SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 149
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ एक्यणसारो ] [ १२१ परिणत नहीं होने वाले, पदार्थों को ग्रहण नहीं करने वाले तथा उन पदार्थों में उत्पन्न नहीं होने वाले (उस) आत्मा के ज्ञप्ति-क्रिया का सद्भाव होने पर भी वास्तव में क्रिया-फलभूत बन्ध सिद्ध नहीं होता। जानन्नध्येष विश्वं युगपदपि भवाविभूतं समस्तं, मोहामावाचदात्मा परिणामति परं नैव निलनकर्मा । तेनास्ते मुक्त एव प्रसविकसितमप्तिविस्तारपीत ज्ञेयाकारां त्रिलोकों पृथगपृथगप द्योतयन् ज्ञानमूतिः ॥४॥ इति ज्ञानाधिकार: अन्वय-(पेन) निलनकर्मा एषः आत्मा भवद्भाविभूतं समस्तं विश्वं युगपत् जानन अपि मोहाभावात् परं नव परिणमप्ति तेन अथ प्रसभविकसितज्ञप्तिविस्तारपीतज्ञेयाकारां त्रिलोकी पृथक् अपृथक् द्योतयन् ज्ञानमूर्तिः मुक्तः एव आस्ते । अन्वयार्थ-[येन] क्योंकि निलूनकमा] जिसने कमाँ को छेद डाला है ऐसा [एषः आत्मा] यह आत्मा [भवद्भाविभूतं] भूत, भविष्यत् और वर्तमान [समस्तं विश्वं] समस्त विश्व को (तीनों काल की पर्यायों से युक्त पदार्थों को [युगपत् ] एक ही साथ [जानन] जानता हुआ [अपि] भी [मोहाभावात् ] मोह के अभाव के कारण [परं] पररूप [नव परिणमति ] परिणमित नहीं होता, [तेन] इसलिये [अथ] अब, [प्रसभविकसितज्ञप्तिविस्तारपीतज्ञेयाकारां] अत्यन्त विकसित ज्ञाप्ति के विस्तार से जिसने स्वयं समस्त ज्ञेयाकारों को पी लिया है, ऐसे तीनों लोकों के पदार्थों को [पृथक् अपृयक् द्योतयन्] पृथक् और अपृ. थक् प्रकाशित करता हुआ वह [ज्ञानमूर्तिः] ज्ञानमूर्ति [मुक्तः एव आस्ते] मुक्त ही रहता है । तात्पर्यवत्ति अथ पूर्व यदुक्त पदार्थपरिच्छित्तिमद्भावेऽपि रागद्वेषमोहाभावात् केवलिनां बन्धो नास्तीति तमेवार्थ प्रकारान्तरेण दृढीकुर्वन् ज्ञानप्रपञ्चधिकारमुपसंहरति ण वि परिणमदि यथा स्वकीयात्मप्रदेशः समरसीभावेन सह परिणमति तथा ज्ञेयरूपेण न परिणमति प गेहवि यथैव चानन्त ज्ञान दिचतुष्टयरूपामात्मरूपमात्मरूपतया गृणाति तथा ज्ञेयरूपं न गृह्णाति उप्पज्जदि णेच लेसु अठे सु यथा च निर्विकारपरमानन्दै कसुखरूपेण स्वकीयसिद्धपर्यायेणोत्पद्यते तर्थव च शेयपदार्थेषु नोत्पद्यते कि कुर्वन्नपि ? जाणण्णवि ते तान् जयपदार्थान् स्वस्मात् पृथग्रूपेण जानन्नपि । स क: कर्ता ? आवा मुक्तात्मा अबंधमो तेण पणत्तो ततः कारणात्कर्मणामबन्धक: प्रज्ञप्त इति । तथा-रागादिरहितज्ञानं बन्धकारणं न भवतीति ज्ञात्वा शुद्धात्मोपलम्भलक्षणमोक्षविपरीतस्य नारकादिदुःखकारणकर्मबन्धस्य कारणानीन्द्रियमनोजनितान्येकदेशविज्ञानानि त्या सकलविमलकेवलज्ञानस्य कर्मवन्धाकारणभुतस्य यद्वीजभूतं निर्विकारस्वसंवेदनज्ञानं तव भावना कर्तव्येत्यभिप्राय: एवं रागद्वेष मोहितत्वात्केवलिनां बन्धो नास्तीति कथनरूपेण ज्ञानप्रपञ्चसमाप्ति. मुख्यत्वेन चैकसूत्रेणाष्टमस्थलं गतम् ॥५२॥
SR No.090360
Book TitlePravachansara
Original Sutra AuthorKundkundacharya
AuthorShreyans Jain
PublisherBharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad
Publication Year
Total Pages688
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari, Story, & Religion
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy