________________
અમારે સત્કાર
અમારો સત્કાર. [ જૈન ઇતિહાસ-સાહિત્ય અંક]. (૧)
મુલુંદ, તા. ૩૨-ર૭, આત્મબંધુ મેહનભાઈ,
તયગતો નો અંક કાલે પહોંચ્યા. એના મુખેથી ઉચ્ચારતાં ડર લાગે છે, પણ હમે પિતે પર અવલોકન–પ્રસિદ્ધ કરવા ખાતર અવલોકન લખાય ટુંક' (અર્થાત શોધક) છે એ બાબતમાં ફેઈબાથી છે તેવું લખવાનો હારો આશય ન જ હોય તે હમને પણ નાઇનકાર જવાય તેમ નથી ! ) એક “સમૂહ ભાગ્યે જ કહેવું પડે. મહને અને એ સામ્પ્રદાયિક તરીકે મારી નજરે પડે છે. કૃષિકારની ભેળપથી Organsને સંબંધ છે? પણ મોહનભાઈ હાર, અને એવી જ મહેનતથી તેઓ અહીંતહીં આથડીએટલે એમના પિતાના વિકાસને એમના કાર્યક્રારા ભટકી બીજ એકઠાં કરતા, વાવતા, પાણુ પાતા, જોઈ જે ખુશાલી સ્પરે તે તેમને પિતાને જણાવવા લણતા નજરે પડે છે. શું એમની મજુરી, શું એમનું પુરતે આ પત્રને આશય.
ધૈર્ય, શું એમને ભાવપર ભરોસો ! ખેતીને પાક સાહિત્ય સંબંધી હારે ખ્યાલ અનેક “હુંકાવાળા તે સારામાં સારા વર્ષો આદિના સંજોગો મળી આવે શત્રજય જેવો છે. જે નસીબવંતી ઘડી હું હારા ત્યારે પણુ-આખી જીંદગીના ભાગ્યેજ ૨-૩ વર્ષની શત્રુંજયની અંતીમ “ટુંક' પર ગાળતો હોઉં છું તે “જરૂરીઆત માત્ર પુરે એટલો જ હોય છે; ૫.૭, ઘડીએ ને “સાહિત્ય” એવી ભાવના (Concept) એ ખેતીનું બીજું ફળ કે જાણે છે ! કુદરતનું પણ થવા પામતી નથી તો એ કામની ચીજ કે આખું શરીર એક પછી એક પડદા દૂર કરી એની નકામી, સારી કે ખોટી એવા તને તે જગા જ હામે ખુલ્લું થવા પામે છે. કુદરતના હાર્દ સાથે તે શાની હોય? એથી નીચાણુની “ટુંક પર બેઠો હોઉં છું એકાકાર થાય છે. હમારા આજના અંકમાં બિલ્ડત્યારે હવે સાહિત્ય પ્રફુલ્લિત કરતા પવન તરીકે સ્પર્શ ણની સુરત ક્રિયા આળેખવામાં આવી છે, તે બિલ્પણ છે–પૂલરૂપે નહિ; અને પવન વીરોની પ્રકૃતિ રૂપે આજની સુરત શક્તિ ગુમાવી બેઠેલી જનતાથી તે હોય છે. એમાં મહાવીર, કૃષ્ણ, રામ, નિજોનાં જીવ- કંઇ ગુણી વધારે ઉત્તમ ક્રીડા કરી શક્યા, પણ હજી નની સુગંધ માત્ર હોય છે, હકીકતે નહિ અને એમાં કાલકૂટ’ જોવાનું ભૂલી ન શક્યા અને ‘વાડવાડમય પણ નહિ. ભયંકર તીણા, છાતીને વીંધીને વાનિથી બળ જ રહ્યો, જ્યારે ઉક્ત કૃષિકાર કાળજામાં પહોંચે એવા એ વાયરાની સુગધીની અને કુદરતથી જે એકાકારપણું પામે છે હેમાં એને કાલકૂટ કાળજાને સ્પર્યા પછી એને થનથનાટ કરતું બનાવી અને વાડવાગ્નિ નડતાં જ નથી. ત્યારે વધારે ઉન્નત સાદેવાની એની શક્તિની શું વાત કરું અને કરું તે હિત્યકાર કેશુ: કવિ કે ખેડૂત ? એ જ ખેડૂતની માફક માનશેય કાણ? કારણકે માનવા-ન માનવામાં ‘આધાર’ હમે સાહિત્યકૃષિકારો લાંબો વખત શ્રદ્ધાપૂર્વક મથતાં મંગાય છે Logicને કે Historyો કે પ્રમાણભૂત મથતાં એક દિવસ કુદરતના સર્વ ભેદો પામવાના. મનાયલા પુરૂષોને ! અને હવે એમાંના એકકેની હમણાં તે એનીજ માફક માટી અને ધૂળ (ભાષા ગરજ પાલવી નથી, બલકે એમાંનું કાંઈ આજસુધી અને વ્યાકરણ ) ચુંથવા પડશે, પણ ઉપરથી સૂર્ય શીખવા કેશીશ કરી નથી! એક વધુ નીચાણની અને ચાતરફથી પવન અને અંદરથી વસુધાને “ટ્રેક પર આવું છું તે ત્યાં સાહિત્ય' નહિ પણ “સાહિ. અર્ક જેમ જેમ મળતું જશે તેમ તેમ કાંઈ નહિ ત્ય શોધકે ”—હમારા જેવા “કે”-( હમને ટુક ધારેલું-નહિ આશા કરાયેલું-ઉડતા પક્ષી જેવું એકાદ શબ્દ તો શું પણ ટુંક તરીકે જન્મેલાના નામને પણ રહસ્યજ્ઞાન અંદર ઉગી આવશે અને બાહ્ય પાક કરતા