Haimshabdanushasanam Laghunyas Sahitam

SR No.: 010659
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Publisher: ZZZ Unknown
Total Pages: 1131
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 78 MB

Page 686

प०अ०ल
मोहमश
॥१०॥
EKHNEKKNEKXICICICINEKKEKKENDRAKANKEYEKAKCKREENA
*चटकेति जातिशब्दोऽस्त्येव खियामपत्ये प्रत्ययाश्रवणाथै लुवचनम् । अस्त्रियामित्येव सिद्धे प्रत्ययान्तरखाधनाथ गैरविधानम् ॥ ७९ ॥ क्षुद्राभ्य एरण वा ॥६॥ 1१। ८० ॥ क्षुद्रा अङ्गहीना अनियतपुंस्का वा त्रियः । बहुवचनं क्षुद्रार्थपरिग्रहार्थम् । क्षुद्रावाचिभ्यः शब्देभ्यो उसन्तेभ्यः स्रीलिङ्गेभ्योऽपत्ये एरण् प्रत्ययो वा भवति । *अणेयणोरपवादः । काणाया अपत्यं काणेरः । काणेयः । दास्या दासेरः । दासेयः । नव्या नाटेरः । नाटेयः । कर्दनायाः कार्दनरः । कार्दनेयः ।।८०॥ गोधाया दुष्टेणारश्च ॥६।१।८१ ॥ गोधाशब्दाद उन्सन्तात् दुष्टेऽपत्ये णारश्वकारादेरण् च प्रत्ययो भवति । गोधाया अपत्यं दएं गौधारः। गौधेरः । योऽहिना गोधायां जन्यते । गौधेयोऽन्यः । शुभ्रादित्वादेयण ।। ८१॥ जण्टपण्यात् ।। ६।१।८२॥ जण्टपण्ट इत्येताभ्यामपत्ये णार: प्रत्ययो भवति । जाटारः । पाण्यारः। केचित्तु पक्षस्यापत्यं पातार इत्यपीच्छन्ति ॥८२॥ *चतुष्पाद्य एयन् ॥६।१।८३ ।। चतुष्पाद्वाचिभ्यो उसन्तेभ्योऽपत्ये एयज् प्रत्ययो भवति । अणादीनामपवादः। कमण्डल्या अपत्यं कामण्डेलयः । शितिबाहाः शैतिवाहेयः । मद्रबाहा माद्रबाहेयः। जम्ब्वा जाम्बेयः। *शवलायाः
शावलेयः । बहुलाया बाहुलेयः । सुरभेः सौरभेयः ।।८३॥ गृध्यादेः॥६।११८४॥ गृष्ट्यादिभ्योऽपले एयञ् प्रत्ययो भवति । अणादीनामपवादः । गृष्टेर2 पत्यं गार्टेयः । हटे: हायः । गृष्टिशब्दो यश्चतुष्पादचनस्ततः पूर्वेणैव सिद्ध अचतुष्पादथेमुपादानम् । गृष्टि हुष्टि हलि वालि विनि कुद्रि अजवस्ति मित्रषु । इति |
गृष्ट्यादिः । जकारस्य मित्कायोर्थत्वान्मत्रेयः पिता मैत्रेयः पुत्रः ॥ ८४ ॥ वाडवेयो वृषे ॥६।१।८५॥ वाडवेय इति वडवाशब्दात् पे एयञ् एयण वा मत्पयो निपात्यते । हपो यो गर्भ बीजं निपिञ्चति । वडवाया वृपः वाडवेयः । अपत्येऽणेव भवति । वाडवः । निपातनमेयणेयोरुभयोरपि वृषे व्यवस्थापनार्थम् । अन्यथा *अन्यतरोऽपत्ये प्रसज्ज्येत ।। ८५ ॥ अरेवत्यादेरिकण ॥६।१।८६ ॥ रेवतीत्येवमादिभ्योऽपत्ये इकण् प्रत्ययो भवति । एयणादीनामपवादः । चतिकः । आश्वपालिकः । रेवती अश्वपाली मणिपाली द्वारपाली कवश्चिन् कयाह कर्णग्राह दण्डग्राह कुकुटाक्ष । इति रेवत्यादिः । द्वारपाल्यन्तानामेयणोऽपवादः । यदा मानुपीनाम तदाणोऽपि । हकवञ्चिनोऽणः शेपाणामिनः॥८६॥ *वृद्धस्त्रियाः क्षेपे णश्च ॥६।१1८७॥ वृद्धमत्ययान्तात् खीवाचिन: शब्दादपत्ये णः प्रत्ययो । भवति चकारादिकण् च क्षेपे गम्यमाने । पितुरसंविज्ञाने मात्रा व्यपदेशोऽपत्यस्य क्षेपः। गाग्यो अपत्यं युवा गागेः गार्गिको वा जाल्मः । ग्लुचुकायन्या ग्लौचुकायनो पि 'ज्यादे. -इति आपूनिष्टत्तौ पुनरजादित्यादाए ।-चटकेति जातिशब्द इति । ननु खियां छुपा भान्य ततो जातिशब्दनैव सिद्ध कि स्त्रीलिङ्ग चटकशब्दात्प्रत्ययविधानेनेलाशका -क्षुद्रा-॥ अणेयणोरपवाद इति । 'अहोर्नदीमानुपी'-त्यण 'दिस्वराइनघाः ''ज्याड ' इत्यताभ्यामयण । फर्दना यशोपरि नको-चतुः--चत्वार पादा यासा पोणाामेति कर्तग्य नतुल रोपा यस वीलिङ्गानामेवेष्यते न पुलिदानामिति ॥-शवलाया इति । गौरादो गुणवाचकपरिग्रहात् सज्ञाशब्दापः ।-गृपया---मैनेय इति । 'सारपैश्याफ' इत्यादिनाउगुण्डोप । तत हम् ।। तस्य 'निदा -गात छोप ॥-वाड--अन्यतरोऽपत्ये इति । 'दितीयवा' इत्याधिकारे यदि जियत तयण चतुष्पादस्य इत्यधिकार स्वयम् स्यादित्यर्थ ।-रेव-/-रेवतिक दाते रेवते चन्द्रमस 'पुतपित्त-दति रेवत्या चन्द्रपुष्पा चन्द्रगुतात्कारोऽण् छप् । 'आधादे-दौनिटत्ती पुन । रेवत्या माता । 'भसध्यादरण' 'चितारेवतो'-इति लपि डोनिटात । गुनडा ।। रेपत्या अपत्यमनेनेकणि 'आतिश णि'-इति पुभा 'अवर्णवर्णस्य ' -वृद्ध- गार्ग इति । 'जातिध णितावत' इति पुरावेऽलोपे ' तादतपस्वर'-गति परम् ॥-ग्लोचुकायन
॥१०॥
HITHHTTE