Page Text
________________
૧૮૦.
જેનયુગ
કારતક-માગશર ૧૯૮૩ હિતાવહ નથી એમ માની પ્રત્યક્ષ ઉપદેશ એમણે દિવસે દિવસે નવીન થતા જતા આપણું સંસારનું ઉચ્ચનાદે કર્યો છે.
તેઓ નિરીક્ષણ કરતા હતા એવી પ્રતીતિ કરાવનાર
: પ્રસંગે જવલ્લેજ એમની કલમથી લખાયા છે. રા. ડાહ્યાભાઈની કૃતિનાં મુખ્ય લક્ષણ તપાસતાં
“ ઈલેકશન અને કરન્ટાઇન”નો ખેલ ફકત પાત્રતા વિશે પણ વચ્ચે ચર્ચા કરી. વસ્તુસંવિધાન તપાસતાં પણ એમણે બજાવેલી સેવાની કદર પીછા
અપવાદરૂપ છે. તેમાં પણ ઉપહાસ અગ્રસ્થાને છેનીશું. ગુર્જર રંગભૂમિપર સંસ્કૃત નાટકોના વિદૂષક
પ્રતિનિધિરાજ્યતત્વ આદિ નવીન પાશ્ચાત્ય રાજકીય અને રંગલાનો અવતાર હાસ્યરસ ઉપજાવવા લાવ
પ્રશ્ન સમાજ સરળતાથી સમજી ઉપયોગમાં લઈ વામાં આવતો. આથી સંકલના શિથિલ રહેતી અને
શકે એવા દષ્ટિબિન્દુને આશ્રય લેવામાં નથી આવ્યો. રસનિષ્પત્તિમાં ક્ષતિ લાગતી. પારસી કંપનીઓએ
કોલેજનું શિક્ષણ લેનાર રા. ડાહ્યાભાઈએ પોતાના આ દિશામાં સુધારો કર્યો હતો. રા. ડાહ્યાભાઈએ
નાટક દ્વારા રાજ્ય, સંસાર, ગૃહ અને ધર્મના પ્રશ્ન વિદૂષકને રૂગ્ગત આપી હાસ્યરસ જમાવવા અને
ચર્ચા શ્રેતાઓમાં અલૈકિક પ્રબળ ચેતન જગાવ્યું સાથે સાથે ઉપદેશ આપવા ઉપકથા છ નાટકના
ન હોત તે જે જે સેવાઓ એમણે કરી છે તે વધુ મૂળ વસ્તુમાં સંયોજી લીધી. પ્રારંભમાં ઉપકથા શ્રી
શ્રેયસ્કર અને ચિરંજીવ થઈ હત-ભારતના આધુનિક રહેતી. રફતે રફતે કૌશલથી ઉપકથા દાખલ કરવામાં
ઈતિહાસ ઘડનારની કક્ષામાં તેઓ સ્થાન પામ્યા હોત. આવી. મલિઅરનાં નાટકની કથાને ગુજરાતી લેબા
ગાયનેના સંગીત વિશે ચર્ચા કરતાં અતિ વિ. સમાં આપણુ રંગભૂમિ પર આપ્યાં. આથી કાંઈક
સ્તાર થાય માટે આજ તે મુલતવી રાખવી વાજબી કેશલ ઉંચું થયું. આ ફેરફાર પ્રેક્ષકોને પસંદ પડે
ગણાશે. રા. ડાહ્યાભાઈના ગરબા યોગ્ય લોકાદર અને બીજી કમ્પનીઓએ પણ અખત્યાર છો. પામ્યા છે. કાઠીયાવાડના રાસડા રા. રા. વાધજી. વાણીઆ, હેરા, બાવા, પારસી, સસરાજમાઈ, અનેક
આશારામ ઓઝાએ નાટકમાં દાખલ કર્યો. રા. રા. પત્નીવિવાહ, વગેરે કામો અને સંબંધે તેમજ સંસ્થા
ડાહ્યાભાઇની રસિકતા આ રાસડાઓની રસનિષ્પાદન એના દૂષણેથી જે રીતે આપણો સમાજ આનંદ
શક્તિ, પ્રેક્ષ (Scene) તરીકે અને સંગીત પરની મેળવે છે-એ દૂષણોના ઉપહાસથી એમનાથી થતી
ખુબી પામી શકી. દરેક ખેલમાં અકેકે ગરબે સ્થાન હાનિ સમજે છે તે જ રીતે એ સર્વ રા. ડાહ્યા
પામ્યો. આ દેશના આલંકારિકાએ નાના વિધની ભાઈએ ઉપયોગ કીધો છે.
નાયિકા વર્ણવી છે તેવી નાયિકાના પ્રસંગે આછા
પ્રકૃતિ વર્ણનથી રંગી ગરબામાં રા, ડાહ્યાભાઈએ આજની આપણી રંગભૂમિના અધ્યક્ષનો હાસ્ય આપ્યા છે. લય લલિત, સૂરાવટ મધુર અને રસનાં શક્તિ અને સ્થાન વિશેને અભ્યાસ અધુર ભાષા કેમળ છે; અલંકાર રૂચિકર છે; શેલી છે એ અસંદિગ્ધ વાત છે. શૃંગાર અને હાસ્ય, વીર સરળ અને સાદી છે; વચ્ચે વચ્ચે પ્રાચીન અને હાસ્ય, કરૂણ અને હાસ્ય તથા અદ્ભૂત કે જુગુ- કાવ્યોની ભાષા, કે અલંકારો કે વિચાર સૈારસ્યથી સા અને હાસ્યના સમવાય કેવા અને કેટલે અંશે ગોઠવ્યા છે. ગોપીગીતે અથવા કલગીરાની છટેલ
જાવા જોઈએ તે હજુ રંગભૂમિના રસશાસ્ત્રીઓને મસ્તી કે અનીતિ છેકી નાંખી તેમની મનોહરતા, શીખવાનું છે. હાસ્યોત્પાદક વેશો હલકા પ્રેક્ષકોને કૃતિપ્રિયતા, સુગમતા, લાલિત્ય, માધુર્ય, અને પ્રવારંજાડવા, મોઝમાં રાત ગાળવા આવેલાની વૃત્તિ હીત્વ પિતાનાં ગીતોમાં રા. ડાહ્યાભાઈ લાવ્યા છે. સંતોષવા, કરૂણ કે શંગારનું આધિય છાંટવા, કે આજનાં ઘણાં નાટકી ગાયોમાં. અસંબદ્ધતા, શિથિ“સીનરી” ગોઠવવામાં લાગતો વખત મેળવવા નાટ- લતા, નિરર્થકતા, અવિશદતા, પ્રયોજનહીન શબ્દકાકના તખ્તાપર ભજવવામાં આવે છે. રા. ડાહ્યાભા- ચુર્ય વગેરે જે અરુચિકર તો હોય છે તે દૂધ ઈના નાટકના આ પ્રસંગે પણ સાંકેતિક છે; આજ રે. ડાહ્યાભાઈના લગભગ બધાં ગીતમાં નથી; બેશક
| SR No. | 536286 |
| Book Title | Jain Yug 1983 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Dalichand Desai |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1983 |
| Total Pages | 576 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Yug, & India |
| File Size | 36 MB |