________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
નથી. ખરેખરે સંપન્ન તો એજ મનુષ્ય છે કે જેનો ખર્ચ પોતાની આવક કરતાં ઓછો હોય છે. સંપન્ન બનવાની કામના ખરાબ નથી, પરંતુ તેની પૂર્ણતા માટે પ્રમાણિકતા પૂર્વક ઉદ્યોગ પરાયણ રહેવું જોઈએ.
આત્મ-સંયમ અથવા આત્મ-નિર્ભરતાની સાથોસાથ મનુષ્યમાં એક વિશેષ ગુણની ઘણું જ જરૂર છે. તે ગુણ સ્વાવલંબન છે. એ ગુણ એટલો બધો આવશ્યક, ઉપયોગી અને મહત્વપૂર્ણ છે કે સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ લેખક સ્માઈલ્સે તેને માટે “Self-Help' નામનો એક સ્વતંત્ર ગ્રંથ લખે છે. એવા ગુણના સબંધની સઘળી વાત બીજી વાતોની સાથે આવા ન્હાનકડા લેખમાં આપવી તે ઘણુંજ કઠીન છે, તો પણ જ્યાં આગળ માનવજીવનને સાર્થક કરવાના ઉપાય બતાવવામાં આવે ત્યાં એ ગુણને કંઈક ઉલ્લેખ કરવાની અત્યંત જરૂર છે, એટલા માટે તેના સબંધમાં કેટલીક મુખ્ય વાતો માટે આગળ કહેવામાં આવશે.
સ્વાવલંબનનો અર્થ એ છે કે આપણા બળઉપર આધાર રાખીને કામ કરવું. ઘણું લોકોને એવી ટેવ હોય છે કે તેઓ સઘળાં કામોમાં અને સઘળા પ્રસંગે બીજાની સહાયતા અથવા સંગની અપેક્ષા રાખે છે, તેઓ બીજાની સહાયતા વગર એક પગલું પણ આગળ ચાલી શકતા નથી, અને તેને લઈને તેઓનું સમસ્ત જીવન બગડી જાય છે. ઘણા લોકો એવા હોય છે કે જેઓ પોતે કદિપણ કઈ જાતને પરિશ્રમ અથવા ઉદ્યોગ કરતા નથી અને હમેશાં રામ આશરે પડ્યા રહે છે. તેઓ એમ સમજતા હોય છે કે દૈવી શક્તિ આકાશમાંથી ઉતરીને પિતાના સઘળાં કામ કરી આપશે. એ બન્ને પ્રકારના મનુષ્ય કદિપણ સંસારમાં કોઈ સારૂ અથવા મોટું કાર્ય કરી શક્તા નથી.
સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ કવિ શેલીએ એક વખત કહ્યું છે કે મનુષ્ય માત્રમાં એક એવી શક્તિ ગુપ્ત રહેલ છે કે તે જે ચાહે તે આકાશના તારા નીચે લાવી શકે, પરંતુ તેને માટે તેણે પોતાનો હાથ ઉંચકવો જોઈએ. અહિંઆ “હાથ ઉંચકો” એ સંસારના સર્વ કાર્યો મૂલ મંત્ર છે. આગળ એક સ્થળે કહેવાઈ ગયું છે કે મનુષ્ય પિતાને જે ઈચ્છે તેવા બનાવી શકે છે. પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાની ઉન્નતિને અર્થે પોતેજ પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ અને કદિપણ બીજાની સહાયતાની અપેક્ષા ન રાખવી જોઈએ. તેમજ હમેશાં પિતાની જ શક્તિ ઉપર વિશ્વાસ રાખીને બધા કાર્ય કરવાં જોઈએ.
સંસારમાં પ્રવેશ કરતી વેળાએ પ્રત્યેક યુવકે સ્વાવલંબી બનવું જોઈએ. સ્વાવલંબનનો અર્થ એમ નથી કે તેણે કઈ વિષયમાં પોતાના મિત્રોની સલાહ અથવા સંમતિ ન લેવી અને હમેશાં પોતાનું જ મનધાર્યું કરવું. પણ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે તેણે હમેશાં પોતાના પગ ઉપર જ દૃઢતા પૂર્વક ઉભા રહેવું અને
For Private And Personal Use Only
