રાણ, અને શરીર સર્વે તેના કાર્યના સચેત અને આનંદપૂર્ણ કરણે થઈ જતાં. આ અદ્વૈત અને શરણાગત ભાવની અવસ્થા કરતાં વધારે આનંદ પૂર્ણ અને સુખમય અવસ્થા બીજી કઈ હોઈ શકે ? આ અવસ્થા પ્રાપ્ત થતાં જ વિદ્યાના પાશમાં જે કલેશ અને દુ:ખમય જીવન માનવ ગાળે છે તેની પેલે પાર તે જતો રહે છે અને એ પ્રમાણે અવિદ્યાથી પર થઈ પોતાનું આધ્યાત્મિક સત્ય પ્રાપ્ત કરીને તેની ઉંડી-ગહન શાંતિ અને ઉત્કર્ષ આનંદને સાક્ષાત્કાર કરે છે.
ઉપર જણાવેલું રૂપાંતર તમારામાં થતું હોય તેટલે સમય તમારી જાતને અહંતાના વિચારોથી મુક્ત રાખવાની બહુજ જરૂર છે. તમારી આહુતિ અને સમપર્ણની પવિત્રતાને ડાઘ લગાડે એવી કોઈપણ માગણી યાતે આગ્રહ તમારી પ્રકૃતિમાં પ્રવેશ ન કરે તેની સંભાળ રાખે. કર્મના ઉપર યાતો તેના ફળના ઉપર કોઈપણ પ્રકારની શરતો મુકો નહિં. ગર્વ યાતો મત્સરથી ખૂબ સાવચેત રહો. તમારી શ્રદ્ધા, દિલની સગાઈ, સદ્રદયતા અને અભિપ્સાની વિશુદ્ધિને નિરપેક્ષ રાખે. પ્રભુનું ચિતન્ય તમારા અંતઃકરણની એકે એક ભૂમિકામાં સર્વત્ર પ્રસરી રહે એવું વ્યાપક થવા દયે. એ પ્રમાણે કરી શકશે તે તમારા અંતરમાં અશાન્તિ ઉત્પન્ન કરનાર સ ત અને વિકાર ઉત્પન્ન કરનાર સ વિરોધી શકિતઓ ધીમે ધીમે પ્રકૃતિમાંથી સરી પડશે. તમારા જ્ઞાન, શકિત અને કર્મ વિગેરે ખાત્રીભયો સરળ જાતિમય, અલૈકિક, સહજ, ખલન રહિત થશે અને પરમાત્મા સ્વરૂપમાંથી સ્ત્રવશે.
સર્વ પ્રકારના ભય, સંકટો અને આફતોની સામે કવચ પહેરીને દિવ્ય જીવનના યાત્રાળુ એ પોતાની યાત્રા સહી સલામત રીતે કરવી હોય તે ઉપરની સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવી જોઇએ.

Page #14

૪૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આ લેખમાં ભગવાનપ્રભુ-પરમાત્મા એટલે નીશ્ચયરૂપે જે આત્મા છે તે એટલે જ્ઞાન, દર્શન ચારિત્ર અને તારૂપે જે આત્મા છે તે એવો અર્થ લીધેલ છે,
યાતા, ધ્યેય, અને ધ્યાનપદ એ કે, (નવાણું પ્રકારની પૂજામાંથી) દયેય પરમાત્મા–ભગવાન સ્વરૂપ.
યોગ સાધનામાં પરમાત્મા પોતે જ સાધક અને સાધના બને છે. પરમાત્માની શકિત, પિતાની જ્ઞાન જાત, શકિત, ચૈતન્ય, આનંદ વિગેરે શકિતઓ વડે આધારના ઉપર કાર્ય કરે છે; અને જ્યારે આધાર પ્રભુની શકિત પ્રત્યે ખુલે થાય છે ત્યારે તે પિતે ઉપર જણાવેલી જ્ઞાન, ચેતન્ય અને આનંદની શક્તિઓ સાથે ઉતરીને સાધનાને શક્ય બનાવે છે-સાધનમાં પ્રગતિ થાય છે. પરંતુ જ્યાં સુધી અવિદ્યા પ્રકૃતિ સાધકમાં કાર્ય કરતી હોય ત્યાં સુધી સાધકે પોતે અંગત પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
સાધકે જે અંગત પ્રયત્ન કરવાનો છે તેમાં ત્રણ વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. અભિસા–Aspiration–સતત, જાગૃત, અખંડ-પ્રભુ પ્રાપ્તિ માટેની અભિપ્સા રાખવી જોઈએ, મનની શકિત, હદયની શોધ, પ્રાણની અનુમતિ અને સ્થલ દેહને પરમાત્માની શક્તિ પ્રત્યે ખુલે કરવાની અને સ્થલ ચૈતન્યને અને પ્રકૃતિને કુંભારની માટીના જેવી નરમ જલ્દીથી ફેરફાર કરી શકાય તેવી બને તેટલા માટે સંકલ્પ શકિત જાગૃત રહે એ અભિસાના સ્વરૂપ છે.
બીજી વસ્તુ-અધેગામી-અવિદ્યા-પ્રકૃતિની ક્રિયાઓને અસ્વીકાર છે એટલે કે મનના વિચારો, અભિપ્રાયે, તેની પસંદગીઓ, તેની ટેવો-અને તેણે પિબાંધેલા બંધારણે અને વિચાર શ્રેણીઓનો સાધકે અસ્વીકાર કરવો જોઈએ. તેમ કરવાથી શાંત થયેલા મનમાં સત્ય જ્ઞાનની તિને ઉદય થઈ શકશે. પ્રાણુની અવિદ્યા પ્રકૃતિમાં રહેલી ઈચ્છાએ, વાસનાઓ અને ઇંદ્રીઓના સંસ્પર્શો, વિકારે, સ્વાર્થ, અભિમાન, મદ, કામવાસના અને સત્યની વિરૂદ્ધ હોય તેવી સર્વ માગણી એનો સાધકે સદંતર અસ્વીકાર કરવો જોઈએ. તેમ કરવાથી વિશાળ, શાંત બળવાન અને સમર્પણ થયેલા પ્રાણુમાં ઉપરની ભૂમિકાઓમાંથી સત્યની ખરી શકિત અને સત્ય આનંદનું અવતરણ થઈ શકશે. વળી ચૂલ શારીરિક પ્રકૃતિમાં રહેલી મૂર્ખાઈ, શંકાશીલતા, અશ્રદ્ધા, સંકુચિતતા, દુરાગ્રહ, Pettiness પ્રમાદ, રૂપાંતર થવાની નાખુશી, તમોગુણ વિગેરેનો ત્યાગ કરવો જોઈએ, તેમ થાય તો જ જ્ઞાનની
તિ, ચૈતન્ય, અને આનંદની ખરેખરી પ્રતિષ્ઠા સ્થવ શરીરમાં થાય અને શરીર ઉત્તરોત્તર વધારેને વધારે દિવ્ય બનતું જાય.

Page #15

રેખાસૂઝે.
ર૪૯ ત્રીજી વસ્તુ છે આત્મ સમર્પણ, પોતાની જાતનું, પોતાનું સર્વસ્વ, પોતાના ચિતન્યની એકે એક ભૂમિકા અને પોતાની એક એક ક્રિયામાં પુરેપુરે સમર્પણ ભાવ આવવો જોઈએ. જેમ જેમ સમર્પણની ક્રિયા આગળ વધે છે તેમ તેમ સાધકને જણાય છે કે તેની પ્રગતિનો વેગ વધે છે અને વધારે વાસ્તવિક બને છે. પ્રગતિ પણ હોય છે પરંતુ જ્યાંસુધી છેક ઉપરથી નીચે–સર્વ ભૂમિકાઓ ઉપર–આત્મ સમર્પણ પરિપૂર્ણ પણે કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી સાધકના પ્રયત્નની જરૂરીઆત રહે છે- કાયમ રહે છે.
| રેખાસૂત્રો.
મ જેમ મનુષ્યને સમજુત વધે છે તેમ તેમ તેને ફરજીયાતને ખ્યાલ આવતો જાય છે. સુવર્ણ અને સુગન્ધ જે બુદ્ધિ અને સદગુણ કોને રમણીય નથી લાગતું?
.
૨ ઉચ્ચ થનારનાં ન્હાના કે હેટા સર્વ કાર્યોમાં વિલક્ષણતા જોવામાં આવે છે અને તેના કરેલા શુભ પ્રયાસોની કીતિ દિગન્ત વ્યાપે છે તેની સ્તુતિ કરનારનો જીવનકલા સાધુ કીર્તન જેવી બને છે.
૩ દરેક મનુષ્ય અભ્યાસ, વાંચન, મનન, વર્તમાન પત્રોને સહવાસ, વ્યાખ્યાન, લેખનની જના, ધાર્મિક સૂત્રનું પરિશીલન ચાલુ રાખવાથી ભવિષ્યમાં મહર્ષિ થઈ શકે છે.
૪ એજ્યુકેશન પામેલાઓએ સ્વસમાજની અમુક લાઈન પસંદ કરી તેને સુધારવામાં જીવન અર્પવું એ કેળવણીની સાફલ્યતા, સ્વાર્થ ત્યાગ એ કેળવણુને બદલે છે.
- ૫ વિદ્યાથીઓ અભ્યાસથી ઉત્તીર્ણ થયા પછી કોઈ પણ પ્રકારનો અનુભવ મેળવવા માટે એક વર્ષ સુધી તેમાં પ્રયાસ કરવો જોઈએ.
૬ આનંદ શોધી તેનો સ્વાદ લે, કષ્ટથી પીડિત ભૂતકાળને ભૂલી જવો ચાલુ વર્તમાનમાં સંતુષ્ટ રહેવું, આવતા ભવિષ્યને બળાત્કારે સારું બનાવવું એ વૃતિ આર્યચિત્તમાં નિરંતર હેવી જોઈએ.

