________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. માંથી અવશ્ય એના હિતકારી વિચારેનું આચારરૂપે–ળ સ્વરૂપે દષ્ટિગોચર થાય છે. અને એ ફળનો આસ્વાદ લેવા ભાગ્યશાળી બને છે તેવી જ રીતે શ્રી વીરયરમાત્માએ જગના પ્રાણીઓ ઉપર અપૂર્વ ઉપકાર કરી એ ફળ પ્રાપ્તિથી થતે આનંદ અનુભવ્યે હતો. રંકથી શય પર્વત, કીટથી મનુષ્ય પર્યા, અને એકેદ્રિયથી પંચેંદ્રિય પર્યત-એ સર્વને ઉદ્ધાર કરવાની બુદ્ધિ ઉદ્દભવવી એ માનવ જન્મનું સરલ રહસ્ય નથી કિંતુ એ રહસ્ય શ્રમપ્રાપ્ય હોવાથી વિરલ મનુવ્યા તે પ્રાપ્ત કરે છે. ચર્મદષ્ટિ વિષયને અગોચર એવી જ્ઞાનદષ્ટિ તત્વ સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થવાથી પિતે સંસારના સર્વ પ્રાણીઓને ભયંકર દુઃખના કારાગારમાં સબડેલા જેતા હતા, અને તેથી જ તેમનો ઉદ્ધાર એમની કરૂણાદષ્ટિ ઈચ્છતી હતી. સર્વને ઉદ્ધાર કરવાની ભાવના–આદર્શ વિશાળ પ્રમાણમાં હોઈ શકે, પરંતુ એ ઉદ્ધારની ક્રિયા કાળ સ્વભાવાદિની પરિપકવતારૂપ પાંચ કારણેને આધીન હોઈ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ અને ભાવના અનુસાર કાર્ય સાધક થાય છે; તેથી જ શ્રી પ્રભુ તેમની વિશાળ ભાવનાના પ્રમાણમાં ઉદ્ધાર ક્રિયા અમુક મર્યાદામાં સફળ કરી શક્યા છે.
વૈરી ઉપર દ્વેષ નહિ કરે તે કરતાં ઉપકારી ઉપર રાગ નહિ કરે. એ આપણુ દષ્ટિએ વિશેષ કઠિન લાગે છે. છતાં ઉભય પ્રસંગોમાં તેઓ સમાન જેતા. એમની વિવેક દષ્ટિ સત્ય જ્ઞાન વડે વીર્યમતી બની હતી. જન્મથી જ તેને બહિરાત્મભાવની કટિમાં રહેલા પ્રાણુઓની મર્યાદાથી દૂર હતા, એટલે કે તેઓ અંતરાત્મ દષ્ટિવાન્ જન્મથી હતા. ખાવું પીવું, ભેગમાં નિમગ્ન થવું, પિદુગલિક રાગેથી રાજી થવું. તેમજ અનિષ્ટ સંગથી ખેદ કરવા. વિગેરે ક્રિયાઓ આત્માની નથી. કિંતુ દેહ ધર્મયુક્ત પદ્ગલિક ક્રિયા છે. તેમજ માતા, પિતા, પુત્ર, સ્વજન, કલત્ર, મડેલ, વાડી વિગેરેને સંબંધ ક્ષણિક છે; આત્માને તેની સાથે કાંઈ લાગતું વળગતું નથી. માત્ર વ્યવહારથી સ્વત્વનું તેમાં આપણું થયેલું છે. એ સત્યને યથાર્થ સમજવાથી તેમની વિવેક દષ્ટિ વિશાળ બની હતી. તે સાથે જ બીજી બાજુએ તેમની માતા પિતા તરફની અપૂર્વ ભક્તિ, મિત્ર રાજકુમાર સાથે રમવાને સહયેગી પ્રેમ, વડીલ બંધુ નંદિવર્ધન તરફ આજ્ઞા પાળકપણું વિગેરે તેમના પ્રેમના અનેકવિધ દષ્ટાંતે પુરા પાડે છે. આ રીતે પ્રેમ અને વૈરાગ્ય એ ઉભય વૃત્તિઓને એક જ આત્મામાં પોષણ આપવા જેટલી સ્યાદ્વાદ હષ્ટિ અથવા અપૂર્વ સામર્થ્ય વિકાસ પામ્યાં હતાં.
આ બધું છતાં તેમનું દષ્ટિબિંદુ Point of view) જગતના સમગ્ર પ્રાણીઓના હિત તરફ ઢળતું હોઈ તેમને આત્મા વૈરાગ્યથી વાસિત હતો. મૈત્રી, પ્રમોદ, કાર્ય અને માધ્યથ્યિાદિ ચારે ભાવનાઓ એમના આત્મામાં વ્યાપક બની હતી. પૂર્વ જન્મના ગાઢ પરિચિત સંસ્કાર એ એમની ઉદાર ભાવનાને
For Private And Personal Use Only
