________________
આધુનિક વિજ્ઞાન અને જૈનધર્મ
૫૪૧ તે માટે છૂટ છે” આ નિયમને ઘણા માણસે એ lture” ની રક્ષા હજુ ઉત્સાહપૂર્વક અને ખાતરી પિતાનું device- પોતાને સિદ્ધાન્ત બનાવ્યું છે. પૂર્વક કરી રહેલા છે, એટલે પિતાના જૂના ધર્મના પરંતુ તેનું પરિણામ શું છે? સાધારણ માણ- પાલનમાં એકાગ્રચિત્ત રહેલા છે. સોનું દિલ શુદ્ધ નથી,એની ભાવના અને ઈચ્છાએ તે બધું ઠીક હશે, તે પણ “Erlaubt ist ઘણે ભાગે સ્વાર્થી, હિંસાકારક, બીજાઓને માટે was gefaelle”, એટલે “જે પિતાને ગમે છે તેને નુકસાનકારક, વિચિત્ર અને અનિયમિત હોય છે, માટે છૂટ છે'-આ સિદ્ધાન્ત પ્રમાણે જે માણસે અને બીજાઓની ભાવનાથી, બીજાઓની ઈચ્છાથી, આચરણ કરે છે, એવા લોકોનું moral conditબીજાઓના સ્વાર્થથી ઘણે ભાગે વિરૂદ્ધ હોય છે. જો ion અવનતિમાં પહોંચે છે અને એવા લોકેનું આજ દિલને સિદ્ધાન્તના સ્થાનમાં આરોપવામાં જીવન નિત્ય ભયથી, નિત્ય લાભથી, નિત્ય અશાંઆવે તે માણસનું આખું જીવન, એટલું જ નહીં તિથી ભરેલું રહે છે, તે તે ન્યાયયુક્ત જેવું જ છે. પરતુ આખા સમાજ, આખા દેશ, અને આખી રહે
એટલું જ નહિં, પરંતુ આશ્ચર્યદાયક વાત તો એ દુનીયાના રહેવાસીઓનું જીવન કેટલું અશુદ્ધ, લાગવી જોઈએ કે જે યુરોપના દેશોની moral કેટલ’ અનિયમિત અને નિત્ય ભયથી ભરેલું અવનતિ તરફ Oswald Spengler આપણું ધ્યાને થાય, એને વિચાર સે કઈ કરી શકે તેમ બેસે છે. તે અવનતિ એટલી ઉંડી તો નથી છે. આવી અવનતિ પૂરેપના જીવનમાં થઈ જ કે જેટલી ઉડી દેવી જોઈએ, છે કે કેમ? તે આપણે તપાસીએ,
વળી આશ્ચર્યદાયક વાત એ પણ લાગવી જોઈએ આજકાલની-વિશેષથી European-સમાજના કે જે લોકો પોતાના સિદ્ધાન્તોની authority જીવનની તપાસ કરીએ છીએ તે, એ જરૂર કહેવું સંબંધી શંકા રાખે છે; તે વિલાયતના લોકોને સ'જોઈએ કે-પુરાણ European સભ્યતા કરતાં ત્યપ્રેમ અને સરલતા, પ્રતિજ્ઞા પાળવામાં સ્થિરતા અને હિંદુ તથા જનોની સભ્યતા કરતાં આજકાલની અને વિશ્વસનીયતા, કામકાજમાં એકાગ્રચિત્તતા વિગેરે European સભ્યતા અવશ્ય પાછળ રહેલી ગુણે દુનિયામાં પ્રસિદ્ધ છે. (અને આ ગુણોની -અવનતિ તરફ ચાલનારા જેવી લાગે છે. આ પ્રશંસા તે વિશેષથી હિંદુસ્થાનમાં વારંવાર સંભવિષય સંબંધી Oswald spengler, એક જર્મન ળાય છે). વિદ્વાન લેખકે “Der Untergang des Ab. આશ્વર્યદાયક વાત એ પણ છે કે જે લોકો પુણ્ય endlandes” એટલે “પાશ્ચાત્ય દેશની અવનતિ” પાપના શુભ અશુભ પરિણામ સંબંધી સંશય રાખે આ નામની એક ચોપડી લખેલી છે. તેમાં Osw. છે તેજ લોકે પરોપકાર, જીવરક્ષા અને જીવનની ald Spengler પણ આપણું લક્ષ્ય આ બાબત શુદ્ધિના સુધાર એ વિગેરે લક્ષ્ય તરફ અદ્ભુત તરફ ખેંચે છે કે-આજ કાલના પાશ્ચાત્ય દેશે. ઉત્સાહ બતાવે છે અને એવાં અનેક મંડળ, ના રહેવાસીઓ, કે જે લેકે civilization અનેક society યા association સ્થાપન કરે છે એટલે natural science, technic, necta• કે જેમાં પ્રાણીઓની રક્ષા, દારૂપાનને ત્યાગ, માંmics વિગેરે બધા જ્ઞાન વિજ્ઞાનના જુદા જુદા સાહારના વિરમણ વિગેરે સંબંધી મહેનત કરવામાં ખેતરમાં અપૂર્વ ઉન્નતિના શિખર ઉપર આવે છે. અને જેઓ માસિક, ભાષણ દ્વારા શુદ્ધ પહોંચ્યા છે-તેજ લકે-“culture એટલે ધર્મ, જીવન-સીધું સાદું જીવન બનાવવાનો ઉપદેશ અને morals, સંક્ષેપમાં સભ્યતાના વિષયમાં એક સૂચના કરે છે ! અદ્વિતીય ઉંડી અવનતિ તરફ ચાલી રહ્યા છે, આશ્ચર્યદાયક વાત એ પણ છે કે જે લોકોના જ્યારે એશિયાના દેશોના પુત્ર “civilization” દિલની સાચી ભાવના, પિતાના કઠોર કર્તવ્યના કામાં પાછળ રહેવા છતાં પણ પિતાના પુરાણું “cu• મકાજમાં, આ જીવનની ક્રર લડાઈની ચિંતામાં મેજ