Page #16

૧૦
૭ મનના તરંગે દબાવવા જોઇએ.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા
આજીમાજીના ખ્યાલાને સ્વતિ અને આત્મબળથી
૮ સારૂં કાર્ય કરવું, સારાની આશા રાખવી, અન્યને સ્હાયભૂત થવુ, સ્વ. શકિત વડે સામ--સવસ્તુ શુદ્ધ વિચાર। અને પરાક્રમેાથી આ સ ંસાર ભરી દેવા જોઇએ.
૯ ખીજાનુ ં હિત કરનાર સજ્જન પુરૂષ પેાતાની વિપત્તિઓને દેખતા નથી. જેમ અગ્નિ વગર ભાત ચડતા નથી, તેમ ખાદ્ય તપ વિના અભ્યન્તર તપ થઇ શકતું નથી.
૧૦ બુદ્ધિમાનાને બુદ્ધિજ ભૂષણ અને તર્કશકિત એ તેના પ્રવ્લભ ગુણુ છે, આ જેની પાસે છે તે પુરૂષ પેાતાની ઠગાઇ અને અપમાનને પ્રગટ કરતા નથી.
૧૧ પુણ્યજ સર્વ જીવને શરણ આપે છે અને એ શુલ ભાગ્યેાદય થાય છે ત્યારે વિપત્તિ પણ સ ંપત્તિ અથવા સુખનું કારણ બને છે તેમ પુણ્યવાનાની ઇચ્છા ક્રાઇ દિવસ નિષ્કુલ થતી નથી.
૧૨ વિવેકી પુરૂષ સુખ અને દુ:ખમાં મધ્યસ્થ ભાવ રાખે છે.
૧૩ મેાક્ષની ઇચ્છા રાખનાર ભવ્ય પ્રાણીઓના સમયપરિપકવ થવાથી સાંસારિક પ્રવૃત્તિમાં ચિત્ત ભાગ લેતુ નથી.
૧૪ શુભ કાર્ય માં ઘણા વિજ્ઞો આવી પડે છે છતાં ધીર પુરૂષ તે દરેક વિજ્ઞો
ને આળંગી કાર્ય સાધે છે.
૧૫ ઉપકારના બદલામાં જે મનુષ્ય અપકાર કરે છે તેના સઘળા સદ્ગુણૢા હાવા છતાં તે નાશ પામે છે.
૧૬ મેાક્ષસેાપાન લિષ્ણુના મધુર વાકયેા સાક્ષાત અમૃતના બિન્દુથી પણ ઉત્કૃષ્ટ કહી શકાય છે.
૧૭ સાધુ પુરૂષનુ ચિત્ત સમુદ્રની પેઠે ગંભીર અને સ્થિર દેખાય છે.
૧૮ ઉદ્યોગી અને મહેનતુ મનુષ્યે અન્યના જીવનપર જીવન ગુજારવું તે ઉચિત નથી.
૧૯ મૂર્ખ અને જ્ઞાની બન્ને સંકટમાં જો ગભરાય તે જ્ઞાની મૂર્ખ માં ભેદ શેા ? તેમ મૂર્ખ પુરૂષ અંતકાળે જ સનાના વચનપર વિશ્વાસ કરે છે.
૨૦ નિર્ભયપણું, શાય, ઉત્સાહ, ક્ષમાદિ ઢ ગુણ્ણા તત્વના જાણુનારનેજ
આભારી છે.

Page #17

સુજનતા અને સુસ્વભાવ. ૨૧ સાંસારિક બધુ તેજ કહેવાય કે સુખ દુખ વખતે સમાનતા ધારણ કરી તેમાં ભાગ લે.
૨૨ જેમ મનુષ્યનું ચિત્ત વિષયાદિમાં લાગેલું રહે છે તેમ શુભ ગુણે સંધ્યાના રંગની જેમ નાશ પામે છે.
૨૩ ધર્મ રૂપી દીપકજ વિપત્તિરૂપી અંધકારનો નાશ કરી શકે છે.
૨૪ રંક વા રાય પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાનાં પુરૂષાર્થ અને બાહુબળથીજ દરેક પ્રકારની ઝંઝીરે તેડી સ્વતંત્ર થઈ શકે છે.
૨૫ સ્વાર્થી ધ લેકે પોતાના હાડ જેવા દોનું અવલોકન કરી શકતા નથી અને તેમના પુણ્યનો નાશ થતા પાપરૂપી સૂર્યોદય થતા વિવેક-ચક્ષુ ખુલે છે.
૨૬ પ્રિય-વહાલી વસ્તુને સંગ સુખકારક છે અને તેજ વસતુનો વિયેગ થતાં દુઃખનું કારણ બને છે.
૨૭ મેહનીય કર્મ સંપૂર્ણ બીજા કર્મોની ઉત્પાદકનું મૂળ અને ધર્મઉત્કૃષ્ટ કાર્યનો પાકે શત્રુ છે.
૨૮ નિજ દોષ દશ પુરૂષ જીવન મુકત થાય અને પુણ્ય અને પાપનો ક્ષય થાતા ઉત્કૃષ્ટ સ્થાનની પ્રાપ્તિ કરે છે.
૨૯ સાબુથી જેમ મેલું કપડું સાફ થાય છે તેમ તપસ્યાથી મનની અને વિચારની શુદ્ધિ થાય છે.
( ચાલુ.)
સુજનતા અને સુસ્વભાવ.
વિઠલદાસ મૂ. શાહ
(ગતાંક પષ્ટ ૨૨૩ થી શરુ. ) પ્રત્યેક મનુષ્યને માટે દયાળુ અને પરોપકારી લેવાનું પણ પરમ આવશ્યક છે. એક મહાત્માનું કથન છે કે જે રીતે મેઘ જળ વરસાવીને પૃથ્વીને શસ્વપૂર્ણ કરે છે તે જ રીતે દયાને વ્યવહાર પણ દુ:ખી પ્રાણીઓ ઉપર કલ્યાણની વૃષ્ટિ કરીને સંસારને સુખપૂર્ણ કરે છે. દયા એક એવું સત્કાર્ય છે કે જેનું શુભ પરિણામ બંને પક્ષ ભોગવે છે. જે મનુષ્ય ઉપર દયા કરવામાં આવે છે તે તે સુખી થાય છે, પરંતુ તે સાથે જે મનુષ્ય દયા કરે છે તે પણ સુખી થાય છે. વેદમાં એકસ્થળે કહેવામાં આવ્યું છે કે જે મનુષ્ય બીજા ઉપર દયા નથી કરતો તેના ઉપર કોઈ પણ દયા કરતું નથી. પ્રત્યેક મનુષ્યનું એ પરમ કર્તવ્ય છે, કે તેણે કઈ પણ મનુષ્યને

Page #18

૨૫૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દુખપૂર્ણ અવસ્થામાં જઈને તેને યથા સાધ્ય સહાય કરવી જોઈએ અને તેનું દુઃખ દુર કરવાનો પ્રયત્ન કરે છએ, સંસારમાં એવા અનેક લેકો જોવામાં આવે છે કે જેઓ સ્વભાવથી જ બીજા તરફ ઉપકાર કરવાના અને દુઃખ નિવારણ કરવાના પ્રયત્નોમાં જોડાઈ જાય છે. એ પ્રયત્નો કરવામાં તેઓને કોઈ જાતનું કષ્ટ અથવા નુકશાન થાય તો પણ તેઓ તેની કાશી પરવા કરતા નથી, બીજાના દુખ દુર કરતી વખતે કદાચ તેઓને પોતાને દુ:ખી થવું પડે તે પણ તેઓ અત્યંત પ્રસન્નતા પૂર્વક એ દુઃખ સહન કરી લે છે. એવાજ મનુષ્ય જગતમાં મહાત્માનું પદ ધારણ કરી શકે છે.
સંસારમાં દયા અને પરોપકાર કરતાં વધારે બીજું કઈ પુન્ય નથી તેમજ સુખનું સાધન નથી. જે આપણે હંમેશા પરમ સંતુષ્ટ અને પ્રસન્ન રહેવા ઈચ્છતા હોઈએ તો દીન-દુ:ખી જનો ઉપર હમેશાં દયા કરવી જોઈએ અને બની શકે તેટલે પપકાર કર જોઈએ. મનુષ્ય તરીકે સંસારમાં સારામાં સારું કાર્ય દરેક વ્યકિત કરી શકે એમ હોય તો તે પરોપકારજ છે. દયાળુ અથવા પરોપકારી બનવા માટે આપણી પાસે અખુટ દોલત હોવી જોઈએ અથવા આપણે કાંઈક આપવું જ જોઈએ એવી અનિવાર્ય આવશ્યકતા નથી, એ વાતોને ધનની સાથે એ ખાસ સંબંધ નથી. એને સંબંધ તો મનની ઉદારતા અથવા દિલની વિશાળતા સાથે રહે છે. ગરીબમાં ગરીબ મનુષ્ય પણ જે ઈચ્છે તે મોટા મોટા ધનવાન કરતાં પણ વધારે પરોપકારનાં કાર્યો કરી શકે છે. પરેપકાર એક એવો મનધર્મ છે કે જેનાથી મનુવ્યની પાત્રતા વધે છે, બીજાનું કલ્યાણ થાય છે.
દયાળુ અને પરોપકારી થવા માટે કેટલીક વાતોની આવશ્યકતા રહેલ છે. સૌથી પ્રથમ વાતતો એ છે કે જે મનુષ્ય દયા અને ઉપકાર કરવા ઈચ્છતો હોય તેણે પોતાના અંગત સુખનું ધ્યાન તજી દેવું જોઈએ, પોતાના અંગત સુખનું ધ્યાન દયા અને પોપકારનાં કાર્યોમાં ઘણુંજ વિગ્ન કર્તા થઈ પડે છે, જે મનુષ્યનું ધ્યાન હમેશાં પિતાના અંગત સુખ તરફ રહે છે તેનામાં દયા, ભકિત વિગેરે ગુણે રહી શકતાજ નથી. એવા મનુષ્યને હંમેશાં પોતાનાંજ સુખની ચિંતા રહ્યા કરે છે. અને જ્યાં સુધી પોતાનું મન શાંત તેમજ સંતુષ્ટ નથી હોતું ત્યાં સુધી તે બીજાનું શું કલ્યાણ સાધી શકે? બીજી વાત એ છે કે દયા અથવા પરોપકાર કરતી વખતે આપણે કદિપણુ યશ અથવા કીર્તિની આકાંક્ષા ન રાખવી જોઈએ તેમજ કરેલા ઉપકારનો બદલાની પણ અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ. ઉચ્ચ કોટિના મહામાનું એ લક્ષણ છે. યશ, કીતિ અથવા બદલે મેળવવાની ઇચ્છાને લઇને કરેલો ઉપકાર વૃથા જાય છે. એક અંગ્રેજ કવિ એ મત છે કે જે મનુષ્ય સંપૂછું મહાત્મા બનવા ઈચ્છતા હોય એટલે કે વાસ્તવિક મનુષ્યત્વની છેલ્લી હદે

