________________
સૂત્ર-૭,૮
સંઘરૂપ પાકમળ પણ શ્રમણ ગણ રૂ૫ હજારો પાંખડીઓથી સુશોભિત રહે છે. આ રીતે અનેક સમાનતાઓ વડે સંઘને કમળની ઉપમા આપી છે.
• સૂગ-૯ :
તપ પ્રધાન સંયમરૂપ મૃગચિહ્ન અંકિત, અકિયાવાદ આદિ વિવિધ મતમતાંતરરૂપ રાહુ પ્રમુખ રાહોથી ગ્રસિત ન થનાર, સદા નિરાભાઇ, દનિમોહમળથી રહિત, સ્વચ્છ, નિમળ, નિરતિચાર, સમ્યક્રવરૂપ ચાંદનીથી સુશોભિત છે, એવા ચંદ્રરૂપી સંઘનો સંઘ જય થાઓ.
• વિવેચન-૯ :
આ ગાળામાં શ્રી સંઘને ચંદ્રની ઉપમાથી અલંકૃત કરેલ છે. જેમ ચંદ્ર મૃગચિથી અંકિત, સૌમ્યકાંતિથી યુકત તેમજ ગ્રહ, નક્ષત્ર અને તારાઓથી ઘેરાયેલો હોય છે. તેમ ચતુર્વિધ શ્રી સંઘ પણ તપ, સંયમથી યુક્ત છે. મિથ્યાદેષ્ટિ, નાસ્તિકોથી અજેય હોય છે અર્થાતુ પોતાના અસ્તિત્વમાં સ્થિર રહે છે. જેમ ચંદ્રની સુંદર જ્યોત્સના પ્રકાશક હોય છે તેમ આ ધર્મસંઘમાં સભ્યશ્રદ્ધાન અને સમ્યજ્ઞાનરૂપ પ્રકાશ ફેલાયેલો રહે છે અતિ જ્ઞાન અને શ્રદ્ધાનમાં સાધુ સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકા સદા જોડાયેલા રહે છે.
• સૂત્ર-૧૦ -
અન્ય મતમતાંતર રૂપ ગ્રહ વગેરેની પ્રભાને નિસ્તેજ કરનાર, પોતાની તપ સંયમના તેજથી દેદીપ્યમાન કાંતિવાળા, જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશને ફેલાવનાર અને જ્ઞાન અંધકારને દૂર કરનાર, વિષય કષાયરૂપ અવગુણોને દૂર કરનાર એવા ઉપશમ પ્રધાન સૂર્યરૂપી સંઘનું સદા કલ્યાણ થાઓ.
• વિવેચન-૧૦ :
પ્રસ્તુત ગાથામાં શ્રી સંઘને સૂર્યની ઉપમા આપી છે. જેમ સૂર્યોદય થતાં જ સર્વ ગ્રહો નિસ્તેજ થાય છે. તેમ સંઘ રૂપ સૂર્યથી એકાંતવાદી દુર્નયનો આશ્રય લેનાર પસ્વાદીઓની પ્રભા નિસ્તેજ થાય છે. સૂર્ય જેમ દેદીપ્યમાન છે એમ ચતુર્વિધ સંઘ પણ તપ રૂપ તેજથી સદા દેદીપ્યમાન છે. જેમ સૂર્યપ્રકાશ આપનાર છે, એમ સંઘ પણ જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશ આપનાર છે. જેમ સૂર્ય અંધકારનો વિનાશ કરે છે તેમ સાધુ-સાધવી પ્રમુખ સંઘ પણ અજ્ઞાન અને અવગુણોનો નાશ કરે છે.
• સૂગ-૧૧ -
જે ધૃતિ યથતિ મૂળ ગુણ અને ઉત્તર ગુણથી વૃદ્ધિ પામતાં ત્મિક પરિણામ રૂપ જળ રાશિની વેલાથી પરિવ્યાપ્ત છે, સ્વાધ્યાય અને શુભ યોગરૂપ મગરમચ્છથી યુક્ત છે, પરીષહ અને ઉપસર્ગ આવવા છતાં ક્ષુબ્ધ ન થતાં નિકંપ અને નિશ્ચલ રહે છે અને જે કમવિદારણમાં મહાશક્તિશાળી છે. એવા ઐશ્વર્યયુકત વિશાળ સમુદ્રરૂપી સંઘ ભગવાનનું સદા કલ્યાણ થાઓ.
