________________
१३
आयतत्वाधिकार अ. १ ज्ञानप्रकाश दीपार्णव .. भूकार्यमग्निकार्य च युद्धं च विवरं क्षिपेत् ।
एषु कूपतड़ागं च वापि-भूमि-गृहाणि च ॥ ४५ ॥ द्यूतारम्भी निधिः स्थाप्यो निधानखननं तथा । गणितं ज्योतिषारम्भः खातं बिलप्रवेशनम् ॥ ४६ ॥
अधोमुखानि कार्याणि तानि सर्वाणि कारयेत् ॥ આ અધમુખ નક્ષત્રમાં જમીન સંબંધી કામ, અગ્નિ સંબંધી કામ, યુદ્ધ ખાઈ ખેરવી, કુવા, વાવ, તળાવ, વિગરે જળાશય ખેદવાં, ભોંયરા દવાં, જુગટે રમવું, દ્રવ્ય દાટવું, ધન ભેદવું, ગણિત અને જ્યોતિષ શાસ્ત્રને આરંભ કર, ખાત કરવું, ગુફામાં પ્રવેશ કર, આદિ કાર્યો કરવાં. ४५-४६ તિર્યકુ (તીરછા) મુખવાળાં નક્ષત્રો અને તેમાં કરવાનાં કાર્યો–
ज्येष्ठाश्विनी पुनर्वसु-मृगशिरश्च रेवती ॥ ४७ ॥ अनुराधा तथा स्वाति-हस्तश्चित्रा तिर्यमुखाः । संधि च वणिक्कार्याणि सर्ववीजानि वापयेत् ॥४८॥ वाहनानि च यंत्राणि दमनं च विनिर्दिशेत् । गजाश्वोष्ट्रजातीनां च महिषषाणां तथा ॥ ४९ ॥ दमन कृषिवाणिज्यं गमनं क्षौरकर्म च । अरघट्टादियंत्राणि शकटवाहनानि च ॥ ५० ॥
तपश्चर्यादिकर्माणि तानि सर्वाणि कारयेत् ॥ ज्येष्ठा, अश्विनी, पुनर्वसु, भृअशाप, पती, मनुराधा, स्वाति, स्त, अने અને ચિત્રા, એ નવ નક્ષત્ર તિર્યકમુખવાળાં છે. ૪૭.
શત્ર સાથે મિત્રતાની સંધિ કરવી, દુકાન માંડવી, બધી જાતનાં બીજે રોપવાં, વાવેતર કરવું, હાથી, ઘેડા, ઉંટ, પાડા, અને બળદ આદિ જાનવરને પલટવાં અથવા નાથવાં, ખેતી કરવી, વેપાર કર, પરગામ જવું, વાળ ઉતારવા, પાણીના રેટ આદિ યંત્ર બનાવવાં કે ચલાવવાં, તપશ્ચર્યા કરવી, વિગેરે સર્વ કામ આ તિર્યકમુખ નક્ષત્રમાં કરવાં. ૪૮-૪૯-૫૦