Page #19

સુજનતા અને સુસ્વભાવ.
૨૫૩ પહોંચવા ઇચ્છતા હોય તેણે એક પુષ્પ પાસેથી બોધ ગ્રહણ કરવો જોઈએ. પુષ્પ સુગધ આપીને આપણી ઉપર ઉપકાર કરે છે, પરંતુ એ ઉપકારના બદલામાં તે આપણુ પાસેથી કોઈ પણ જાતના પ્રતિફલની આશા રાખતું નથી. એ ઉપરાંત આપણે એને ગમે તેવી સ્થિતિમાં રાખીએ તે પણ તે પોતાના પરોપકાર ગુણને ત્યાગ કરતું નથી. એવા પ્રકારને વ્યવહાર દરેક મનુષ્ય પણ રાખવું જોઈએ. દરેક મનુષ્ય હમેશાં બીજા ઉપર ઉપકાર કરતા રહેવું જોઈએ અને જેના ઉપર ઉપકાર કરે તેની પાસેથી કોઈપણ પ્રકારના પ્રતિફલની આશા ન રાખવી જોઈએ. એ ઉપરાંત તેણે તે સર્વ દશાઓમાં અને સર્વ પ્રસંગેએ બીજા ઉપર ઉપકાર કરતાં જ રહેવું. સાચા મહાત્માઓનાં એ લક્ષણ છે. આ સ્થળે સમર્થ તત્ત્વજ્ઞ લેટેનું એક અમૂલ્ય વચન યાદ આવી જાય છે. તેણે એક સ્થળે કહ્યું છે કે “જે મનુષ્ય બીજા ઉપર ઉપકાર કરવા જાય છે તે પોતે પોતાની ઉપરજ ઉપકાર કરે છે... અને તે વાત અક્ષરશ: સત્યજ છે.
પ્રત્યેક મનુષ્ય સુખી થવા ઈચ્છે છે. કેઈને પણ દુ:ખ ગમતું નથી; એ ઈચ્છાની પૂર્તિ માટે તે પોતાની જાતને સુખી બનાવવા પ્રયત્નશીલ રહે છે, પરંતુ જે રીતે કેટલાક હિંસક જતુઓ પોતાની ઉત્પતિને જ ખાઈ જાય છે તે રીતે તે પ્રયત્ન પણ પોતાના કર્તા મનુષ્યને જ નાશ કરે છે. ઘણે ભાગે પોતાની જાતને સુખી કરવાની જે ચેષ્ટાઓ કરવામાં આવે છે તે મનુષ્યને દુઃખી કરે છે અથવા તો તે વ્યર્થ જાય છે. મનુષ્યને સૌથી વધારે અને વાસ્તવિક સુખ બીજાને સુખી કરવાથી જ મળી શકે છે “મેવાડ પતન ” નામના નાટકમાં તેના વિદ્વાન કર્તાએ એક પાત્રને મુખે એવું કહેવરાવ્યું છે કે “ પૃથ્વીમાં બે રાજય છે. એક સ્વાર્થનું અને બીજું ત્યાગનું. પહેલાંનું જન્મ સ્થાન નરક છે અને બીજાનું સ્વર્ગ છે. પહેલાને દેવતા સેતાન છે અને બીજાને ઈશ્વર છે. બીજા રાજ્યના રાજાની રાજનીતિ છે નેહ, દયા અને ભકિત, તેનું શાસન છે સેવા, દંડ છે સેવા, અનુકંપા અને આત્માત્સર્ગ અથવા બલિદાન છે પુરસ્કાર” કેવા સુંદર વિચારે ? કેટલે ઉત્તમ બોધ ? જે મનુષ્ય એ વિચારો પ્રમાણે કાંઈ પણ કાર્ય કરી શકે છે તે ખરેખર ધન્ય છે, મહાત્માઓ છે.
પરોપકારી બનવા માટે સાથી વિશેષ જરૂરનું તે એ છે કે મનુષ્યના મનમાં દયા અથવા કરૂણ હોવી જોઈએ અને એટલા માટે આપણે દયા અને પરોપકારને એક સાથેજ રાખ્યા છે. બીજાનાં દુઃખ જોઈને દુ:ખી બનવું એ દયા અથવા કરૂણ છે. અને તે દુખે દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરે તે પરોપકાર છે. મનુષ્યની પ્રકૃતિમાં શીલ તથા સાત્વિકતાની સાથી પહેલી સ્થાપના થાય છે. સંસારમાં સઘળા લેક

Page #20

૨૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દુઃખ દૂર કરવા અને સુખ વધારવા પ્રયત્ન કરે છે. અને જો એ ઉદ્દેશની પૂર્તિ કરવામાં સઘળા એકત્રિત થઈ જાય તેા તેની સિદ્ધિ સહજ છે. હવે જે કાર્યોથી તે ઉદ્દેશની પૂર્તિ થઇ શકશે તે સંસારના સર્વોત્તમ કાર્ય ગણાશે એમાં લેશપણ સ ંદેહ નથી. એ ઉપર જ કહેવામાં આવ્યુ છે કે,
परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम् ।
તુલસીદાસજીએ પણ કહ્યું છે કે · પરઉપકાર સહિસ ન ભલાઇ, પરપીડા સમ નહિ અયમાઈ. ’
“ સામાજીક જીવનની સ્થિતિ અને પુષ્ટિને માટે કરૂણાના પ્રસારની આવશ્યકતા છે. સમાજ શાસ્ત્રના પાશ્ચાત્ય ગ્રંથકારા કહ્યા કરે છે કે સમાજમાં એક બીજાને પાતપાતાના રક્ષણના વિચારને લઈનેજ સહાયતા કરવામાં આવે છે. પરંતુ જરા વિચાર પૂર્વક જોવામાં આવે તેા કમ ક્ષેત્રમાં પરસ્પર સહાયતાનું અરે ખરૂ ઉત્તેજન આપનાર કાઇને કોઇ રૂપમાં કરૂણાજ જોવામાં આવશે. મારા કહેવાના આશય એમ નથી કે પરસ્પરની સહાયતાનું પરિણામ પ્રત્યેકનું કલ્યાણ નથી, પરંતુ મારા કહેવાની મતલબ એ છે કે સંસારમાં એક ખીજાને સહાયતા વિવેચન દ્વારા દૂરસ્થ પરિણામ પર ષ્ટિ રાખીને નક્કી કરવામાં નથી આવતી, તે તે મનની પ્રવૃતિ કારિણી પ્રેરણાથી જ કરવામાં આવે છે. બીજાને સહાયતા કરવાથી આપણી પાતાની રક્ષાની પણ સંભાવના છે, એ વાતનુ અથવા ઉદ્દેશનું ધ્યાન પ્રત્યેક સાચા સહાયકને તા નથી રહેતું. તે કરતાં વધારે વિસ્તૃત ઉદ્દેશાનુ ધ્યાન તા વિશ્વાત્મા પોતેજ રાખે છે. તેણે એવા પ્રાણીઓની બુદ્ધિને એવી ચંચળ અને પરસ્પર ભિન્ન વસ્તુના વિશ્વાસ ઉપર મુકી નથી. આ વાકયેાથી એટલું તેા અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે કે સમાજનાં રક્ષણની ષ્ટિએ કાની ઘણીજ આવશ્યકતા છે. પરંતુ તે સાથે એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે કરૂણાના ભાવ મનુષ્યમાં પ્રાકૃતિક હાય છે, તે પણ જે રીતે લેાકેા પેાતાની ખીજી અનેક સુંદર વૃત્તિઓને નષ્ટ અથવા કુંઠિત કરી મુકે છે તેવી રીતે ઘણું કરીને કરૂણા વૃત્તિને પણ નષ્ટ કરી મુકે છે. પરંતુ વસ્તુત: એવા થવું એ ઘણું જ હાનિકારક છે. પ્રકૃતિ અથવા સ્વભાવના આ પરમ આવશ્યક અને મહાન ઉપયાગી ગુણને કદિપણ નષ્ટ અથવા કુંઠિત થવા ન દેવા જોઇએ તેમજ પ્રત્યેક મનુષ્યે હંમેશાં યા અંત:કરણના બની પરાપ કાર કરતા રહેવુ જોઈએ.
""
—ચાલુ

