________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૮
શ્રી આત્માનંદપ્રકાશ. જૈન ધર્મની પ્રથમ ખૂબી તેની ફિલસુફી છે. દુનિયામાં ઘણાએ મતમતાંતરો છે. દાખલા તરીકે વેદાન્ત, સાંખ્ય, ખ્રીસ્તી, બોદ્ધ વિગેરે. આપણે આ દરેક મતની ફિલસુફીને જૈનમતની ફિલસુફી જોડે સરખાવીશું તો જેન ફીલસુફીમાં ઘણું જ નવું જણાઈ આવશે એક યુરોપીયન વિદ્વાને એટલે સુધી કબુલ કર્યું છે કે, જે કોઈ પણ ધર્મ સારામાં સારી અને સુગમ રીતે, ફીલસુફી સમજાવતો હોય તે તે જૈન ધર્મ જ છે. જૈનધર્મના જેવી અતિ ઉંડી, ગહન અને સાથે સાથે સરળ રીલસુફી કોઈ ધર્મમાં મળવી ઘણી સુશ્કેલ છે.
“જીનવરમાં સઘળાં દર્શન છે, દર્શને જનવર ભજનારે,”
સાગરમાં સઘળી તટીના સહી, તટીનામાં સાગર ભજનારે.” લગભગ સઘળાં ધમેં જ્યારે એકાન્તવાદી છે ત્યારે આપણે ધર્મ અનેકાન્તવાદી છે. આપણું શાસ્ત્રોમાં, કઈ પણ વસ્તુઓને જેવાને સાત પ્રકારો આપેલા છે જે પ્રકારેને નયના નામથી ઓળખીયે છીયે. એ સાત નય તે નગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, જુસૂત્ર, શબ્દ, એવંભૂત, સમભીરૂ એ પ્રકારે છે. આપણે વસ્તુના દરેક ધર્મોને નય અને પ્રમાણ દ્વારા તપાસીયે છીયે. વળી જીવોની ઉત્પત્તિ, અવન અને તેના માર્ગની સારામાં સારી ઉલ્લેખના પણ જેન ધર્મે જ કરી છે. જીવની વિગ્રહવાળી અને અવિગ્રહવાળી ગતિ, તેના અવનનો સમય વિગેરે પણ ઘણી ઝીણું રીતે સમજાવ્યો છે. જીવાજીવાદી નવતત્ત્વોને પણ ઘણીજ સરળ અને કુશળ રીતે ઓળખાવવામાં આવ્યા છે. આત્મા સંબંધી જ્ઞાન તો આવું કોઈ ધર્મમાં નથી અપાયું. આત્માનું અમરત્વ, તેને કર્મ સાથેન અનાદિ સંબંધ, બંધ મેક્ષ વિગેરે પ્રકરણને ઘણેજ સચોટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યું છે. એક વિદ્વાન લખે છે કે–
જૈન સાહિત્યનો જે પુરેપુરો અભ્યાસ કરવામાં આવે તો તેમાંથી એવા આશ્ચર્ય જનક અને ખરાં પરિણામ બહાર આવે કે જેની રૂએ હિંદની “લીટરરી કોનાલોજી” ના ઘણું અઘરા અને ગુંચવાડા ભરેલા સવાલોને નિવેડે એકદમ લાવી શકાય.” આત્માના જૈન શાસ્ત્ર ત્રણ વિભાગ પાડે છે, બહિરાત્મા, અંતરાત્મા, અને પરમાત્મા. આ ત્રણે પ્રકારના આત્માના સ્વરૂપ શ્રીમદ્ આનંદઘનજીએ શ્રી સુમતિજીનના સ્તવનમાં ઘણી જ સુંદર રીતે સમજાવ્યા છે.
“ આતમ બુદ્ધે કાયાદીકે ગ્રહ્યો, બહીરાતમ અઘરૂપ સુજ્ઞાની; કાયાદીકને હા સાખી ધર રહ્યો, અંતર આતમરૂપ સુગ્યાની. જ્ઞાનાનંદે હો પૂરણ પાવને, વરજીત સકળ ઉપાધી;
અતદ્રીય ગુણ ગણ મણી આગરું, ઈમ પરમાતમ સાધ સુગ્યાની.” સ્પર્શ, રસ, ગધ, વર્ણ અને રૂપના પરમાણુઓના સ્કલ્પના બનેલા શરીરને આત્મા માનો તે ગંભીર ભૂલ છે. જે મનુષ્ય આત્માને પુદગલથી ભિન્ન માને છે,
For Private And Personal Use Only
