________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શક્તિ તેની સામે ટકી શકતી નથી. એટલાજ માટે કહ્યું છે કે ‘ સસ્યમેવ રચી નવ્રુતમ્ । ’ જે મનુષ્ય ગણિત શાસ્ત્રના નિયમાના ભંગ કરવાના પ્રયત્ન કરે છે તે અવશ્ય મૂર્ખ ગણાય છે. એજ રીતે સત્યથી વિપરીત આચરણ કરનારનું પણ સમજવુ જોઈએ. સત્ય એક પ્રાકૃતિક નિયમ છે. જેવીરીતે સ્ત્રીમાં સતીત્વની સાથી વધારે આવશ્યકતા છે તેવી રીતે મનુષ્યમાં સત્યતાની સૈાથી વિશેષ આવશ્યકતા છે. જેવી રીતે સતીત્વ નષ્ટ થયા પછી સ્ત્રીની કશી કિંમત જ નથી રહેતી તેવી રીતે સત્યતા નષ્ટ થયા પછી મનુષ્યમાં કશું કિંમતી રહેતું નથી. જુઠા મનુષ્યના સર્વાંત્તમ ગુણે!, સર્વોત્કૃષ્ટ અંશ નષ્ટ થઇ જાય છે. જે મનુષ્ય સત્યપથથી પડી જાય છે તેનામાં મનુષ્યત્વ જ નથી રહેતુ. જેટલે દરજજે મનુષ્ય સત્યપથથી પાછા હઠે છે તેટલે દરજ્જે તે પશુત્વ પ્રાપ્ત કરે છે. જે સત્યના આટલા ખધે! મહિમા છે, જેનુ આટલું બધું મહત્વ અને મૂલ્ય છે તેના આપણા સ્વભાવમાં સંપૂર્ણ આરેાપ કરવા એ આપણું મનુષ્ય માત્રનું પરમ અને પ્રથમ કત્તવ્ય છે.
દરેક મનુષ્યે પેાતાના સ્વભાવ સાત્વિક બનાવવા ઉપરાંત તેને પ્રેમ-પૂર્ણ અને મિલનસાર બનાવવાની મીજી આવશ્યક્તા છે. જે મનુષ્યનું હૃદય પ્રેમપૂર્ણ નથી હાતુ તે ઘણે અંશે મનુષ્ય જ ગણાતા નથી. સર્વ ધર્મોમાં પ્રેમને પરમ ધર્મ અને માનવ–જીવનનેા સાર ગણવામાં આવેલ છે. એ પ્રેમ મનુષ્યના દુ:ખા ઘટાડવામાં તથા સુખાની વૃદ્ધિ કરવામાં અત્યંત સહાયકારક અને છે. જે મનુષ્યમાં પ્રેમના અંશ જેટલેા વધારે હાય છે તેટલેા તે સંસારની વિપત્તીયેાથી ખચી શકે છે. એ ઉપરાંત મનને નિર્મૂલ તથા સાત્વિક અનાવવા માટે પણ પ્રેમની ઘણીજ જરૂર રહેલ છે. પાછળના એક પ્રકરણમાં આપણે એક અપરાધી અને એક સ્ત્રીનું ઉદા• હરણ ઉપરથી જોયું છે કે પ્રેમ પૂર્ણ વ્યવહારને પ્રભાવ આકરી શિક્ષા કરતાં વધારે ઉત્તમ હાય છે. પ્રેમની સહાયતાથી મનુષ્ય પેાતાનું મન પણ પવિત્ર રાખી શકે છે, અને ખીજાના મન પણ પવિત્ર તથા નિળ મનાવી શકે છે. એક વિદ્યાનનેા મત છે કે પ્રેમમાંથી જ કોમલતા, સુખ, શાંતિ, મમતા, અને સદ્ભાવ વિગેરે અનેક ગુણાની ઉત્પતિ થાય છે. અને એની સહાયતાથી જ મનુષ્ય ખરામ ખાખતને ત્યાગ કરીને સારી બાબતના સ્વીકાર કરે છે. પ્રેમ આપણા સાચા મિત્રા તથા સહાયકોની સંખ્યામાં વધારા કરીને આપણા માના સમસ્ત કટકો દૂર કરે છે. કેવળ સુવિચારથી જ મનુષ્યમાં કદિણુ સદ્ગુણાની ઉત્પત્તિ થઇ શકતી નથી; આપણું હૃદય એક ક્ષેત્ર છે, તેમાં સુવિચાર બીજરૂપ છે, પ્રેમ એ અમૃત છે કે જેના વડે ક્ષેત્રમાં સિ ંચન કરવામાં આવે છે અને ભિન્ન ભિન્ન સદ્ગુણ્ણા એ ક્ષેત્રમાં થનારાં ફળ છે. જ્યાં સુધી આપણાં હૃદયમાં પ્રેમામૃતનું સિ ંચન કરવામાં આવતુ નથી ત્યાં સુધી તેમાં કિદે પણ સદ્ગુણરૂપી ફળ ઉત્પન્ન થતા જ નથી. એક મહામાના ઉપદેશ છે કે જો આપણે ઇશ્વર પાસે કાંઇપણ યાચના કરવાની હાય તે આપણે હમેશાં પ્રેમની જ યાચના કરવી જોઇએ,
For Private And Personal Use Only