Page #21

આ ધર્મ
૨૫૫
તે
જૈન ધર્મ. આ
(E = ==
lll | Fી =1i iff| TEJ.
l/
લે. ૨. મેહનલાલ ડી. ચાકસી. મંગળાચરણ-- osesses છે. આ અવસર્પિણી કાળમાં ચોથા આરાના છેડે થયેલા ચરમ તીર્થકર શ્રી
Geત્ર 9 9 વર્ધમાનસ્વામી, કે જેમના અમૃતસમા ઉપદેશથી આ ભારતભૂમિમાં અહિંસાનો પુનઃ પ્રચાર થયો અને એ સાથે પથરાઈ રહેલા અજ્ઞાન-તિમિરનો નાશ થયે તેમને નમસ્કાર કરીને, બાળ જીવોને “જૈન ધર્મ વા અનેકાંત ધર્મ ” શું વસ્તુ છે એને સામાન્યપણે ખ્યાલ આવે તેવા લેખની રચનાનું કાર્ય આરંભુ છું. ધર્મની વ્યાખ્યા–
ધારયતિ ત થ અર્થાત દુર્ગતિમાં પડતા પ્રાણુને ધારણ કરી, સદ્દગતિનું ભાજન બનાવે એનું નામ ધમ. ધર્મ તેને જ કહી શકાય કે જેના અવલંબનથી પ્રાણીમાત્ર પોતાની ઉત્ક્રાન્તિ કરી શકે. જેના સેવનથી આમાં સાક્ષાત્કાર સાધી શકે. આત્માના મૂળ ગુણ જે જ્ઞાન-દર્શન–ચારિત્ર તેમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરી શકે. દુનિયાપર સંખ્યા બંધ ધર્મો પ્રસરી રહ્યા છે ત્યાં એ સવાલ જરૂર ઉભે થશે કે આમાંનો કયે ધર્મ ઉપર કહી ગયા તેવી સિદ્ધિને દેનારા છે. એ ઉપરથી ફલિત થાય છે કે ધર્મ ગ્રહણમાં પણ પરીક્ષા કરીને જ પગ માંડવાને છે. “ઉજળું એટલું દુધ ન હોય, તેમ સર્વત્ર આંબાના ઝાડે પણ નજ હાઈ શકે” સર્વ ધર્મ સરખા છે એમ કહી નાંખવામાં બુદ્ધિની વિશાળતા નથી પણ કેવળ લીલામ છે. “ ટકે શેર ભાજી ટકે શેર ખાજાં” જેવો મૂર્ખાઈભર્યો ન્યાય છે. વસ્તુ વસ્તુ વચ્ચે જેમ તરતમતાને ભિન્નતા રહેલી છે તેમ ધર્મ ધર્મ વચ્ચે પણ ઉત્તમતા-કનિષ્ઠતા રૂપ ધોરણે છે, તેથી સુજ્ઞ જને પ્રથમ પરીક્ષા કરી એમાં જે ધમ ઉત્તીર્ણ થાય તેને જ પકડવો ઘટે છે. ધર્મ પરિક્ષા
જેમ સુવર્ણની પરીક્ષા ચાર પ્રકારથી થઈ શકે છે, જેમકે કસેટી પર ઘસવાથી છેદ કરવાથી, હથોડાવતી ઠોકી જેવાથી અને અગ્નિમાં તપાવી જેવાથી. તેવી જ રીતે ધર્મરૂપ સર્વોત્કૃષ્ટ કનકની પરિક્ષા કરવાના ચાર સાધન છે. શ્રત, શીલ, તપ અને દયા. જે ધર્મ ગ્રંથમાં કર્ણને પ્રિય લાગે અને આત્મા હોંશથી ગ્રહણ કરે તેવો ઉમદા બોધ ભય છે, જેમાં શીલ યાને સચારિત્ર ઉપર ખાસ ભાર મુકવામાં

Page #22

૨૫૬
શ્રી માત્માન પ્રકાશ. આવ્યો હોય છે, જ્યાં મેરૂપી અનાદિકાળની મલિનતાને જડમૂળથી ધોઈ નાંખવામાં અન્ય સર્વ સાધના કરતાં “તપ” નામના તેજી સાધનને અગ્ર પદ આપવા માં આવેલું છે, અને જેમાં સારાયે વિશ્વના તમામ પ્રાણીઓ પ્રત્યે દયા અમીદ્રષ્ટિ રૂપ વર્ષાનું સિંચન ડગલે પગલે દેખાડવામાં આવ્યું હોય છે તે જ ધર્મ આત્મ પ્રગતિમાં એક સારા અને અનુભવી ભેમિયાની ગરજ સારે છે. એના સેવન–પાલન-મનન અને નિદિધ્યાસનથી આત્મા પરમાત્મા બની શકે છે. હિંસા પરમો ઘર એ ટંકશાળી વચન છે. જગતના નાના મેટા, કીડીથી કુંજર સુધીના જીવો સાથે મૈત્રીભાવ ભર્યું આચરણ કરવાનું જે ધર્મ શીખવાડે, તેજ ધર્મ અભ્યદય અર્થે હોઈ શકે. ઉપરોકત ચાર પ્રકારની પરીક્ષામાં પસાર થયેલ સુવર્ણ ને જ
સે ટચનું ' બિરૂદ મળી શકે છે, તેમ ધર્મ પણ ઉકત ચાર પ્રકારની કસેટીમાંથી ઉત્તીર્ણ થઈ શકે તે હેય તો જ તે શ્રેષપણાની કોટિમાં જઈ શકે છે, જેમ શિઆળને સિંહનું ચામડું ઓઢાડવા માત્રથી તે સિંહ નથી થઈ શકતું તેમ માત્ર બાલવાથી ધર્મની શ્રેષ્ઠતા સાબીત થઈ શકતી નથી. પરીક્ષાના સાધન–
વર્તમાન કાળે પ્રાચીન ગણાતા એક પણ ધર્મના સ્થાપક દ્રષ્ટિગોચર થતાં ન હેવાથી, એનામાં કેવા પ્રકારના ગુણાવગુણ હતાં અગર તે એનું વર્તન કેવા પ્રકા૨તું હતું એ જોવાનું, એની તુલના કરવાનું સાધન માત્ર અત્યારે તેની વિદ્યમાન પ્રતિકૃતિ, તેમજ તેણે ઉપદેશેલા વચનામૃતો જે ગ્રંથરૂપે પ્રકાશિત થયા હોય છે તેજ છે, અથતિ હાલમાં નજરે આવતી મૂર્તિઓ અને ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના ધાર્મિક પુસ્તક દ્વારા મૂળ સ્થાપકે સબંધે જ્ઞાન મેળવી શકીએ અને એની સરખામણી મારફતે કયે શ્રેષ્ટ છે એ વાતને નિષ્કર્ષ કાઢી શકીએ. શ્રી હરિભદ્રસૂરિ જેવા વિદ્વાન મહાત્માએ કહેલું છે કે આગમ તેમજ યુકિતથી જે અર્થ સિદ્ધ થઈ શકે છે, તે પરીક્ષા કરેલા કનકની માફક ગ્રહણ કરવા ગ્ય છે. એમાં પક્ષપાતનું શું પ્રયેાજન છે? સાંભળવાને કાને, વિચારવાને સારૂ બુદ્ધિ તથા વાણીને યોગ છતાં જે સાંભળે કે વિચારે નહીં તેને માટે શું કહેવું? પ્રત્યક્ષ રીતે મેં શ્રી રૂષભદેવ કે વિષ્ણુ, શંભુ કે બ્રહ્મા અથવા એ સિવાયના કોઈ દેવને જોયા નથી; છતાં તેમની મૂર્તિઓ ઉપરથી તેમજ તેમને લગતા ધર્મ ગ્રંથોમાંથી તેમના વિષે આવતા સ્વરૂપ પરથી તેઓમાં રહેલા સત્ય વિષે વિચાર કરવામાં આવે તે યથાર્થ વસ્તુને બોધ થઈ શકે છે.”
શકના હસ્તમાં વજ, બળદેવની મૂર્તિ હળ સહિત, વિષ્ણુ ચક્રરૂપી શવાળા, કાર્તિકસ્વામી શકિતને ધરનારા, અને રૂદ્ર ત્રિશળ ધારણ કરી સ્મશાન ભૂમિમાં

