Book Title: Aetihasik Tirth Pavagadh Champaner
Author(s): Ratnaminrao Bhimrao
Publisher: Z_Arya_Kalyan_Gautam_Smruti_Granth_012034.pdf
View full book text
________________
ટીવીટી કોટન ( dada saja d
inthianshith shahtithilaka [૨૨૭] યાત્રા કરી હતી. આમ અઢારમી સદીના અંત સુધીના ઉલ્લેખ મળે છે. પર’તુ આજ તે ચાંપાનેર છેક જ ગલની દશામાં છે. ચાંપાનેરમાં ખાદકામ કરતાં જૈન મૂર્તિએ નીકળ્યાનુ પશુ કહેવાય છે. પરંતુ જે મદિરૈના ઉલ્લેખો પ્રસિદ્ધ છે, તે તે પાવાગઢના મંદિરે હોય એમ લાગે છે. આજે ઉપર નવ દશ મિદા હોય એમ દેખાય છે. ડો. ગોએટ્સના મત પ્રમાણે પાવાગઢના છેક ઉપરના મેદાનમાં ( જેને ‘ મૌલિયા ’ કહે છે) જૈન મંદિરના ત્રણ સમૂહે નજરે પડે છે. એક નગરખાના દરવાજા ખાવન દેરી અગર નવલખી દિશા સમૂહ, બીજે કાલિકા માતાજીની ટેકરી નીચે ચંદ્રપ્રભજી અને સુપાર્શ્વનાથજીનાં મંદિરો અને ત્રીજો દૂધિયા તળાવને કાંઠે પાર્શ્વનાથજી મંદિરની આસપાસનાં મંદિરે. આ બધાં મદિરા આજે મરામત ન થવાથી એના મૂળ સ્વરૂપમાં રહેલાં નથી. મુસલમાન સમયના પાવા ગઢના કિલ્લાની આ છેલ્લી રક્ષણ હરાળ હતી. એટલે ત્યાં હિંદુ કે જૈન મંદિરા સુરક્ષિત રહે એમ મનાય નહી. આ બધાની પાસે ઘણા ભગ્ન અવશેષ પડચા હતા અને ઘણાને ઉપયેગ સિવિયા સરકારે માતાજીનાં પગથિયાં ખાંધ્યાં તેમાં થયા છે. ઉપર જે ઉલ્લેખેા જોયા તેમાં શ્રી ચંદ્રપ્રભુજી અને સુપાર્શ્વનાથજીનાં નામ ડાઁ. ગોએટ્સ કહે છે, તેમ મળતાં નથી. એટલે ગેાએદ્રઝાએ મૂર્તિનાં ચિહ્નો ઉપરથી જો લખ્યુ હોય, તેા ઉપર ઉલ્લેખેલા રિશ ઉપરાંત આ મદિરા હશે એમ કહેવાય. નવલખી દેશના સમૂહમાં એક પણ મોટા મંદિરના પાયા ઉપરથી ડૉ. ગેાએટ્યા એને ચૌમુખજીનુ મંદિર ક૨ે છે, એ કદાચ તેજપાલનું સ તાભદ્ર મંદિરનુ સ્થળ હોય. એ મંદિર ચાંપાનેરની જુમ્મા મસ્જિદની જગાએ હતું એમ માનવું ભૂલભરેલુ છે.
આ બધા ઉલ્લેખા જોયા, તે શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના છે. પર`તુ દિગંબર સપ્રદાયવાળાએ પાવાગઢ તીને દિગંબર મહાતીર્થ માને છે અને પાવાગઢને ખૂબ પવિત્ર માને છે, એમ કહેવાય કે, આ માટે કેટલેક વિવાદ પણ ચાલે છે, પરંતુ આપણે સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિએ જ જોવાનુ` જરૂર નથી. જૈન તીર્થં છે એટલી જ વાત મહત્ત્વની છે.
આમ ચાંપાનેર – પાવાગઢ ગુજરાતનુ એક ખૂબ જ સુંદર સ્થળ છે. તે ઉપરાંત જૈન અને બ્રાહ્મણેાનું પણ તીથ છે. ઇતિહાસની દૃષ્ટિએ તે આ સ્થળનું મહત્ત્વ ખૂબ જ છે. એનેા ઇતિહાસ એક ત્રણ અંકવાળા કરુણાંત રસમય નાટક જેવા છે. એક સંપૂર્ણ મહાકાવ્યમાં જેમ નવ રસ ભરેલા છે. તેમ આ સ્થળ અને ઇતિહાસમાં બધા રસા ભરેલા છે, આ બધું વણું ન કરતાં બહુ લ ́ખાણુ થાય. આવું સુંદર ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક સ્થળ આજે છેક દરકાર વગરનું અને જગલમાં પડ્યું છે. પ્રમાણમાં યાત્રિકો પશુ ત્યાં આછા જાય છે. જેને તા ઓછા જ જાય છે.
બહુ
શ્રી આર્ય કલ્યાણ ગૌતમ સ્મૃતિગ્રંથ
OF
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
