Page Text
________________
૪૩૮
જેનયુગ
વૈશાખ ૧૯૮૩
ભારવિનું () ભટ્ટિકાવ્ય. સુપ્રસિદ્ધ શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રાચાર્યના સંસ્કત્ર દ્વયાશ્રય ની યુનિવર્સિટીમાં સંસ્કન પરીક્ષામાં પાઠય પુસ્તક મહાકાવ્યનું ગુજરાતી ભાષાંતર સાક્ષર મણિલાલ નભુ તરીકે સ્થાન મળ્યું છે, તેના કર્તા ભારવિ હોય તેમ ભાઈ દ્વિવેદીએ કરેલું, જે વડેદરા દેટરી કેળવણીખાતા જાણવા જેવામાં નથી. તરફથી વિ. સં. ૧૮૬૯ માં પ્રકટ થયું હતું. તેમાં વાસ્તવિક રીતે વિચારીએ તો શિશપાલ વધકાવ્ય વિશેષાવલોકન (પૃ. ૩૦)માં નીચે ઉલેખ જોવામાં માકવિના નામથી “માઘકાવ્ય'ના નામે ઓળખાય આવે છે
છે, તેમ એ ઉપર્યુક્ત રામકાવ્ય પણ ભટ્ટિ કવિના - “તે દયાશ્રયકાવ્ય આ પ્રકારે ભારવિના ભરિ. નામથી ભદ્ધિ કાવ્યના નામે ઓળખાય છે; એટલે કાવ્યને મળતું આવે છે, પણ ફેર એ છે કે તેના કર્તાનું નામ ભક્ટિ સ્પષ્ટ જણાય છે. જયમંભારવિએ જ્યારે પાણિનીયની અષ્ટાધ્યાયી કમ ગલકૃત ટીકા સાથે મુંબઈ નિર્ણયસાગર પ્રેસ તરફથી યથાર્થો સાચવ્યો છે, ત્યારે બે આશ્રયથી રચેલે પ્રકાશિત થયેલી બધી આવૃત્તિમાં-મૂલ નીચે– આ ગ્રંથ બહુ જ કઠિન થઈ ગ છે, ને ટીકાની “ ક્રુતિ યમયાતષ્ઠા થી સ્વામિનનો સાહાય વિના તે સમજાવો પણ મુશ્કેલ પડે એવો છે.” મૈટ્ટ (દ) મgarશુ મટ્ટાચારના સાહિત્ય પ્રેમી સાક્ષર શ્રીયુત મોતીચંદ ગિરધર
તો રાવળ x” ઇત્યાદિ તથા ટીકામાં– લાલ કાપડિયા બી. એ. એલ એલ. બી. સોલીસીટરે
'श्रीस्वामिसनुः कविर्भट्टिनामा रामकथाश्रय. ગત આઠમી ગૂજરાતી સાહિત્ય પરિષદ્ મુંબઈ માટે
મહા વાર’ આ ઉલ્લેખ જોવામાં આવે છે, લખેલા અને ‘જીનયુગ (૧૯૮૩ ના કાર્તિક-માગશર)માં મુંબઈ સરકારી સંસ્કૃત સિરિઝમાં મહિલનાથ તથા “સાહિત્ય' (૧૯૨૬ ડિસેંબર, ૧૯૨૭ જાનેવારી)માં કૃત ટીકા સાથે પ્રકાશિત થયેલ અને ગોવિંદશાસ્ત્રિ પ્રકાશિત થયેલા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યનું પ્રાકૃત વ્યાકરણ”
ણ સંશોધિત નિ. સા. પ્રેસમાં છપાયેલ આવૃત્તિમાં પણ
તે નામના લેખમાં પણ ઉપરનો ફકરો ટાંકેલો જોવામાં
જેવા ભદ્રિકાબેના કતીનું નામ ભદ્ધિ જોવામાં આવે છે. આવે છે. (જ. પૃ. ૯૬-૯૭ તથાં સા. પૃ. ૨૫.)
કલકત્તામાં પ્રકાશિત યદુનાથ તર્કરનારા સંસ્કૃત આ સંબંધમાં લક્ષ્મ ખેંચવું આવશ્યક છે કે
જયમંગલ અને ભતસેનવાળી બંને ટીકાઓવાળી મમ મણિલાલ ન. દ્વિવેદીએ “ભારવિનું ભટ્ટિકા
આવૃત્તિમાં, તથા જીવાનંદ વિદ્યાસાગર ભટ્ટાચાર્ય વ્ય પ્રમાદથી સ્વયં ગ્રંથ તપાસ્યા વિના લખ્યું જણાય
પ્રકાશિત તથા કમિટી સાહેબની આજ્ઞાથી પ્રકાશિત છે. કારણ કે ભારવિનું કિરાતાજીનીય મહાકાવ્ય પ્રસિદ્ધ
પુસ્તકમાં ભટ્ટિકાવ્યના કર્તાનું નામ ભજિ જોવામાં છે, પરંતુ તેનું ભટ્ટિકાવ્ય ક્યાંય હોય તેમ જાણવામાં નથી.
આવે છે, માત્ર ભરતસેન પોતાની ટીકામાં ભટ્રિભદિકાવ્ય જે સુપ્રસિદ્ધ છે, જેનું અપરામ રામ
કવિને બદલે “મર્તાિન વિઃ શ્રીરામકથા કાવ્ય અને રાવણવધ પણ છે અને જે મુંબઈ, કલ
મહાશાથે રા” આવો ઉલ્લેખ કરી ભતું. કત્તા વિગેરે સ્થળેથી અનેક આવૃત્તિમાં પ્રકાશિત
હરિ નામ જણાવે છે, પરંતુ બીજા ટીકાકારોના થયેલ સટીક મળી આવે છે, તેમ જેની હસ્તલિખિત
અભિપ્રાય પ્રમાણે અને પ્રસિદ્ધિ પ્રમાણે ભદ્રિકાવ્યના પ્રતિયો પણ મળી શકે છે, તથા જેને કલકત્તા વિ
કતાનું નામ ભદિજ વિશેષ યોગ્ય જણાય છે.
જેસલમેરના કિલ્લાના પ્રાચીન જન ભંડારમાં ૧ મે. ગિ. કાપડિયાના લેખની ટિપ્પણીમાં આ
રહેલ એજ પુસ્તકની તાડપત્રીય પતિ પરનો ઉલ્લેખ સ્થળે સૂચવ્યું છે કે-આમાં ગેરસમજુતી છે. ભટિકાવ્યમાં પાંડવ અને રામચરિત્ર છે એટલે એમાં ઇતિહાસ ચાલુ
અમ્હારા કથનને વિશેષ પુષ્ટ કરે છે. છે. પરંતુ ભઢિકાવ્યમાં પાંડવચરિત્ર લેવામાં આવતું “ યteતા શ્રોરચાઉમસનીમેટ્ટિનરથ નથી લા. ભ,
તો રામાયં સમાત” -જૂઓ જેસલમેર
| SR No. | 536286 |
| Book Title | Jain Yug 1983 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Dalichand Desai |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1983 |
| Total Pages | 576 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Yug, & India |
| File Size | 36 MB |