________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પરિશ્રમ અને કાર્ય.
૧૯૫ લખાઈ ગયું હશે? તે લખવા માટે તે વખતના સર્વ કાવ્યોનું અવલોકન કરવાનું અને અલંકારોને વર્ગ નિશ્ચય કરીને તેના લક્ષણ નિર્ધારિત કરવાનું કામ શું સહજ છે ? આર્યભટ્ટ, વરાહ મિહિર, અને ભાસ્કરાચાર્યે શું પડયા પડ્યાજ - તિષ શાસ્ત્રના આવા મોટા ગ્રંથો લખી નાંખ્યા હશે ? આધુનિક જ્યોતિષીઓએ અત્યંત પરિશ્રમ કરીને જે મહાન યંત્ર બનાવ્યા છે તેની ભાસ્કરાચાર્યના સમયમાં કોઈને ક૯પના પણ નહોતી પરંતુ તેમણે જે સિદ્ધાંત નિશ્ચિત કર્યા છે તે હજુ પણ બરાબર ઠીક ઉતરે છે. એ કાર્ય કોઈ સાધારણ પરિશ્રમથી શક્ય નથી. જે ગીતા રહસ્યની જેવો કઈ ગ્રંથ શોધી કાઢવામાં ઘણાજ પરિશ્રમની આવશ્યક્તા છે તે ગ્રંથ-રત્ન લખવા માટે લે. તિલક મહારાજને ઘણે ભાગે ત્રીસ વર્ષ સુધી પરિશ્રમ કરવો પડ્યો હતો. ડો. જગદીશચંદ્ર બોઝ ગાદી તકીયા ઉપર પડયા પડયા આવા જબરજસ્ત વૈજ્ઞાનિક નથી થયા. વૈજ્ઞાનિક પરિક્ષાઓ પસાર કરવા માટે તેમને વર્ષોસુધી દિવસ રાત પરિશ્રમ કરે પડે છે. સુપ્રસિદ્ધ અંગ્રેજ વૈયાકરણી કોલેટે-અત્યંત દરિદ્રાવસ્થામાં મહાન કઠિનતાએ સહન કરીને રાત્રિઓ સુધી જાગીને પોતાનું વ્યાકરણ બનાવ્યું હતું. એ વખતે તેઓ હમેશનાં કેવળ આનાની નોકરી કરતા હતા. દિવસે તેમને પિતાના શેઠનું કામ કરવું પડતું હતું અને રાત્રે બેસીને તેઓ વાંચતા લખતા હતા. ધનાભાવને લઈને તેઓ તેલની બત્તી પણ ખરીદી શકયા નહોતા. સગડીના કેલસાના ઝગમગતા પ્રકાશની મદદથી તેને વાંચવું લખવું પડતું હતું, પિતાની ઘેર દરિદ્રતા અને ઘોર પરિશ્રમનું હૃદયવેધક વર્ણન કરીને તે પોતે પૂછે છે કે “જ્યારે હું આવી સખ્ત મુશ્કેલીઓ સહન કરીને પણ આટલું કષ્ટ સાધ્ય કાર્ય કરી શકો છું ત્યારે શું સંસારમાં એવો એક પણ યુવક છે કે જે પોતાનું કામ ન કરી શકવા માટે કઈ ન્હાનું બતાવી શકે ?
કે બેટની પાસે ધન નહોતું, પરંતુ તેનામાં સાહસ અને બળ હતા. તેને કામ કરવાની ઈચ્છા હતી અને તે પરિશ્રમનું મહત્વ સમજતા હતા, ત્યારે જ તે આટલું મોટું કામ કરી શક્યા. સુગ્ય અને સમર્થ લોકો કદિપણ પિતાની પરિસ્થિતિઓની અથવા સાધનની દરકાર કરતા નથી; તેઓ સારી રીતે જાણે છે કે દ્રઢપ્રતિજ્ઞ મનુષ્ય સાધનોના અભાવે પણ કામ કરી શકે છે. પોતાની સામે પડનારી પ્રત્યેક વસ્તુને તેઓ પોતાની કાર્યસિદ્ધિનું સાધન બનાવે છે. તેઓનાં મુખમાંથી કદિપણુ કેઈ હાનું નીકળતું જ નથી. ન્હાનાં તો તેઓ બતાવે છે કે જેનામાં ગ્યતા બિસ્કુલ હોતી નથી. જેમાં સામર્થ્યનો અભાવ હોય છે. એક વિદ્વાનનો એવો મત છે કે આજકાલના લોકોનો એક મોટો દોષ એ છે કે તેઓ ધનનું મહત્વ જરૂર કરતાં વધારે સમજે છે અને પોતાના બળ અથવા પરિશ્રમનું મહત્વ ઓછું સમજે છે. અને ઘણા ખરા લેકની દુરવસ્થાનું
For Private And Personal Use Only
