________________
આધુનિક વિજ્ઞાન અને જૈનધર્મ
૫૩૭ લેખકેઓએ લખેલા અનેક ગ્રંથ, વેદે, બ્રાહ્મણ, આકાશ અને વનસ્પતિ, પક્ષી અને પશુ, ગામડાં ઉપનિષદો, પુરાણો, મહાભારત, અવસ્ટા પહેલવી અને પહાડો અને માતા પિતા ગુરૂજીનું ઉત્તમ સુખસાહિત્ય વિગેરેના જુદા જુદા ગ્રંથે તેની સાક્ષી પૂરે આ બધી ચીજોનું પ્રતિબિંબ કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે. અને છેવટે, આપણે પોતે પણ ઘણા જિજ્ઞાસુ છીએ. છે અને કેવી રીતે આગળ વધીને આત્માના જ્ઞાનમાં
અને એમાં શું ખોટું? જેટલી ફિલોસોફરની આવે છે? ધખેલ થઈ છે અને થાય છે, તેનું કારણ વીજળી અને લેહચુંબકની ગુપ્ત શક્તિનું જિજ્ઞાસા જ છે. જિજ્ઞાસા સમસ્ત જ્ઞાન વિજ્ઞાનના રહસ્ય કઈ જાતનું છે? પ્રારમ્ભનું કારણ છે, અને જિજ્ઞાસાના કારણથી જ આપણા આત્માની ઈચ્છા, આપણે આત્માના આપણે સભાઓ ભરીએ છીએ, વક્તાઓને ઉભા નિશ્ચયના કારણથી આપણા પગ ચાલવા માંડે કરીએ છીએ, અને વિદ્વાનોની ચરચામાં ઉત્સાહ છે, આપણે હાથ લખવા માંડે છે. આપણું શરીર પૂર્વક ભાગ લઈએ છીએ, એટલું જ નહી–૫રતુ હીલવા યા સ્થિર થવા માંડે છે, તે બધું કેવી રીતે ધર્મશાસ્ત્ર-ધાર્મિક ચરચાઓ અને છેવટે સમ્યા - થાય.
થાય છે? રિત્રનો પહેલો હેતુ પણ જિજ્ઞાસાજ છે.
હિંસા, અસત્ય, ચોરી, અબ્રહ્મચર્ય, લોભયુક્ત પત્તિમૈમ ન વર્મrr અતઃ પ્રતિમતો મવતિ વિચાર કરીને, શબ્દ બેલીને યા કામ કરીને દરેક વિવારના ૪ ર રાતે દરિ જયં સ ધર્મનો મવિન્નતિ માણસના મનમાં ઘણા અને પશ્ચાત્તાપ ઉપન્ન
શાસ્ત્રકાર કેવું સાચું કહે છે ! “કયા કર્મના થાય છે અને વધારે પવિત્ર જીવનમાં આપણે કારણથી હું અહી ઉત્પન્ન થયે છું? આ ભવ વધારે શુદ્ધ આનન્દ અનુભવીએ છીએ, તેનું કારણ છોડીને ક્યાં જવાને છું? જેના દિલમાં આવા શું છે? વિચારો કદીબી આવતા નથી એવા માણસો ધર્મમાં આ વિગેરે ઘણા પ્રશ્ન સંબંધી જિજ્ઞાસા - કેમ આગળ વધી શકે ?”
ખતાં તેને જવાબ મેળવવાને માટે મનુષ્ય જાતિએ કથા કર્મના હેતુથી હું અહી ઉત્પન્ન કેટલી મહેનત કરી છે ! પદ્દર્શન શાસ્ત્રીઓએ થયો છું ? આ ભવ છોડીને કયાં જવાને શું ? experiment અને observation દ્વારા શેધતાં - જે પૃથિવીમાં-જે જગતમાં ઉત્પન્ન થઈને હું શોધતાં ઘણી જુદી જુદી માન્યતાઓ-theories - જીવન વ્યતીત કરું છું, જે પૃથિવીને-જે જગતને હું સ્થાપન કરેલ છે-અસંખ્યાત વરસેથી સ્થાપન કરેલ ગમે તેવી મહેનત કરીને મારી ઈચ્છા પ્રમાણે છેડી છે અને ત્રણ ચાર હજાર વરસેથી લખવામાં પણ શકતો નથી, પરંતુ જેને-ગમે તે મારી ઈચ્છા હો આવેલ છે. મેટા નામવાલા, ઉત્તમ બુદ્ધિવાલા, યા ન -એક દિવસે અન્તઃકાલના વખતે, મારે ઉત્કૃષ્ટ વિચારવાલા જુદા જુદા દેશના, જુદા જુદા છોડી દેવી પડશે આ પૃથિવી-આ જગત કચી કાળના માણસોએ જુદી જુદી પદ્ધતિ પ્રમાણે આ જાતનું એક સ્થાન છે? તે ક્યારે અને કેવી રીતે વિષયમાં જે શોધ અને જે મહેનત કરી છે, તેનું ઉત્પન્ન થયું છે, અને પહેલાં શું હતું ? જગતમાં આ પરિણામ કેવું છે? તેના પરિણામથી પૂક્તિ સર્વ પૃથિવીની સ્થિતિ કેવી છે? અને આ પૃથિવી-સુય માનુષીય જિજ્ઞાસારૂપી તૃષાની યથેસિત તપ્તિ -ચંદ્ર-તારાવાલા જગતનું અંત ક્યાં છે?
થઈ છે કે નહિં, તે આપણે જોઈશું. આ પૃથિવીના જુદી જુદી જાતના પ્રાણુઓ આપણું વીસમી સદીની પાશ્ચાત્ય વવકલા તથા કેવી રીતે અને શા કારણુથી ઉત્પન્ન થયા છે ? અને biology ના ક્ષેત્રમાં આપણું જ્ઞાન તે જરૂર બહુ તેઓનું પરસ્પર સગપણુ છે કે?
આગળ વધ્યું છે. જન્મ મરણના વખતે માનવીય આ દૂર રહેલાં સૂર્યનાં કિરણે કેવી રીતે મારી શરીરમાં જે જે વિકાર થાય છે, તે બધા સ્પષ્ટ આંખની અંદર આવે છે અને આ આંખની અંદર છે, તે પણ ગર્ભમાં કેવી રીતે અને કયારે ચૈતન્ય