Nayopadesha Part 2

SR No.: 008445
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Lavanyasuri
Publisher: Vijaylavanyasurishwar Gyanmandir Botad
Total Pages: 274
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 9 MB

Page 134

२८४ नयामृततरङ्गिणी-तरङ्गिणीतरणिभ्यां समलकृतो नयोपदेशः । श्वयोगविधया कारणतायां तु वास्तवविषयताया एव निवेशान्न दोष इति वाच्यम् , सत्त्वशुद्धिविधयैव प्रतिमावन्दनाद् निर्जरोत्पत्तेः "तह वि फलं अस्थि मणविसुद्धीए" इत्यनेन प्रतिपादनात् , किश्च, गुणदोषो. भयवैकल्यमात्रेण प्रतिमायामहदध्यवसायस्य निर्जराजस्वे (प्रतिष्ठिता)प्रतिष्ठितयोरविशेषापत्तेः, न च"सयं कारियाइ एसा जायइ ठवणाइ बहुफला केई । गुरुकारियाइ अन्ने विसिट्ठविहिकारियाए य ॥१३॥ ठंडिल्ले वि य एसा मणठवणाए पसस्थिगा चेव । आयासगोमयाइहिं एत्थमुवल्लेवणाइ हि ॥१४॥ उवयारंगा इह सोवओगसाहारणाण इट्ठफला । किंचि विसेसेण तओ सव्वे ते विभइअव्व ति" ॥१५॥
इति पूजा विधिविशिकावचनपर्यायलोच नयेयमभिष्टप्रदेति वाच्यम् , तत्र प्रतिष्ठितत्वव्याप्यधर्मपुरस्कारेणेव मानसप्रतिष्ठापुरस्कारेण प्रवृत्तानां पूजाविधिविकल्पानां विधिप्रतिष्ठितपूजाजन्यतावच्छेदक. जातिव्याप्यजात्यवच्छेदेन मानसाऽभिप्रायशोधिताविधिप्रतिष्ठितपूजाजन्यतावच्छेदकजात्यवच्छेदेन च फलभेदाद्धेतुभेदोपयुक्त इत्यभिप्रायेण प्रवृत्तावपि प्रतिष्ठासामान्यस्याकिञ्चित्करत्वे तात्पर्याभावात् , अन्यथा आद्योऽवञ्चक उच्यते ॥ तेषामेव प्रणामादिक्रियानियम इत्यलम् । क्रियावञ्चकयोगः स्यान्महापापक्षयोदयः ॥ फलावञ्चकयोगस्तु सद्भय एव नियोगतः । सानुबन्धफलावाप्तिधर्मसिद्धौ सतां मता॥" षो०८, विव० । वास्तवविषयताया पवेति-निर्जरां प्रति सावधकर्माभाववनिष्ठविशेष्यतात्मकविषयताशालिगुणसङ्कल्पत्वेन हेतुत्वम् , बन्धं प्रति तु सावद्यकर्मवन्निष्ठविशेष्यतात्मकविषयताशालिगुणसङ्कल्पत्वेन हेतुत्वमित्येवं वास्तवविषयताया एव कारणतावच्छेदककोटौ निवेशान प्रतिमावन्दनादावुभयाभावापत्तिलक्षणो दोषः, यतः प्रतिमायां सावद्यकर्मणोऽभावेन सावद्यकर्मवनिष्ठविशेष्यताकगणसङ्कल्पस्याभावेन न प्रतिमावन्दनतो बन्धोत्पत्तिः, सावाकमणोऽभावादेव सावद्यकर्माभाववती भवति प्रतिमेति सावध कर्माभाववत्प्रतिमानिष्ठविशेष्यताकगुणसङ्कल्पलक्षणकारणबलात् प्रतिमावन्दनतो निर्जरोत्पत्तिरिति । निषेधे हेतुमाह-सत्वशुद्धिविधयैवेति ! निर्जरोत्पत्तरित्यस्य