________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨૮
આત્માન પ્રકાશ, શ–પંડિતજી ! જ્યારે તમે કાયાકારે પરિણામ પામેલા ચિતન્યના પણ કારણ એવા ભૂત માત્રની ઉપલબ્ધિ થાય છે, પણ તેમનાથી જૂદ ભવાંતરગામી કે ઉકત લક્ષણવાળો કંઈ જીવ અથવા આત્મા જ નથી તેથી તે શરીર તે પિતેજ અહં પ્રત્યય થાય છે એમ કહે છે કે, તેનું અસ્તિત્વ પ્રમાણ સિધ્ધ નથી. કારણ કે ચેતનાના રોગથી જે ચિંતન્યવાળું છે તેને, હુ ઘટને જાણું છું. એમાં જે અહી પ્રત્યય છે તે પ્રત્યક્ષ કે એગ્ય નથી. તેનાથી જુદી જે ચેતના તેને છે. કારણ કે અહં પ્રત્યય છે તેમાં જ્ઞાનની કતા છે ને તે આત્મા છે. જેમ હજાર દીપના પ્રકાશથી પણ જે પિતે જ અપ્રકાશ સ્વરૂપ છે તેવા ઘડાનું પ્રકાશપણું કદિ પણ થતું નથી, પણ પ્રકાશ દીપકને રહે છે, તેમ ચેતનાને
ગથી પણ સ્વતઃ ચેતન એવા દેહને જ્ઞાતાપણું થવાનું નથી, પણ ચેતન તેજ રહેશે જેથી રમહં પ્રત્યય પણ તેને જ છે. હ. સ્થૂલ છું, હું છુશ છું ઈત્યાદી જે પ્રત્યય છે તે આત્માને થાય છે જેથી આત્મા અને દેહ તે જૂદાજ છે.
વળી તેઓ કહે છે કે અશ્વી, જળ, તેજ, વાયુ એ ચાર ભૂતના સમુદાયથી ચૈતન્ય થાય છે. તે તેવા આમને સાધવામાં પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ છે કે અનુમાન ? તમારું પ્રત્યક્ષ તે ઘટતું નથી. કેમકે તેને પ્રતિ નિયન ઇંદ્રિયને સંબધ્ધ રૂપાદિને જ પિતાને વિ. ષય કરી શકે છે, અને ઉકત આત્મા તે નથી. એટલે જીવને સાધવામાં તે પ્રમાણુની પ્રવૃત્તિ નહીં થાય અને અનુમાન પ્રમાણ તે તમારું દર્શન છે કે માનતું જ નથી, પણ તકરારની ખાતર અનુમાન પ્રમાણ માને તોપણ તેથી તેના ઈટ અર્થની સિધ્ધિ થવાની નથી.
વળી તમે કહે છે કે “કાયારૂપે પરિણામ પામેલા ભૂત માની જ ઉપલબ્ધિ થાય છે, તેનાની જાદે અમા નથી કેમકે તે બાબતમાં કશું મોણ નથી એ કથન તમારૂ વાસ્તવિક નથી. કેમકે પ્રાણ પ્રમાણ પિજ આત્માનું અસ્તિત્વ પ્રતિપાદન કરે છે.
For Private And Personal Use Only
