Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 06

Author(s): Bhadrabahuswami, Chaturvijay, Punyavijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 417

यो परिशिष्टम
मलयगिरिप्रभृतिव्याकरणप्रणीतेन लक्षणेन संस्कारमापादितं वचनं संस्कृतम्, प्रकृतौ भवं प्राकृतं स्वभावसिद्धमित्यर्थः तेषां संस्कृत-प्राकृतवचनानां 'विभाषा' वैविकत्वेन भाषणं कर्त्तव्यम् । तचैवम्ए-अकारपराई, अंकारपरं च पायए नत्थि ।
व-सगारमज्झिमाणि य, कन्चवग्ग-तवन्गनिहणाई ॥
१९४
अस्या इयमक्षरगमनिका - एकारपर ऐकारः, ओकारपर औकारः, अंकारपर अः इति विसर्जनीयाख्यमक्षरम्, तथा वकार सकारयोर्मध्यगे ये अक्षरे श-पाविति यानि च कवर्ग-चवर्ग-तवर्गनिधनानि ड-ज-ना इति एतान्यक्षराणि प्राकृते न सन्ति ॥
तत एतैरक्षरैर्विहीनं यद् वचनं तत् प्राकृतमवसातव्यम् । एभिरेव ऐ औ अः शप ङ जन इत्येवंरूपैरुपेतं संस्कृतम् । एषां संस्कृत - प्राकृतवचनानां विभाषा "जत्थ जुजते जं तु" 'यत्र' प्राकृते संस्कृते वा ‘यद्' वचनम् - एकवचन द्विवचनादि 'युज्यते' घटामटति तद् वक्तव्यम् । तत्र संस्कृते एकवचनं द्विवचनं बहुवचनं च भवति, यथा-- वृक्षः वृक्ष वृक्षाः प्राकृते लेकवचनं बहुवचनं वा, न तु द्विवचनम्, तस्य बहुवचनेनाभिधानात् "वहुवयणेण दुवयण" मिति वचनात् । ततः 'कप्पव्ववहाराण मित्यदोषः ॥ विभागः १ पत्रम् ३.
सक्कय-पाययभासाविणियुक्त्तं देसतो अणेगविहं ।
अभिहाणं अभिधेयातो होइ भिष्णं अभिण्णं च ॥ ५७ ॥
अथवा द्विप्रकारम् - संस्कृतभाषाविनिर्युक्तम्, यथा--- वृक्ष इति, प्राकृतभाषाविनिर्युक्तं च यथा— रोक्खो इति । ‘देशतः’ नानादेशानाश्रित्वानेकविधम्, यथा— मगधानाम् ओदनः, लाटानां कुरः, द्रमिलानां चौरः, अन्ध्राणाम् इडाकुरिति । तथा तद् 'अभिधानं' व्यञ्जनाक्षरम् अभिधेयाद् भिन्नमभिन्नं च । तत्र भिन्नं प्रतीतम्, तादात्म्याभावात् ॥ ५७ ॥ विभागः ९ पत्रम् २०
[ १७ मागधभाषामयाणि पद्यानि ] जइ ताव दलंतगालियो, धम्मा-ऽधम्मविसेलवाहिला । बहुसंजयविंदमज्झके, उक्कलगे सि किमेव मुच्छितो || ४३२५ ॥ विभागः ४ पत्रम् ११७१
खमए लडूण अंबले, दाउ गुण य सो वलिट्ठए । बेइ गुलुं एमेव सेसए, देह जईण गुलूहिँ बुच्चइ ॥ ४३३० ॥ सयमेव य देहि अंबले, तब से लोयइ इत्थ संजए ।
इ छंदिय-पेसिओ तर्हि, खमओ देइ लिसीण अंबले || ४३३१ ॥ विभागः ४ पत्रम् ११७२ वयणं न वि गव्वभालियं, एलिसयं कुसलेहिँ पूजियं । अहवा न वि एत्थ लूसिमो, पगई एस अजाणुए जणे ॥ ४३६२ ॥ मूलेण विणा केलिसे, तलु पवले य घणे य सोभई । न सूलविभिन्न घडे, जलशाहीणि वलेइ कन्हुई || ४३६३ ॥ विभागः ४ पत्रम् ११७९-८०
[ १८ लौकिकाः न्यायाः ]
(१) कोकचक्र परस्परन्यायः
‘कोहुकपरम्परकेण' महाराष्ट्र प्रसिद्धको लुक चक्र परम्परन्यायेन × × × कोलुपरंपर संकलि, आगासं नेह वायपडिलोमं । अच्छुढा जलणे, अक्खाई सारभंडं तु ॥ ५७५ ॥