________________
106
(२)
वसुधारा धारणी - विधान साथ संबंध धरावनारी एक ऐतिहासिक बाबत विशे पण अहीं विवरण करवुं छे. गुजरातमां चरोतर प्रदेशमां खेडा अने मातर नामनां गामोनी समीपे वसो नामनुं गाम छे. आ गाममां वसोधारा अथवा वसुंधरा मातानुं मंदिर छे, तेमां वसुंधरा के वसो मातानी स्थापना होवाना उल्लेखो मळे छे. जो के तेनो संबंध वसुधारा जोडे होवानुं कोईए नोंध्युं नथी. पहेलां आ अंगेना उपलब्ध आधारो जोईए :
July 2002
'चरोतर सर्व संग्रह' नामे, चरोत्तर प्रदेशनो सामान्य परिचय आपतो एक ग्रंथ बे खंडोमां मुद्रित छे. तेमां छपायेली विगतो प्रमाणे- " संवत १२२४मां वाच्छा पटेले वसो गाम वसावेलुं. वहीवंचाना चोपडामां 'वाच्छा'ना नामे 'वसो' वस्यानी नोंध छे. ते वखते वसुंधरा मातानुं त्यां मंदिर हतुं, अने ते खेडाना राजा मोरध्वजनां कुलदेवी गणातां." ग्रंथमां विशेष नोंध आ शब्दोमां छे : "आ ज प्रमाणे 'वसुंधरा' मातानुं स्थान पण वसोनी मध्ये 'वसोधारा' माता तरीके आजे पण मोजुद छे. एटलुं ज नहि, पण समस्त गामना कुळदेवी तरीकेनुं तेनुं स्थान अने प्रतिष्ठा आजे पण सचवाई रह्यां "छे." आम छतां आ वसुधरा के वसोधारा देवी कया छे, अथवा 'वसुधारा' साथे तेमने कोई संबंध छे के केम, ते विषे आ ग्रंथमां कोई निर्देश नथी मळतो.
गुजरातना एक संशोधक श्रीहरिलाल गौदानी वसुंधरादेवीनो अर्थ भू एटले के पृथ्वी देवी करे छे. तेमना हिसाबे वच्छा पटेले वसो वसाव्युं ते पहेलां पण आ स्थळे वसुंधरा मातानुं मंदिर हतुं. बल्के वसोथीये पुराणुं नगर सिंहानगर, जे पांचमी सदीनं होवानुं श्रीगौदानी जणावे छे अने आजे सिंहोलडी नामे गामडारूपे अस्तित्व धरावे छे त्यांना राजा मोरध्वजनां वसुंधरादेवी कुळदेवी हता तेम कहेवाय छे. श्रीगौदानी अनुसार, हालनुं वसुंधरा मातानुं मंदिर, पुरातन ध्वस्त मंदिरना स्थाने बांधवामां आवेलुं ३०० वर्ष (आशरे) जूनुं छे, तेमज असल देवी प्रतिमानो कां तो ध्वंस थयो होय, कां तो ते दटाई गई होय, पण अत्यारे ते स्थाने महिषासुरमर्दिनी देवीनी प्रतिमा स्थापित छे. श्री गौदानी 'वसुंधरा 'नो पृथ्वी अर्थ करीने ज चाल्या
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