Page #23

જેનલમ.
પ૭
રહેનારા અને તેવાજ પ્રકારના અન્ય દેવ પણ કંઈને કંઈ બાબતમાં ઉણપવાળા નજરે જોવાયા છતાં કયે બુદ્ધિમાન તેમનામાં દેવપણને આપ કરી શકે? પાસે શસ્ત્ર રાખવાથી ક્યાંતે પિતાને ભય છે એ વાતનું, અગર અન્યને હણવાની વૃત્તિનું સ્પષ્ટ અનુમાન થાય છે. સ્ત્રી સહિતની મૂર્તિ ઉપરથી અતિ કામાંધ દશાનો ચોક ખ્યાલ આવે છે. એ રીતે બીજા પણ ચિન્હ ઉપરથી, તેમજ મૂર્તિના આકાર ઉપરથી, એટલું તો સહજ રીતે પુરવાર કરી શકાય છે કે, એ કક્ષામાં વિચરતાં આત્માઓને દેવકોટિમાં નજ મૂકી શકાય. એની સામે વીતરાગ દશા સૂચક જીનપ્રભુની મૂર્તિ , એ પરથી તરતજ એમાં રહેલી વિશિષ્ટતાને ખ્યાલ આવશે. જેમાંથી રાગાદિ દૂષણે સર્વથા નાશ પામી ગયા છે એવી મૂર્તિની રચના જ, અરે ! તેની આકૃતિ જ કંઈ જુદા પ્રકારની હોય છે. આકૃતિ ઉપરથી સ્વરૂપનું સૂચન થાય છે ” એ નીતિકારનું વચન યથાર્થ છે. શાસ્ત્ર ગ્રંથે લેતાં પણ આવાજ પ્રકારની વિચિત્રતા નજરે પડે છે. એક સ્થાને અહિંસા પરમો ધર્મ:” ની વાત કરનાર ગ્રંથમાંજ બીજી જગ્યાએ યજ્ઞ માટે હોમવાના પશુના વર્ણને સાંભળી હૃદયમાં કમકમાટ આવે છે. શીળ વા ઉત્તમ પ્રકારના આચારને અગ્રપદ આપનાર શાસ્ત્રમાં જ “નિયોગ ” જેવા નિંદનીય કાર્યની વાતો વાંચતા આવા પગલે પગલે દષ્ટિગોચર થતાં વિરે માટે શું ધારવું તે સમજી શકાતું નથી. દયાની લાંબી લાંબી વાત કરનાર બોદ્ધ ધમી ઓ પણ હિંસા સેવતા જોઈ મન ગુંચવાઈ જાય છે. આવાજ પ્રકારની સ્થિતિ ખ્રિસ્તી અને મુસલમાન ધર્મ સંબંધમાં છે. ટૂંકમાં કહીયે તે ઉમદા પ્રકારના તત્વો સાથે તેવા પ્રકારનું આચરણ દેખા દેતું નથી. હાલ એ સંબંધમાં આટલા વિચારથી સંતોષ માની અંતમાં એ પર થોડો વધુ વિચાર કરીશું. પ્રસ્તુતમાં કહેવાનું એટલું જ કે ધર્મનું લક્ષણ જે પૂર્વે સૂચવી ગયા છીએ એ અનુસારના પૂરેપૂરા લક્ષણે માત્ર “જેનધર્મ” માંજ પ્રાપ્ત થાય છે. તેની સાક્ષીરૂપે “જીન ભગવાન” ની મૂર્તિ અને “જેન આગમ ગ્રંથનું સ્વરૂપ વિચારવાની સેવા કેઈને છૂટ છે. પક્ષપાતની દષ્ટિનો ત્યાગ કરી જૈન ધર્મને વિચાર કરતાં તેનું સર્વશ્રેષ્ટ પણું સ કેઇને માન્ય થાય તેવું છે.
(ચાલુ)

Page #24

૧૮
શ્રી સભાન પ્રકાશ.
વર્તમાન સમાચાર.
જૈન સમાજમાં માત્ર ગણ્યા ગાંઠયા પેપરા છે, જેમાં જૈનપત્ર એ એક લીડીંગ પેપર ઢાવાથી અને તેણે પચીશ વર્ષ જેટલી લાંબી મુદ્દત નિર્વિઘ્ને પસાર કરેલ હાવાથી તા. ૧૨-૪ ૧૯૨૮ ચૈત્ર વદ ૭ ના રોજ તે વીશમા વર્ષમાં અને બીજા પાયામાં પ્રવેશ કરતુ હોવાથી, તેની ખુશાલી નિમિત્તે જૈન પત્રની એડ્ડીસમાં ધાર્મિક ભાવના પ્રભુ ભક્તિ સહિત મહાત્સવ ઉજવવામાં આવ્યા હતા. જો કે જૈન પત્રને તે મંગલમય દિવસ હતા પરંતુ હિંદની સકલ જૈન સમાજને તે માટે મગરૂર થવા જેવું અને તેટલુંજ માંગલિક તેમજ ગૌરવતાવાળું કહી શકાય; કારણુ કે જૈનપત્ર એ જૈન કામ માટે આવશ્યકતાવાળુ' ઉપયેાગી અને જૈન સમાજના ક્ષેત્રમાં અગ્રસ્થાન ભાગવતું ડાઇ કેટલીએ વખત સમાજને નિષ્કંટક માર્ગે દોરવવા, કેટલીએ બાબતે ને અધારામાંથી અજવાળામાં લાવવા, અપરિચિત અને અજાણી સ્થિતિમાંથી પરિચિત સ્થિતિમાં અને વીખરાયેલ સ્થિતિને સકળનાવાળી સ્થિતિમાં મુકવા માટે એક સારા પેપર તરીકેનું કા જૈન પત્રે બજાવ્યું છે. કાન્ફરન્સના પ્રચારકાર્યું, શ્રીકેશરીયાજી તીર્થની ખરી હકીકત ખરે વખતે પ્રકટ કરવામાં અને છેલ્લે શ્રી શત્રુ ંજયના ક્રેસમાં યાત્રાત્યાગના કાર્ય માં પ્રચારકાય અને વસ્તુ સ્થિતિનું ભાન કરાવવામાં જૈન પત્રે અણુમાલી સેવા બજાવી છે, તે આ વખતે બહારના આવેલા અસ ંખ્ય સંદેશાઓ તેનુ ભાન કરાવે છે. દરેક વસ્તુની એ બાજુ હાય છે, છતાં પણુ સેવાભાવી, વ્યનિષ્ઠ મનુષ્યની સેવા કર્તવ્યપરાયણ જોઇ શકે છે, તે રીતે જૈન પત્રે બંને કા જૈન સમાજ માટે ખજાવ્યા છે. પ્રથમ પ્રભુભક્તિ નિમિતે પ્રભુ પધરાવી શ્રીનવપદજી મહારાજની પુજા ભણાવી ભક્તિ કરી હતી, ત્યારબાદ સાંજના સાડાચાર વાગે આ સ્ટેટના નામદાર દિવાન સાહેબ ત્રિભુવનદાસભાઈ કાળીદાસના પ્રમુખપણા નીચે દુખના ભર્યા મેળાવડા થયા હતા. સ્ટેટના અધિકારી જૈન અને જૈનેતર આગેવાને નગરશેઠ વગેરે અનેક મનુષ્યની હાજરી હતી. મંગળાચરણુ અને પત્રિકા વચાઈ રહ્યા પછી પ્રમુખ સાહેબે પેાતાનુ સ્થાન લીધું, ત્યારબાદ જૈન પત્રના અધિપતિ શેઠ દેવચંદ દામજી કુંડલાકરે જૈનપત્રને અંગે પેાતાનુ નિવેદન જાહેર કર્યું હતું. પોતે કેટલી મુશ્કેલીમાંથી પસાર થયેલ છે વગેરે સાથે પોતાની લઘુતા બતાવી હતી. ત્યારબાદ બહાર ગામથી અનેક પ્રતિષ્ઠિત મુનિમહારાજા, શ્રીસંધા, જાહેર સંસ્થા, વત માન પેપરાના તંત્રી તથા જૈન અગ્રેસરાના સંખ્યાબંધ તારા અને પત્રા દ્વારા સહાનુભૂતિના સંદેશા અને સમગ્ર જૈનસમાજ તરફ્થી જૈન પત્રની સીલ્વર જ્યુબીલી ઉજવાય, તેમ અંતઃકરણપૂર્વક ઇચ્છા દર્શાવી હતી તે તમામ ટુકમાં રા. સુશીલ તરફથી વાંચવામાં આવેલ હતા. ત્યારબાદ આ મેળાવડામાં હાજર રહેલા જૈન આગેવાના અને બીજા બધુ તેમજ જૈન પત્રના પ્રશંસકેા અને શુભેકાની ઇચ્છા · જૈન કામ જૈન પત્રની સીલ્વર જ્યુબીલી ઉજવે ’ એ આ પત્રની સેવા માટે યાગ્ય છે જેથી નીચે મુજબ ત્રણ ઠરાવા મુકવામાં આવ્યા હતા.
ઠરાવ પહેલા જૈન પત્ર અનેક મુશ્કેલીઓ વટાવી શાન્તિથી પસાર થયું તે માટે ધન્યવાદ આપતાં ઠરાવ મુકવામાં આવ્યો –હિંદના દરેક પ્રાંતના જુદા જુદા ગામાથી આવેલા અનેક સંદેશાવ્યા અને તારામાં જૈન પત્ર તરફના સમાજ પ્રેમ તરી આવે છે અને મોટા ભાગે

