________________
૪૧૦ ]
[ આગમસાર નૈસર્ગિક રીતે અર્થાત્ પૂર્વના પુણ્યાયે જીવના પોતાના મનપરિણામથી અથવા તીથ"કર, ગણુધાદિના ઉપદેશથી એમ બે પ્રકારે થાય છે તેમ ત્રીજા સૂત્રમાં કહીને સાત તત્ત્વના નામ (૧) જીવ, (ર) અજીવ, (૩) આસ્રવ (પુણ્ય ને પાપ તત્ત્વાના. આમાં સમાવેશ કરી દીધા છે તેથી નવતત્ત્વના મદલે સાત કહ્યા છે), (૪) બન્ધ, (૫) સવર, (૬) નિર્જરા અને (૭) મોક્ષ, કહ્યા છે.
પછી જ્ઞાન સંબંધી મૂખ્ય આઠે વાત કહી છે: (૧) પ્રમાણે અને નયાથી જ્ઞાન થાય છે; ને તેના
૧૪ દ્વાર.
(૨) પાંચ જ્ઞાનના નામ ૧. મતિ, ૨. શ્રુત, ૩. અવધિ, ૪. મન:પર્યાય અને કેળવજ્ઞાન, અને પહેલા બેને પરાક્ષ અને પછીના ત્રણને પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન કહ્યા છે.
(૩) મતિજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ, તેના ૪ ભેઃ ૧. અવગ્રહ, ૨. ઇહા, ૩. અવાય ને ૪. ધારણા તેના પેટાભેદ, તેના સાધન, પાંચે ઇન્દ્રિયા ને છઠ્ઠું મન, અને તેના ઉત્પત્તિક્રમ.
(૪) શ્રુતજ્ઞાન મતિપૂર્વક થાય છે, તેના પ્રભેદ કહ્યા છે. (૫) અવધિ વિ. ૩ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનના ભેદ પ્રભેદને તફાવત. (૬) આ પાંચે જ્ઞાનના તારતમ્ય બતાવતા વિષયાના નિર્દેશ અને તેની એકસાથ હાવાની સંભવિતતા અને તેની પ્રવૃત્તિ કયા દ્રવ્યામાં હોય તે કહ્યું છે.
(૭) મતિ, શ્રુતને અવિધ એ ત્રણ અજ્ઞાનરૂપ પણ છે. (૮) નય પાંચ નૈગમ, સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્ર અને શબ્દ કહ્યા છે. નય સાત છે. પણ અત્રે શબ્દ નયમાં; સમભિરૂઢ અને વભૂિત નયાના સમાવેશ કર્યા છે.
