________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૨૦
આત્માનંદ્ર પ્રકાશ,
દિગ્રતમાં કરેલી મર્યાદા દેશ, નદી, પર્વત, બજાર, ગલી આદિથી સ'કાચ કરી વર્ષે, ઋતુ, અયન, માસ, ચાતુર્માંસ, પક્ષ, દિવસ, વગેરે કાલથી પણ મર્યાદા કરવી, અર્થાત્ ક્રમે ક્રમે મહા વ્રતા ની તરફ વધારવુ', તેનુ' નામ પણ દેશાવકાશિક શ્રીજી શિક્ષાવ્રત કહેવાય છે. તેના પાંચ અતિચાર છે-૧ પેતે નિયમ કરલા ક્ષેત્રની અહ્વાર મનુષ્યને (સત્રક વિગેરેને) મેકલવા, શબ્દ કરી (સંભળાવવું) ઈસારા કરવે, ૩ મર્યાદાની મહેરના ક્ષેત્રમાં કાંઇ મગાવવુ, ૪ પેાતાને ( રૂપ) બતાવી કાંઈ સૂચના કરવી, અને ૫ મર્યાં. નાની બહાર કાંકરી વગેરે ફેકી ઇસારે કરવે, આ પાંચ અતિચાર ટાળવાથી દેશાવકાશિકન્નત નિર્દોષ રીતે પળે છે,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહેાપકારી પૂર્વાચાર્યોએ આ શિક્ષાવ્રતની અંદર ઉચ્ચ પ્રકા રની શિક્ષાની ચૈાજના કરેલી છે. અમુક હદની મયાદા રાખવી, તે એક પ્રકારની સ્થિરતાની દ્રઢતાને સૂચવે છે. જૈન સમાધિ વિદ્યામાં પશુ આસનના જય કરવાની આવશ્યકતા દશાવી છે, જે આસનના જય કરી શકે છે,તે એક પ્રકારે મનાવૃત્તિને જેતા બની શકે છે. મના વૃત્તિના જય કરવામાં અનેક જાતના બાહ્ય અને અંતર ગુણેા રહેલા છે. વળી અમુક પ્રદેશની અવધિમાં રહી અમુક કાર્ય સાધવાના સ’કલ્પ કરી રહેવું, તેમાં કાર્યસિદ્ધિ થઈ શકે છે, તેવા સ્થિરવૃત્તિવાલા મનુષ્ય આત્મિક કાર્યમાં પ્રતિષ્ઠિત થાય છે. માદાના નિયમ ફરી પછી ચિત્તવૃત્તિને ચ’ચળ કરવી, એ દઢતાને ભંગ કરવાના દ્વેષ છે. તેને માટે જે પાંચ અતિચાર બતાવ્યા છે, તે લક્ષમાં રાખવા ચેાગ્ય છે. ઘણા ચંચળ વૃત્તિવાળા મનુષ્યે કદિ પેાતાની જાતે સ્થિરાસન કરી બેસે છે, પણ તેઓ બીજી કોઈ પણ રીતે મનની ચંચળતા બતાવ્યા કરે છે, તેના ચિતાર પાંચ અતિચારમાં આપવામાં આવ્યે છે. સેવકને માહેર માકલવા, જે તે શબ્દ કરી ઈસાશ કરવા, અને સૂચનાઓ કરવી, એ ચ'ચલ વૃત્તિનું સ્વરૂપ છે અને એવી ચ’ચલવૃત્તિ રાખવાથી મનુષ્ય એકાગ્રતાના ભંગ કરે છે, પ્રાચીન મહાત્માઓએ સ્થિરાસન કરવાના મહાન લાભ જોઈને આ
For Private And Personal Use Only