Page #25

વર્તમાન સમાચાર. મુનિવરે, ઘણું સંધે, આગેવાનો વગેરે જેને પત્રને રજત મહોત્સવ ઉજવાય તેમ ઇચ્છે છે, એવું તેમના લખાણ ઉપરથી તરી આવે છે, જેથી આજની મળેલી તેમના પ્રશંસકા અને મિત્રમંડળની આ સભા તેવી જરૂરી સ્વીકારે છે અને જેને પગે કામની સેવા બજાવીને લોકપ્રિયતા મેળવી છે, તેથી તે પત્રની સીલ્વર જ્યુબીલી અહિં અને બહારના જૈન સમાજ તરફથી ઉજવવાને ઠરાવ કરે તે યોગ્ય લાગે છે જેથી તે ઠરાવ મુકું છું, આપ મારા વિચારને મળતા થશે.
ઠરાવ મુકનાર–-શેઠ કુંવરજી આણંદજી–ભાવનગર.
અનુમોદન આપનાર શેઠ ફતેહચંદ ઝવેરભાઈ છે ઠરાવ બીજે–ઉપરના ઠરાવની યોગ્યતા જણાવતાં ઠરાવ મુકવામાં આવ્યો કે જેન પત્રની સીવર જ્યુબીલી ઉજવવાના કાર્ય માટે સ્થાનિક તેમજ દેશાવરના નીચેના ગૃહસ્થની મેઅર વધારવાની સત્તા સાથે કમીટી નીમવા અને તેમાંથી નિયમિત કામ કરવાને મેનેજીંગ કમીટી ચુંટી કાઢવાને આ સભા ઠરાવ કરે છે. આ ઠરાવ સાથે ભાવનગર, મુંબઈ, અમદાવાદ, પાટણ, સુરત, મારવાડ, મેવાડ, માળવા વગેરેના જેન ગૃહસ્થોના નામનું લીસ્ટ રજુ કર્યું હતું.
ઠરાવ મુકનાર–શેઠ હરીચંદ થોભણભાઇ-શીહાર
અનુમોદન આપનાર–શાહ નાનાલાલ હરીચંદ. ઠરાવ ત્રીજો–આ કમીટી હવે પછી નિયમિત અને વ્યવસ્થિત કાર્ય કરી શકે માટે નીચે મુજબ બંધારણ આજની મળેલી સભા મુકરર કરે છે.
શેઠ કુંવરજી આણંદજી, માસ્તર મોતીચંદ ઝવેરચંદ મહેતા અને દોશી જીવરાજ ઓધવજી બી. એલ. એલ. બી. એડવાઇઝરે.
શેઠ ગુલાબચંદ આણંદજી તથા વોરા ખાંતિલાલ અમરચંદ, સેક્રેટરીએ શેઠ ફતેચંદ ઝવેરચંદ ટ્રેઝરર.
દરખાસ્ત મુકનાર–ગાંધી વલભદાસ ત્રિભુવનદાસ.
અનુમોદન આપનાર શેઠ પુરૂષોતમદાસ ગીગાભાઈ ઉપરના ત્રણ ઠરાવ પસાર થયા બાદ શ્રીમાન પ્રમુખ સાહેબે ઉપસંહાર બહુજ વિદત્તા પૂર્ણ કર્યો હતો. છેવટે કુલ, હાર, દુધ, ટીફીન વગેરે આપવામાં આવ્યું હતું. આ સમાચાર પૂર્ણ કરતાં છેવટે અમારે નમ્રપણે કહેવા જેવું એ છે કે જેના પત્રની સીલ્વર જયુબીલી ઉજવતાં તેની સાથે અત્યારે જૈન સમાજની જે પરિસ્થિતિ છે તેમાં તીર્થ, સાહિત્ય, સંગઠ્ઠન, કેળવણી વગેરે વિખરાયેલા માર્ગોને પૂર્વની સ્થિતિએ મુકવાની બાબતમાં ઘણું કરવા જેવું, તે માટે સુચના કરવા જેવું અને માર્ગદર્શક થવા જેવું ઘણું છે. તો આ પ્રસંગે બહાર ગામથી–નાના મોટા શહેરેમાંથી મુખ્ય મુખ્ય આગેવાને, કેળવાયેલા બંધુઓ, વિચાર અને સેવાભાવી મનુષ્યોને ખાસ આમંત્રણ કરી તેમના સમક્ષ તે માટે વિચારોની આપ-લે કરી આ વિષયો ચર્ચા આ પ્રસંગે ખાસ કંઇ કરી બતાવવા માટે ઉપરોક્ત કમીટીના બંધુઓ અને અગ્રેસને નમ્ર સૂચના છે.

Page #26

૧૬૦
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ.
શ્રી અંતરીક્ષજી તી માં પંચરંગી મહાત્સવ.
ચૈત્રી પૂર્ણિમા ઉપર આ તીર્થમાં અપૂર્વ ઉત્સવ ઉજવાયેા હતા. મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી તથા શ્રી જ્ઞાનવિજયજી તથા શ્રી ન્યાયવિજયજી મુનિમહારાજને અગાઉથી વિહાર કરી મેળા ઉપર ખાસ પધાર્યા હતા. મુનિરાજશ્રી દનવિજયજીના પ્રમુખપણા નીચે શુદ ૧૩ ના જયંતી ધામધૂમપૂર્વક ઉજવાઈ પ્રભુના ગુણગાન કર્યા હતા. ચૈત્ર વદી ૧ના રાજ ઉકત મહાત્માના પ્રમુખપણા નીચે સભા મળી હતી. મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી તથા ન્યાયવિજયજી અને ગ્રહ સ્થાએ ભાષણા કર્યાં હતા, તીરક્ષક કમીટી, શ્રી શત્રુ ંજય યાત્રાત્યાગ વગેરે માટેઠરાવા થયા હતા.
શ્રી જૈન સેનીટરી એસાસીએશન, મુબાઇ.
'
ઉપર્યુક્ત સંસ્થાના આશ્રય નિચે મુખાઇથી શ્રી નરાત્તમદાસ બી. શાહ તથા શ્રી મણીલાલ મ. શાહ ‘ અજ્ઞાનતાના અંધેર ' ( Curse of ignorance ) નામક ફીલ્મ ઇસ્ટરની રજાઓમાં અમદાવાદની જૈન પ્રજાને મફત બતાવવા અમદાવાદ ગયા હતા પણુ અમદાવાદ શહેરના મે. મેજીસ્ટ્રેટ સાહેબે - ટીકાકારી સભા Censure Board) ના પ્રમાણુ પત્ર વિના તે ફીલ્મ જાહેર પ્રજા સમક્ષ મુકવા રજા આપવા ના પાડી તેમ છતાં ‘ટીકાકારી સભા' તરફથી રજા ચીઠ્ઠી મેળવવામાં આવી અને તેથી મે. મેજીસ્ટ્રેટ સાહેબે ફીલ્મને જાહેરમાં મુકવા રજા આપી . અને તેથી વિકટર સિનેમામાં તા. ૧૩ તથા ૧૪ મી એપ્રીલે અમદાવાદની જૈન પ્રજાને મફત બતાવવામાં આવી હતી. શ્રીયુત મૂળચ ંદ આશારામ વૈરાટીએ તે પ્રસંગને કૂત્તેહપૂર્ણ કરવા રસપૂર્વક ખૂબ જહેમત ઉઠાવી હતી. લગભગ ૩૦૦૦ જૈન ભાઈ હૈનાએ એ પ્રસંગને લાભ લીધા હતા, અને ફીલ્મને પણ સારા આદરમળ્યા હતા.
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
---
૧ શ્રી આગમાય સમીતિ તરફથી પ્રકટ થયેલ નીચેના પ્રથા ભેટ મળ્યા છે જે આભાર સાથે સ્વીકારીયે છીયે.
૧ શ્રી બપ્પભટ્ટસૂરિ કૃત અને પૂર્વ મુનિત્રય પ્રણીત ટીકા યુક્ત ચતુર્વિજ્ઞાતિ (સચિત્ર) શ્રી શારદા સ્તાત્ર તથા બપ્પભટ્ટસૂરિ ચરિત્ર-પ્રા॰ હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડીયા એમ. એ. એ આ કાવ્ય અને ચરિત્ર ગ્રંથનુ ં સ ંશોધન તથા સરલ શબ્દાર્થ સાથે ભાષાંતર કર્યુ છે. સાથે સ્પષ્ટાકરણ અને છેવટે શબ્દકોષ આપી અભ્યાસી અને વાચક વર્ગને બહુ જ સરલતા કરી આપી છે. વળી આ બુકમાં ૧૬ વિદ્યાદેવીઓના વિવિલ રંગના સુંદર ફોટાએ આપી ગ્રંથની સુંદરતામાં વૃદ્ધિ કરી છે. પ્રયાસ ઉત્તમ છે અને ગ્રંથ વાંચવા યેાગ્ય છે કિંમત છ રૂપીયા.
૨ શ્રી ભક્તામર સ્તેાત્રની પાદપૂર્તિ રૂપ કાવ્યસંગ્રહ—ભાગ ૧ જેમાં ઉપાધ્યાય શ્રી ધવ ન ગણકૃત વીરભકતામર તથા શ્રી ભાવપ્રભસૂરિષ્કૃત નેમિલકતામર પરિશિષ્ટ તરીકે ભક્તામર સ્તંત્ર તથા ગિરનાર કલ્પસહિત સ્વાપન્ન ટીકા અને ભાષાંતર સહિત આ ગ્રંથમાં આવેલ છે. સંશાધન તથા ભાષાંતર કર્તા પ્રે॰ હીરાલાલ રસીકદાસ કાપડીયા એમ. એ. આ ગ્રંથ મૂળ, ટીકા, અન્વય અને શબ્દાર્થ લેાકા અને સ્પષ્ટીકરણ ભાષાંતર રૂપે આપેલ છે,

