________________
estas sastestadostososasto dosadestacadosteste deste deste stastestostestada sesete sede desobedade sed dosbodedostodestedo decadastadestedecoceste
[૨૨]e des.be એક જુદું અનુમાન :
ચાંપાનેર – પાવાગઢ સ્થાનના માટે એક વખત આપણું ગુજરાતના સર્વમુખી વિદ્વાન સ્વ. આચાર્ય શ્રી આનંદશંકરભાઈ સાથે મારે વાત થઈ હતી. એમની લાક્ષણિક રીત પ્રમાણે એ સ્થળોને માટે એમણે એક વિચારપ્રેરક વાત કહી. એમણે કહ્યું: હિંદુસ્તાનના નકશાને ઊભે બેવડે વાળે, તે આપણું ચાંપાનેર – પાવાગઢનું સ્થાન સામે પૂર્વ તરફ બિહાર–બંગાળાના જે ભાગને અડશે, તેની લગભગ પાસે, જૈનોની પરમ પવિત્ર ગણાતી બે પુરીઓ છે. તેનાં નામ પાવાપુરી અને ચંપાપુરી છે. આપણા ભૌગોલિક ઈતિહાસમાં એવા દાખલા બનેલા છે કે, જનસમૂહ પિતાનાં સ્થાનોના નામે બીજી જગ્યાઓમાં જઈને પણ આપે છે. મથુરાનું દક્ષિણમાં મદુરા થયું, કાશીનું કાંચી થયું, એ પ્રમાણે જેનેએ ચંપાપુરી અને પાવાપુરીનાં જૈન તીર્થોનાં નામ ગુજરાતનાં આ બે સ્થાનને આપ્યાં છે, એ સંભવ છે. આચાર્યશ્રીનું અનુમાન ખૂબ જ વિચાર કરાવે તેવું છે અને ઉપર જે અનુમાન કર્યા, તેના કરતાં વધારે સુસંગત પણ જણાય છે. આ વાત જે આધારથી સિદ્ધ થઈ શકે, તે ચાંપાનેર – પાવાગઢને પ્રાચીન તીર્થ માનવામાં વાંધો ન આવે. એમ માનવાથી શિવ અને શક્તિનાં તીર્થોની માન્યતાને કોઈ જ વાંધો આવતો નથી. આપણે બધાં મોટાં તીર્થોમાં, બધા જ સંપ્રદાયનાં તીર્થો સાથે સાથે રહીને સંપથી સમૃદ્ધ થયાં છે. ગિરનાર, આબુ અને પાવાગઢ એનાં ઉદાહરણ છે. જૈન સાહિત્યના ઉલ્લેખો : - આજે આ જૈન તીર્થ જે સ્થિતિમાં ઊભું છે, તેના ઉપરથી એની પ્રાચીનતાને વિચાર થઈ શકે તેમ નથી. એટલે, મેટે ભાગે પ્રાચીન જૈન સાહિત્ય ઉપર આપણે આધાર રાખવું પડે. એ રીતે જોતાં ચાંપાનેરમાં જૈન સંઘ ધનવાન હતું અને એમણે ત્યાં બાવન જિનાલયનું મોટું મંદિર બંધાવ્યું હતું. એમાં ચોથા તીર્થકર ભગવાન અભિનંદન નાથની અને જીરાવલા પાર્શ્વનાથની પ્રતિમાઓ મુખ્ય હતી. આ બંને પ્રતિમાઓની અંજન સલાકા અને પ્રતિષ્ઠા ઈ. સ. ૧૯૫૬ માં વૈશાખ સુદ પાંચમ ને ગુરુવારે આચાર્ય શ્રી ગુણસાગરસૂરીશ્વરજીને હાથે થઈ હતી અને એ નિમિત્તના મહોત્સવથી ચાંપાનેરના સંઘમાં ખૂબ આનંદ વર્તાય હતે.
આ ઉલ્લેખ જોતાં ચાંપાનેર અગિયારમી સદીમાં સમૃદ્ધ શહેર હતું, એટલું તે માનવું જ પડે. આબુ, ચંદ્રાવતી અને આરાસણ (કુંભારિયા)માં ભવ્ય જૈન મંદિરો આ સમયની આસપાસ જ બંધાયાના ઉલ્લેખ મળે છે, અને મેઢેરાનું સૂર્યમંદિર પણ એ જ
રાહ એ શીઆર્ય કરયાણા ગૌતમ સ્મૃતિગ્રંથ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
