SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 36
Loading...
Download File
Download File
Translation AI Generated
Disclaimer: This translation does not guarantee complete accuracy, please confirm with the original page text.
Jain Terms Preserved: The six substances (षड्द्रव्य) - the five astikāyas (पंचास्तिकाय) - enter into one another, giving space (अवकाश) to one another. Though they are always (नित्यं) united, they do not abandon (न विजहन्ति) their own (स्वकं) nature (स्वभावं). The commentary explains that even though the six substances are extremely intermingled, they do not deviate from their respective definite natures. Therefore, it was said earlier (in the 6th verse) that they are eternal (नित्य) despite being transformable (परिणामवत्त्वे). And therefore, they do not attain oneness (एकत्वापत्ति), and even though the soul (जीव) and karma are spoken of as one from the perspective of the practical viewpoint (व्यवहारनय), they do not accept each other's nature.
Page Text
________________ ३२ षड्द्रव्य-पंचास्तिकायवर्णन अण्णोण्णं पविसंता दिता ओगास-मण्ण-मण्णस्स । मेलंता वि य णिच्चं सगं सभावं ण विजहंति ।।७।। अन्योऽन्यं प्रविशन्ति ददन्त्यवकाशमन्योऽन्यस्य । __ मिलन्त्यपि च नित्यं स्वकं स्वभावं न विजहन्ति ।।७।। अत एव तेषा परिणामवत्त्वेऽपि प्राग्नित्यत्वमुक्तम् । अत एव च न तेषामेकत्वापत्तिर्न च जीवकर्मणोर्व्यवहारनयादेशादेकत्वेऽपि परस्परस्वरूपोपादानमति ।।७।। हिन्दी समय व्याख्या गाथा-७ अन्वयार्थ—(अन्योन्यं प्रविशन्ति ) वे एक-दूसरेमें प्रवेश करते हैं, ( अन्योन्यस्य ) अन्योन्य को ( अवकाशं ददन्ति ) अवकाश देते हैं, ( मिलन्ति ) परस्पर ( क्षीरनीरवत् ) मिल जाते हैं, ( अपि च ) तथापि ( नित्यं ) सदा ( स्वकं स्वभावं ) अपने-अपने स्वभावको ( न विजहन्ति ) नहीं छोड़ते। ____टीका- यहाँ छह द्रव्योंको परस्पर अत्यंत संकर होने पर भी वे प्रतिनियत ( अपने-अपने निश्चित ) स्वरूपसे च्युत नहीं होते ऐसा कहा है । इसीलिये ( अपने-अपने स्वभावसे च्युत नहीं होते इसीलिये ), परिणामवाले होने पर भी वे नित्य हैं-ऐसा पहले ( छठी गाथामें ) कहा था, और इसीलिये वे एकत्वको प्राप्त नहीं होते, और यद्यपि जीव तथा कर्मको व्यवहारनयके कथनस एकत्व ( कहा जाता ) हैं तथापि वे ( जीव तथा कर्म ) एक-दूसरे स्वरूपको ग्रहण नहीं करते ||७|| संस्कृत तात्पर्यवृत्ति गाथा-७ अथ षण्णां द्रव्याणां परस्परमत्यन्तसंकरे स्वकीयस्वकीयस्वरूपादच्यवनमुपदिशनि,अण्णोण्णं पविसंता-अन्यक्षेत्रात्क्षेत्रान्तरं प्रति परस्परसंबंधार्थमागच्छन्त:, देता ओगासमणणमण्णस्सआगतानां परस्परमवकाशदानं ददतः, मेलंतावि य णिच्चं-अवकाशदानानन्तरं परस्परमेलापकेन स्वकीयावस्थानकालपर्यन्तं युगपत्प्राप्तिरूप: संकरः परस्परविषयगमकरूपव्यतिकर: ताभ्यां विना नित्यं सर्वकालं तिष्ठन्तोपि “सगसब्भावं पण विजहंति' स्वस्वरूपं न त्यजन्तीति । अथवा अन्योन्यं प्राविशन्तः साबियाबान्ततः जीवापुद्गलापेक्षा, आगतानामवकाशं ददतः इत्ति सनियन्निःनि गद्रव्यमेलापकापेक्षया, नित्यं सर्वकाल मेलापवेन तिष्ठन्त इति धर्माधर्माकाशकालनि: क्रियद्रव्यापेक्षया, इति षद्रव्यमध्ये ख्यातिपूजालाभदृष्टश्रुतानुभूतकृष्णनीलकापोताशुभलेश्यादिसमस्तपरद्रव्यालम्बनोत्पत्रसंकल्पविकल्पकल्लोलमालारहितं वीतरागनिर्विकल्प समाधिसमुत्पन्नपरमानन्दरूपसुखरसास्वादपरमसमरसीभावस्वभावेन स्वसंवेदनज्ञानेन गम्यं प्राप्यं सालम्बं आधारं भरितावस्थं शुद्धपारिणामिकपरमभावग्राहकेण शुद्धद्रव्यार्थिकनयेनेति पाठः ।
SR No.090326
Book TitlePanchastikay
Original Sutra AuthorKundkundacharya
AuthorShreelal Jain Vyakaranshastri
PublisherBharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad
Publication Year
Total Pages421
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, & Religion
File Size11 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy