Agam Suttani Satikam Part 17 Nishitha

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 439

४३६
निशीथ-छेदसूत्रम् -३-२०/१३९३ चू- सर्वं संहितासूत्रं उच्चारेउं पदच्छेद काउ इमो पदत्थोपग्गहो “षडिति' संख्या । मानासनान्मासः, अन्यानि मानानि समयावलिकादीनि असतीति मासः, मानानि वा द्रव्यक्षेत्रादीन्यसतीति मासः । मासोऽस्य परिमाणं मासमईति वा, मासनिष्पन्नं वा मासिकं । परिहायंते इतिपरिहारः, परिहरणंवर्जनमित्यर्थः । अहवा-परिहरणंपरिहारः, अहवा-परिहियते वय॑तेच अस्मात् परिहारः । ष्ठा गतिनिवृतौ तिष्ठन्त्यस्मिन्निति स्थानं । परिहारस्य स्थानं परिहार स्थानं । “पट्ठविते" ति आदिकम्मणोदीरणभृतैश्वर्यैष्वि ति कृत्वा प्रारब्धं यत् स्थापितं अद्धवूढं ति भणियं होइ । न गच्छन्तीत्यगा वृक्षा इत्यर्थः । अगैः कृतं अगारं गृहमित्यर्थः । नास्य अगारं विद्यतेइत्यनगारः।अंतस्य च अंतरंमज्झंअंतरंतिभण्णति। द्विमासोअस्य परिमाणंदोमासियं। परिहारस्य स्थानं स्थानं प्रतिषेवित्वा, “प्रति" प्रतिदानयोः प्रतिसन्निधानयोर्वस्तु वस्तु प्रति मूलउत्तरगुणदप्पकप्प जयणसेवाकरणं, क्त्वा प्रत्ययः, पूर्वस्य परेण सह संबंधमिच्छति, कृत्वा अन्यत् किमपि कर्तव्यं तदपेक्षते । आङ्मर्यादायां, “लोक दर्शने", मर्यादयालोचनं दातव्यं, आलोचनं दर्शयेदित्यर्थः । अथं इत्ययं निपातः, अपरा नाम जा सा पुट्विं भणिता सतो जा अन्ना सा अपरा । विसतिरितिसंख्या ।रज्जत ति रात्रि, सा च रागस्वभावा, उभयोरपि विद्यते, रात्री उभयग्रहणार्थं, अहवा- अहोरात्रपरिसमाप्तिरत्र भवतीति कृत्वा रात्रिग्रहणं, अन्योन्यप्रतिबद्धत्वात् इतरेतरग्रहणात् सिद्धिरिति। आरोविज्जतीति कृत्वा आरोवणा । पुव्वपायच्छित्तेछुब्भति, अहवा - उवरि चडाविततित्ति भणियं होइ । कस्स ? तस्स साहुस्स जं भणियं पायच्छित्तं दिनति, "आदिमज्झावसानेसु" -तस्स छम्मासियस्सपरिहारट्ठाणस्स तिसु विभागेसुजत्थजत्थपडिसेवति दो मासियं तत्थ तत्थ वीसतिरातिता आरोवणा आरुभेयव्वा । सह अत्थेण सत्थं, सह हेउणा सहेउं, सह कारणेण सकारणं । किं भणियं होति - तस्स जतो निष्फत्ति प्रभवः, प्रसूति, तं तस्स अत्तोत्ति वा हेउ त्ति वा कारणं ति वा एगटुं । जहा सुत्तस्स अत्थाओ प्रसूति उत्पत्तिरित्यर्थः । जहा पतंतुभ्यः पटः, मृत्तिंडात् घटः, एवं एसा वीसतिरातिया आरोवणा जतो निफन्ना तीए तं से अत्यो त्ति वा, हेतु कारणं, एगट्ठा दिट्ठा । दोमासियाए पडिसेवणाए वीसिया आरोवणा, सा पुण सअट्ठा अहीणमतिरित्ता कित्तिया होइ?
आयरितो सयमेव पुच्छितो भणति-“तेन परं सवीसतिराया दो मासा' । “तेन" त्ति-तेन मूलवत्थुणा सह आरोवणापरिमाणं भवति, आवत्तिमाणं न आरोवणामाण, परं अन्नं चेव जं भणियं होति तेन सअटुं सहेउं सकारणं तं मानमधिकृत्य, तं पुन सवीसतिराया दोमासा सह वीसाएहिं सवीसतिराया दोमासा।
किं पुण दोमासियाए पडिसेवणाए वीसतिरपिआरोवणा? उच्यते-लक्षणोक्तत्वात्, तत्थ लक्खणं दिवसा पक्खित्तणमासा आनिजंति, मासा विपेक्खिऊण दिवसा आनिजंति।
“दिवसा पंचहिं भतिता दुरूवहीणा हवंति मासाओ। मासा दुरूवसहिया, पंचगुणा ते भवे दिवसा॥" (एसा लक्खणगाहा) एएण कारणेण दोहिं मासेहिं आवन्नेहिं वीसतिरातिया आरोवणा । अहवा- इमो अन्नो वि आएसो सअहं सहेउं, सकारणं अहीनमतिरित्तमिति, तस्स अनगारस्स उभयतरगादीकारणं नाऊण पढमपडिसेवणाए सानुग्गहं वीसतिरातिया आरोवणा दिज्जति, जति तह विन ठाएज्जा