________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૯૦ .
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વિયુક્ત રાખવામાં આવે તો તે તત્કાળ અવનત થવા લાગે છે. સ્વાનુભવથી જોઈ શકાયું છે કે જે બાલકને અન્ય મનુષ્યના સહવાસથી અનેક વર્ષો સુધી અલગ રાખવામાં આવ્યા છે તેઓ ક્રમશ: એવી અધોગતિને પામ્યા છે કે આખરે તેઓ તદ્દન જડબુદ્ધિ અને મૂર્ખ બની ગયા છે. જે ગુણ અને સામર્થ માણસ બીજા પાસેથી ગ્રહણ કરે છે તેના પ્રમાણમાં તે ગુણવાન અને શક્તિવાન બને છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે જેટલા પ્રમાણમાં તે બીજા સાથે સામાજીક, માનસિક અને નૈતિક સમાગમમાં આવે છે તેટલા પુરતો તે શક્તિવાન છે અને એટલે દરજે તે બીજાથી અલગ રહે છે તેટલે દરજે તે નિર્બળ છે.
બાહ્ય જગતની સાથે સર્વ સંબંધ અને વાસ્તવિક રીતે તેઓને પરસ્પર વ્યવહાર તોડી નાંખીને કેવળ એકાંત સ્થળમાં રાખીને વ્યક્તિઓને અસીમ નીતિબળ ધરાવનારા બનાવવાનો કેટલાક દેશોમાં યત્ન કરવામાં આવ્યું છે, પરંતુ જેમ માનુષી એકી ભાવની નિસગિક જનામાં વિક્ષેપ કરનારી અન્ય સર્વ જનાઓ નિષ્ફળ નિવડી છે, તેમ ઉત પદ્ધતિ પણ નિષ્ફળ નિવડી છે.
મગજ અને મગજની વચ્ચે, આત્મા અને આત્માની વચ્ચે અમુક પ્રકારની શક્તિ રહેલી છે, જેનું માપ કરતાં આપણને આવડતું નથી. પરંતુ તે શકિત ઉત્તેજીત કરવાનું, બાંધવાનું અથવા તેડી નાંખવાનું સામર્થ્ય ધરાવે છે. આ જગતમાં મનુષ્યના મનને પિષણ અને બળ આપે અને નવીન ચૈતન્ય પ્રેરે એવા સહસ્ત્રાવધી સ્થળો છે, અને તે સ્થળો બંધ કરવાથી પરિણામ એ આવશે કે મનોબળ તદ્દન ક્ષણ અને નિર્બળ થઈ જશે. મનુષ્યની પાંચ ઈન્દ્રિયે એક પ્રકારનાં સાધન અથવા માર્ગ છે. જે દ્વારા અંત:સ્થ આત્માને સર્વ બાદ્ય વસ્તુનું જ્ઞાન પહોંચાડવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત બીજી કેટલીક અગોચર અને પરોક્ષ શકિત છે જેનું કાર્ય હમેશાં મનને પ્રકાશિત અને તેજસ્વી કરવાનું છે. જે પોષક તત્ત્વનું આત્મા સર્વ સ્થળેથી ગ્રહણ કરે છે તે તત્વથીજ આપણે ટકીએ છીએ અને દિનપ્રતિદિન પ્રગતિ કરીએ છીએ. પરંતુ આ તત્વનું માપ અથવા લાલન કરવાનું કાર્ય પ્રત્યક્ષ બાહેંદ્રિયાની શક્તિની બહાર છે. આપણે નેત્ર અથવા કર્ણદ્વારા જે ગ્રહણ કરીએ છીએ તે નેત્ર અથવા કર્ણના સ્નાયુદ્વારા આપણામાં આવતું નથી. કોઈ સત્તમ ચિત્રમાંથી જે મહાન વસ્તુ આપણામાં પ્રવેશે છે, તે કપડાપરના રંગમાં, કે આકૃતિમાં નથી હોતી પરંતુ તે સર્વની પાછળ રહેલા ચિત્રકારમાં છે, એક અજબ અને અદ્દભૂત શક્તિ જેને ચિત્રકારના વ્યક્તિત્વમાં નિવાસ છે અને જે તેણે અનુભવેલી અને ઘડણ કરેલી સઘળી વસ્તુઓનો એક દર સરવાળો છે. આ અજબ શક્તિની પ્રાપ્તિ કલ્પના શકિતદ્વારા અંતરાત્માને થાય છે. જે શક્તિનું માપ કરવા જ્ઞાની વિના કોઈ પણ મનુષ્યમાં સામર્થ્ય નથી.
(અપૂર્ણ.)
For Private And Personal Use Only