Page #27

સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૨૬૧ ભાષાંતર સુંદર શિલીથી અને અભ્યાસીને અભ્યાસ માટે સરલ અને ઉપયોગી બનાવ્યું છે. સારો પ્રયત્ન કરવામાં આવેલો છે. કાવ્યો અપૂર્વ અને તેના ખપી માટે એક ઉપયોગી વસ્તુ છે. તે માટે અમે વાંચવાની ખાસ ભલામણ કરીયે છીયે. કિંમત રૂા. ૩૦-૦
૩-૪ વિશેષાવષ્યક ભાષાંતર ભાગ ૧ તથા ૨ જે–આ બંને ભાગમાં મળી ૩૬ ૦૩ પ્રાથા સંપૂર્ણ અર્થ સહિત ભાષાંતર આપવામાં આવેલ છે, શ્રીમજિજનભદ્રગણિ શ્રેમાશ્રમણ વિરચિત વિશેષાવશ્ય તથા મલધારી શ્રી હેમચંદસૂરિ શિષ્યહિતા નામની વૃતિ અનુસાર ગુજરાતી અનુવાદ કરવામાં આવ્યો છે. અનુવાદની ભાષા સરળ અને સાદી હોવાથી જિજ્ઞાસુઓને ખાસ વાંચન, મનન–અભ્યાસ કરવા યોગ્ય છે, અમો આ અનુવાદ દરેક જૈન બંધુઓ અને બહેનોને વાંચવાની ભલામણ કરીયે છીયે. કિંમત રૂા. ૨-૦-૦ તથા રૂા. ૩-૦-૦ .
ઉપરોક્ત ઉપોગી સાહિત્ય પ્રકટ કરવા માટે પ્રકટર્તાને ધન્યવાદ આપતયે છીયે.
૨ કમવિચાર ભાગ ૧ લો (બંધ) ભાગ ૨ ( સત્તા) પેજક તથા પ્રકાશક પ્રભુદાસ બેચરદાસ પારેખ જૈન વિદ્યાર્થી ભુવન પાટણના વ્યવસ્થાપક તરફથી ભેટ મળેલ છે. કિંમત ત્રણ આના બીજો ભાગ ભેટ. ભાઈ પ્રભુદાસ ધર્મના અભ્યાસી અને સારા વિચારક છે. વળી આ વિષયને તેમનો અનુભવ પણ સારે છે, તે આ ગ્રંથની લેખનશૈલીથી જણાય છે. બાળકે જલદીથી ગ્રહણ કરી શકે તેવી સરળ અને સાદી ભાષામાં લખાયેલ હોવાથી જૈન શાળાઓમાં તે ચલાવવા જેવો છે. વાંચતાં જિજ્ઞાસા વધતી જાય છે, રચના સારી છે જેને શિક્ષણક્રમને માટે ઉપયોગી છે અને દરેકને વાંચવા યોગ્ય છે.
૩ શ્રી મહાવીર જીવનને મહિમા–લેખક પં. બેચરદાસ છવરાજ, પ્રકાશક એસ. જે. શાહ ગુર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય માદલપુર અમદાવાદ, શ્રી મહાવીર જીવન સંપૂર્ણ શી રીતે લખાય? અને તેને માટે શું શું સામગ્રી મેળવવી જોઈએ તેને માટે ૩૭ કલમે આ સુચના પત્રમાં આપવામાં આવી છે. આટલું વાંચે વીચારે અનુભવમાં લે પછી લખે એમ બનવું મુશ્કેલ લાગે છે. પછી કલ્પસૂત્રમાં આવેલ શ્રી મહાવીર પ્રભુના અંગે તેમજ લલિત વિસ્તરામાં બુદ્ધને અગે લખાયેલી હકીકત સામસામે બતાવી છે. શ્રી આચારાંગ કલ્પસૂત્ર, તથા આવશ્યક નિર્યુક્તિને ભાષામાં આપેલ હકીકત પાઠ અર્થ આપેલ છે. આ સુચના પત્રમાં આપેલ હકીકત ખાસ વાંચવા જેવી છે. વિચારકેની વિશેષ જાણ માટે સુષા પત્ર સાથે વહેંચી વિશેષ પ્રચાર કરેલ છે.
૪ શ્રી જેન શાળપયોગી શિક્ષણમાળા બીજી ચોપડી બીજી આવૃતિ કિંમત સાડાત્રણું આને પ્રકાશક મહેસાણુ શ્રી શ્રેયસ્કર મંડળ તેની બીજી આવૃતિ તેજ તેની ઉપગીતા જણાવે છે. પ્રથમ કરતાં આ આવૃતિમાં કેટલાક સુધારો વધારો કરેલ છે.
રીપર્ણો. શ્રી આત્માનંદ જેન ટેકટ સેસાયટી–અંબાલાનો વાર્ષિક રિપોર્ટ સને ૧૯૨૭ તેના ધારા ધોરણે અને ઉદ્દેશ પ્રમાણે કાર્ય કરતી અને વિવિધ સાહિત્યની નાની બુકો હિંદી ભાષામાં પ્રકટ કરતી આ સંસ્થા દિવસાનદિવસ ઉન્નત થતી જાય છે. અત્યાર સુધી ૯૩) ગ્રંથ પ્રકટ કરેલ છે તે તમામ ઉપયોગી છે. વહીવટ ચેખવટવાળો અને હીસાબ પદ્ધતિસરનો છે અમે તેની ઉન્નતિ ઇરછીયે છીયે.

Page #28

છે
૦
૦
$
૦
: : : : : : : : : : : : : :
૦-૦-૯ ૦-૦-૯
૦-ર-
૦
૦-૩-૦
+
છે
જ
૨૬૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. નીચેના પુસ્તક ભેટ મળ્યા છે. તે આભાર સાથે સ્વીકારીએ છીએ. શેઠ અગરચંદ, શૈરવદાન. શેઠીયા જૈન ગ્રંથમાળા” બીકાનેર તરફથી
ભેટ મળેલા ગ્રંથ. ૧ પ્રાકૃત પાઠમાળા
૧-૪-૦ ૨ સ્યાદ્વાદ મંજરી
૧-૮-૦ 8 અર્ધ માગધી શબ્દ રૂપાવલી
૦-૧-૦ ૪ પાંચસો ત્રેસઠ બાલકાં છવધડા
૦-૩-૦ ૫ જૈતિક ઔર ધાર્મિક શિક્ષા •••
૦–૧-૩ ૬ પાંચ સમિતિ ત્રણ ગુપ્તિકા થેકડા
૦-૦–૮ ૭ આઠાણું બોલકા બાસઠીયા ...
૦–૧-૩ ૮ નિતિ શિક્ષા સંગ્રહ ભા. ૧ લો ... ૯ હિંદિ બાળ શિક્ષે ભા. ૧ લે. ..
- ભા. ૨ જે ...
ભા. ૩ જો ..... ૧૨
ભા. ૪ થે ... ૧૩ નયપ્રમાણું થાકડા .. .
૦-2૧૪ આત્મસાધન સંગ્રહ સાધ્વી શ્રી પરસનશ્રી ૧૫ આત્મબોધ રત્નમાળા તથા રત્નાકર પચ્ચીશી ગદ્ય પદ્ય અનુવાદ સહિત - સચિત્ર મેઘરાજ જૈન પુસ્તક ભંડાર. .. ••• ••• • ૧૬ જિનંદ્ર ભકિતસુધારક
... મનન વાંચન, ૧૭ જૈન ધર્મક પ્રભાવ આત્માનંદ જેન ટેકટ સોસાયટી અંબાલા .. ... ૦-૧-૦ ૧૮ , ક્રાંતિ, (પાક્ષિક) દશાશ્રીમાળી (બેતાળીશ) જ્ઞાતિના હિતાર્થે પ્રકટ થતું
તંત્રી કેશવલાલ નગીનદાસ શાહ અમદાવાદ વર્ષ ૨ નું અંક ૪-૫
લવાજમ વાર્ષિક ૧૯ શ્રી પ્રકરણ-રત્ન-(પ્રકરણાદિ જુદા જુદા અઢાર વિષયોને સંપ્રહ સારે
કર્યો છે ખાસ ખરીદવા ગ્ય છે. ( સાધુ સાધીને ભેટ. ) મહેતા નાગરદાસ પ્રાગજી દોશીવાડાની પોળ-અમદાવાદ
-૧૦-૦ ૨૦ મૈત્રાયણીય માનવગૃહ્યસૂરામ પ્ર. શ્રીમાન ગાયકવાડ સરકાર ઓરીએન્ટલ સીરીઝ ૫-૬-૦
ગાંધી શિક્ષણના ભાગ ૧ થી ૧૩ ભેટ. વિનતિ જે મહાત્માજી જેલમાંથી આવ્યા ત્યાં સુધીના તેમના મળી શક્યા તેટલા લેખો અને ભાષામાંથી ગાંધી શિક્ષણના ૧૩ ભાગ તૈયાર કરેલા જેની મુલ કિંમત રૂા ૮૫iદ ઘટાડી રા જાદ રાખેલ છે તે ગુજરાતીમાં હાઈ જે કોઈ સ્થાનકવાસી દેરાવાસી કે દીગંબર જૈન સંસ્થા કે સાધન હીણ જેને તેનો ઉપયોગ કરી શકે તેમ હશે તેને રૂ ૧) પિોસ્ટેજન મળેધી સીલીક હશે ત્યાં સુધી ભેટ નીચેના ઠેકાણેથી મળશે.
નગીનદાસ અમુલખરાય. ઠે. ૬) સુખડવાલા બિડિંગ-રેવલીન સ્ટ્રીટ,
હાબી રેડ, ફેટ, મુંબઈ.