प्रतिपादनादित्यनेनान्वयः । तह चीति- “ कामं उभयाभावो तह वि फलं अत्थि मनविसुद्धौए। तीइ पुण मणविसुद्धीइ कारणं होत्ति पडिमा उ ॥” इति सम्पूर्ण प्रागुपदर्शितम् । प्रतिमायां गुणदोषयोर सत्त्वेऽप्युक्तदिशा निर्जराजत्वाभ्युपगमे दोषान्तरमुपदर्शयति--किञ्चेति । प्रतिष्ठिताप्रतिष्ठितयोरिति- यस्यां जिनप्रतिमायां प्रतिष्ठाविधिना सूत्रोकेन जिनप्रतिष्ठा कृता सा प्रतिष्ठिता, यस्यामुक्तदिशा जिन प्रतिष्ठा न कृता साऽप्रतिष्ठिता तयोरित्यर्थः । अविशेषापत्तेरिति- प्रतिष्टितायामप्रतिष्ठितायां च प्रतिमायां गुण-दोषो न स्त एव, एवं यस्यामहदध्यवसायो भवति सा निर्जरात भवति, यस्यां चाहंदध्यवसायो न भवति सा न निर्जराङ्गमिति विशेषः सन्नप्यन्यथैवोपपन्न इति प्रतिष्ठाविधिना तत्र जिनस्थापनस्य बह्वायाससाध्यस्यानर्थक्यापत्तरित्याशयः । न चेत्यस्य वाच्यमित्यनेनान्वयः। सयं त्ति- "स्वयं कारितयषषा जायते स्थापनया बहुफला केचित् । गुरुकारितया अन्ये विशिष्टविधिकारितया च ॥ १ ॥ स्थण्डिलेऽपि चैषा मनःस्थापनया प्रशस्तिका चैव । आकाशगोमयादिमिरत्र उपलेपनादि हितम् ॥ २॥ उपचाराजा इह सोपयोगसाधारणानामिष्टफला । किञ्चिद् विशेषेण ततः सर्वे ते विभजयितव्या इति ॥ ३ ॥ इति संस्कृतम् ॥ इति एवंस्वरूपेत्यर्थः, अस्य पूजाविधिविशिकावचनेऽन्वयः । इयं प्रतिमा । निषेधे हेतुमाह- तत्रेति- पूजाविधिः विशिकावचने इत्यर्थः, अस्य प्रवृत्तानामित्यनेनान्वयः । प्रतिष्ठितत्वव्याप्यधर्मपुरस्कारेणेष प्रतिष्ठितत्वव्याप्यधर्मपुरस्कारेण प्रवृत्तानामिव, पूजाविधिविकल्पानामित्यस्य प्रवृत्तावपात्यनेनान्वयः । विधिप्रतिष्ठितेति- विधिना सूत्रोक्त. विधिना प्रतिष्ठितस्य जिनप्रतिबिम्बस्य या पूजा तनिष्टजनकतानिरूपितजन्यतावच्छेदिका या पूजाफलगता जातिस्तस्याप्या याऽवान्तरफलगता जातिस्तदवच्छेदेनेत्यर्थः, अस्य फलभेदादित्यनेनान्वयः । मानसेति-मानसाभिप्रायशोधितस्याविधिप्रतिष्ठितस्य जिनबिम्बस्य या पूजा तज्जन्यतावच्छेदिका याऽविधिप्रतिष्ठितजिनपूजाफलगता जातिस्तदवच्छेदेनेत्यर्थः, अस्यापि फलभेदादित्यनेन सम्बन्धः। "हेतुभेदोपयुक्तः" इत्यस्य स्थाने " हेतुभेदोऽपि युक्तः" इति पाठ: सम्यक्, हेतुभेदमन्तरेण फलभेदो न सम्भवति, तत्तजात्यवच्छेदेन फलभेदस्तु दृश्यत इति तदन्यथाऽनुपपत्त्या कल्पनीयस्तत्तज्बात्यवच्छिन्न प्रति विधिप्रतिष्ठितजिनबिम्बपूजाऽविधिप्रतिष्ठितजिनबिम्बपूजात्मकहेतुभेदोऽपि युक्त इत्यर्थः । इत्यभिप्रायेण