• વિવેચન-૧૧ ;
પ્રસ્તુત ગાથામાં શ્રી સંઘને સમુદ્રની ઉપમાથી ઉપમિત કરેલ છે. પ્રવાહની વૃદ્ધિ થવાથી જેમ સમુદ્રમાં ભરતી આવે છે તેમ શ્રી સંઘરૂપ સમુદ્રમાં પણ ક્ષમ, શ્રદ્ધા,
૨૬
“નંદી” ચૂલિકાસૂત્ર - સાનુવાદ વિવેચન ભક્તિ, સંવેગ, નિર્વેદ આદિ અનેક સણોની ભરતી આવે છે. જેમ મગરમચ્છ આદિ જળચર જીવો સમુદ્રમાં આમ તેમ ફરે છે, તેમ સંઘ-સમુદ્રમાં સ્વાધ્યાય વડે કર્મનો સંહાર થાય છે. જેમ સમુદ્ર પોતાની મર્યાદામાં સદા સ્થિર રહે છે, અનેક નદીઓ તેમાં ભળે છે તો પણ તે ખળભળતો નથી, તેમ પરીષહ અને ઉપસર્ગોના પહાડો નડે છે તો પણ સંઘ નિશ્ચલ રહે છે અર્થાત્ પરીષહ અને ઉપસર્ગને પણ પરાજિત કરે છે. જેમ સમુદ્રમાં અસંખ્ય રત્નરાશિ હોય છે તેમ શ્રી સંઘમાં અનેક સદ્ગણ રૂ૫ રન વિધમાન છે, શ્રી સંઘ આત્મિક ગુણોથી સુશોભિત છે. સમુદ્ર જેમ ચંદ્ર તરફ જાય છે એમ શ્રી સંઘ મોક્ષ તરફ જાય છે. સમુદ્ર જેમ ગંભીર છે એમ શ્રી સંઘ અનંત ગુણો પ્રાપ્ત થવાથી ગંભીર છે. એવા સંઘને આ ગાથામાં ભગવાન શબ્દથી સન્માનિત કરીને સ્તુતિ કરેલ છે.
• સબ-૧૨ થી ૧૭ :
સંઘરૂપ સુમેરુમાં સખ્યદર્શન રૂપી શ્રેષ્ઠ વજમય, નિકંપ, ચિત્કાલીન મજબૂત અને ઊંડી આધારશિલા છે. તે શ્રત ધર્મરૂપી શ્રેષ્ઠ રનોથી સુશોભિત છે અને ચાસ્ત્રિ ધર્મરૂપી સોનાની તેની મેખલા છે અથતિ ભૂમિનો મધ્યભાગ છે.
સંઘર્ષ સુમેરુને વિવિધ યમનિયમરૂપી સોનાનું શિલાતળ છે જેથી ઉજવળ ચમકતાં ઉદાત્ત ચિંતન શુભ ધ્યવસાયરૂપ, અનેક ફૂટોથી યુક્ત છે અને ત્યાં શીલક્ષી સૌરભતી મહેકતું મનોહર નંદનવન છે.
સંઘર સુમેરુમાં જીવદયારૂપ સુંદર ગુફાઓ છે. તે ગુફાઓ કમરૂપ શત્રુઓનો પરાજય કરનાર, પરવાદીરૂપ મૃગપર વિજય પ્રાપ્ત કરવામાં શ્રેષ્ઠ એવા તેજસ્વી મુનિગણ રૂપ સિંહણી, કીર્ણ છે અને જ્યાં સેંકડો હેતુરૂપ સોના ચાંદી વગેરે ધાતુઓ નિસ્પંદમાન છે, વહી રહી છે, જ્ઞાન, દર્શન, ચ»િરૂપ વિવિધ દેદીપ્યમાન રનોથી અને આમષધિ આદિ ૨૮ લબ્ધિઓરૂપ રહસ્યમય જડીબુટ્ટીઓથી સંઘ સુમેરુ શોભાયમાન છે.
સંધરૂપ સુમેરુ સંવરરૂપ શ્રેષ્ઠ જળના સતત પ્રવાહરણ ઝરણાઓથી હીરાના હાની જેમ શોભાયમાન છે. તેમજ શ્રાવકગણરૂપ મયૂરો ધર્મસ્થાન મ્યપદેશોમાં આનંદવિભોર થઈ સ્વાધ્યાય સ્તુતિરૂપ પ્રચુર વનિ કરી રહ્યા છે.
સંઘર્ષ સુમેરુપર વિનય ગુણથી વિન્મ ઉત્તમ મુનિગણ રૂપ હુરાયમાન વિધુતથી ચમકતા શિખર સુશોભિત છે. જ્યાં વિવિધ સંયમ ગુણોથી સંપન્ન મુનિવર જ કલ્પવૃક્ષ છે. જેઓ ધર્મરૂપ ફળ અને વિવિધ રિહિતરૂપ ફૂલોથી યુકત છે. ગોવા મુનિવરોથી ગચ્છરૂપ વન પરિવ્યાપ્ત છે.
સંઘરૂપ સુમેરુ પર સખ્યણું જ્ઞાનરૂપી શ્રેષ્ઠ રનોથી દેદીપ્યમાન મનોજ્ઞ નિર્મળ વૈડૂમથી ચૂલિકા છે એવા તે મહામંદર પર્વતરાજ પ સંઘને હું વિનયપૂર્વક નમતા સાથે વંદન કરું છું.
• વિવેચન-૧૨ થી ૧૭ :પ્રસ્તુત ગાથામાં સ્તુતિકારે શ્રી સંઘને મેરુ પર્વતની ઉપમાથી અલંકૃત કરેલ