Page #29

શ્રી રાગંજયની સમાધાની માટે નિરાશા..
પાલીતાણાના ઠાકોર સાહેબના આમ ત્રશુને માન આપી જેન કામના પ્રતિનિધિઓની ખાસ કમીટી શ્રી શત્રુંજયના કેસને અગે તાડ ઉતારી સમાધાન કરવા પાલીતાણે ગઈ હતી. પરંતુ સખેદ જણાવવું પડે છે કે તેનું કાંઈપણુ પરિણામ આવ્યું નથી અને વસ્તુસ્થિતિ તેની તેજ કૈભી છે, હજી સમાજના અંતરાય કર્મના ઉદય બાકી છે અને અસહકાર રૂપી તપ કંઈ અપૂર્ણ રહ્યો હોય તેમ લાગે છે જેથી અખીલ ભારતના જૈનાએ યાત્રા ત્યાગ જારી રાખવો અને ધ્યાન, ૧૫, પ્રાર્થના વગેરે વિશેષ પ્રકારે કરવી.
લાભ લીધા- ભાવનગર શેઠ આણુ દજી પુરાતમદાસ ઔષધાલયમાં ગયા ફાગણુ માસમાં નીચે મુજબ દર્દીઓએ લાભ લીધો છે. સાધુ સાધ્વી
જૈનેતર ૧૨ ૮૩
૫૬ ૫.
બાળક ૧૦૩–
શ્રાવક શ્રાવિકા
કુલ ૩૬ ૦૭
૨ ૪૧
રકancess seasoieeexmes seenSSારુQ હernesses
છપાઈ તૈયાર થયેલ અપૂર્વ ગ્રંથ.
- “ સુરતરર વિનિશ્ચજા 53 પ્રસ્તુત ગ્રંચના કન્ત ન્યાયાચાર્ય મહાપાધ્યાય શ્રી માન યાવિજયજી મહારાજ છે 3 ગુરૂતત્ત્વના સ્વરૂપના સંગ્રહ વાચકોને એકજ ઠેકાણે મળી શકે એવા ઉદ્દેશથી તેઓશ્રીએ જેના 8 છે ગમાનું દહન કરી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં તેવા સંગ્રહને રોચક અને સરલ છતાં પ્રૌઢભાષામાં વર્ણન છે છે વેલા છે જેનો ખ્યાલ વિદ્વાન્ વાચકને ગ્રંથના નિરીક્ષણથી આવી શકશે. છે. સંસ્કૃત ભાષાને નહીં જાણનાર સાધારણ વાચકે પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથ માટેની પોતાના છે છે જિજ્ઞાસાપૂર્ણ કરી શકે તે માટે ગ્રંથની આદિમાં સંપાદકે ગ્રંથનો તેમજ તેના કરતા પરિ
ચય કરાવી ગ્રંથના તાત્ત્વિકસાર તથા વિષયાનુક્રમ આદિ ગુજરાતી ભાષામાં આપેલ છે. અને જે અંતમાં ઉપયોગી પરિશિષ્ટો તથા ઉપાધ્યાયજીના અજ્ઞાત બે અપૂર્વ પ્રથાનો ઉમેરો કરવામાં છે. I આવ્યો છે. | ખપી મુનિ મહારાજે તેમજ ગૃહસ્થાએ મંગાવવા સાવધાન રહેવું દરેકે લાભ લઈ શકે છે છે તે માટે કિંમત અડધી રાખવામાં આવી છે. રૂા. 8--૦ ટપાલ ખર્ચ જુદુ પડશે અમારે છે ત્યાં મળી શકશે. | લા શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર. ! Sલદ કહx કી છારા કાક@
a
c -Ro Ro = 0
9426
Reaછoછ

Page #30
=00e આનંદ - '' આનદ એ પરમાત્માનું પરમ સ્વરૂપ છે. એક તારાના પ્રદેશમાંથી બીજાપર પ્રવેશ આદરતી વેળાના તેના ભવ્ય દિવ્ય સંચલનનો આનંદ કંઇક અનેરાજ છે. સૃષ્ટિક્રમમાં જ્યોતિર્ગોળ ગબડાવવાનો-ગાઠવવાને તેને જીવન્ત આનંદ પણ અદ્દભુત જ છે. તેનું સાકાર નિરાકારત્વે અલોકિક આનંદલહાણુ લઇ રહે છે. તેના મૂળનું નાનકડું મરકલડું, તેનાં નેત્રની નાનકડી અમૃતરેખા, તેની સમસ્ત સાંદચૂંવતી પ્રતિભા પ્રભા-અજબ અજબ છે. વેદોએ નેતિ નેતિ કહ્યા તે વ્યાજબી જ છે. એ અવર્યાનું વર્ણન કાણુ કરી શકે ? તેમ તેના અવશ્ય આનંદનું વણું ન કેવી રીતે થઈ શકે ? - “જ્યાં જ્યાં જીવન ત્યાં ત્યાં આનંદ. જ્યાં જ્યાં આનદ ત્યાં ત્યાં પરમાત્માના વાસ. આખું વાતાવરણ કેવળ તેના સંગીતાનંદના રણકારે જ રમી રહ્યું છે. વાયુની 5 પ્રત્યેક લહરીમાં લેાક લેાકાન્તરમાં પ્રસરી રહેલ જેની આનદ છાળજ ઉછળી છે ઉભરી રહી છે. - સ્નેહ, સત્ય, સાન્દર્યએ આ આનદના ત્રિવિધ અગા છે, અને ઈશ્વર તે ત્રણ યંત્ર છે-ત્રથી ઓતપ્રોત છે–તે જાતે નેહસાગર છે. તે જાતે સત્યનારાયણ છે, તે જાતે સાન્દર્ય ધામ છે; અને આથી તે સચ્ચિદાનંદ છે. તેને જોવા, જાણુ ને અ તે પ્રવેશવા એ કંઈ ઓછું આહ્લાદક નથી. 88 મનુષ્યોને જાણ નથી એવાં અસ અન્ય સૃષ્ટિધામા આ પૃથ્વીની પાર છે, ને || તેના સૈ પાલકેના એ રાજાધિરાજ તે પરમાત્મા છે. નરી પ્રકાશપૂર્ણ તે તેની નગરી છે, નર્યો પ્રકાશપૂર્ણ તે તેના દિવ્ય મહાલય છે, તે સવચક્ષ ને સર્વશ્રેત્ર તે સર્વતા પાણિવાયુ સર્વત્ર વિશ્વવિશ્વાનીરમાં એકમદ્વિતીયમ રૂપે વિચરે છે-વિરહે છે. તે આનંદ પારાવાર પ્રકટાવી રહે છે. તેના આનંદમાંથી આનંદ જ સર્વત્ર પ્રસરે છે-પ્રકાશમાંથી પ્રકાશ જ સરે છે, તેમ ચંદ્રમાંથી ચઢિંકાને સૂર્યમાંથી પ્રસરે છે–પ્રકટે છે તેમ આનંદવિહાણી તેની દૃષ્ટિ જ નથી. જ્યાં જ્યાં આનદ નથી ત્યાં ત્યાં તે નથી જ. તેની અમૃતમીઠી દૃષ્ટિ નથી. ઉંચા ને ભવ્ય આનંદ, આત્મિક ને પ્રેમાલ આનદ તેને રૂચે છે, પરમ સેવાભાવી આનંદ તેને આનંદ છે, કૈટમ્બિક આનદ તે પોષે છે, સત્ય શ્રીમદ્ ઉર્જીત એ સર્વ જ્યાં જ્યાં છે ત્યાં ત્યાં તે ઉભેલ છે. મજુરની મજુરીના આનદે તેના જ છે; કારણ તે જાતેજ અનન્ય સેવક છે. સાચા સ્વામી તેજ કે જે સાચા સેવક છે. તેના સ્વામિના આનદ તેજ તેના 2 સેવકત્વના ઉલ્લસિત આનંદ છે. 89 તેની ધુ સરી નરમ છે. તે નરમ ધુંસરીને જે કેાઈ ધારણ કરે છે-શાંતિથી અને બીન ફરીયાદે તેનાં ગક્ષેમ તે વહી રહે છે. વણ માગ્યાં અતીવ શ્રેયસ્કર મહાદાનાને જ સમરણમાં લાવીએ તાયે તેણે ઉપજાવેલા પ્રત્યેક ચિત્તને આનંદ નિરવધિ થઈ પડશે-આ પ્રાણુ, આ આકાશ, આ પ્રકાશ, આ સૈ સૃષ્ટિસૈન્દય, આ જીવની કાળ-પરંપરા.” સ્વ૦ કનુહેન દવે. DOC DOCC IC For Private And Personal Use Only