________________
आगम
(०५)
प्रत
सूत्रांक
[५२]
दीप अनुक्रम [७०]
“भगवती”- अंगसूत्र- ५ ( मूलं + वृत्तिः) भाग - १
शतक [१], वर्ग [-], अंतर् शतक [-], उद्देशक [६], मूलं [५२ ] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.. आगमसूत्र [०५], अंगसूत्र-[०५] "भगवती" मूलं एवं दानशेखरसूरि-रचिता वृत्तिः
सूत्रम्
श्रीभूग-स्पृश्यमानस्पृष्टयोश्चैकत्वं मन्तव्यमिति प्रथमसूत्रात्, स्पर्शनामेवाधिकृत्याह- "लोयंते भंते! अलोयंतं' ति (५२ सू०) लोकान्तः सर्वतोऽलोकान्तं अलोकान्तो लोकान्तं, इहापि 'पुढं फुसर' इति, योज्यं, यावन्नियमात् पदिशः, एतद्भावना चैवं स्पृष्टम लोकान्तं लोकान्तं स्पृशति, स्पृष्टत्वं च व्यवहारतो दूरस्थस्यापि दृष्टं, यथा चक्षुःस्पर्शः, अवगाढं-आसन्नमिति, तदपि अनन्तरावगाढम् अव्यवधानेन सम्बर्द्ध, न तु परम्पराबगाढं शृङ्खलाकटिकावत् परम्परासम्बद्धं तं चाणुं स्पृशति, अलोकान्तप्रदेशमात्रं, सूक्ष्मत्वात्, बादरमपि च बहुदेशत्वात् तमूर्ध्वमधस्तिर्यग् च स्पृशेत्, ऊर्ध्वादिदिक्षु लोकान्त व्यालोकान्तस्य च भावात् तमादौ मध्येऽन्ते च स्पृशति, कथम् ?, आदिमध्यान्तकल्पनात् तिर्यगूर्ध्वाधोलोकप्रान्तानां तं च स्वविषये स्पृशति स्पृष्टावगाढादौ, नाविषयेऽस्पृष्टादाविति, तं चानुपूर्व्या, आनुपूर्वी चेह प्रथमस्थाने लोकान्तः ततो द्वितीयस्थाने अलोकान्त इत्यवस्थानतया स्पृशेत्, अन्यथा तु स्पर्शनैव न स्यात् तं च षट्सु दिक्षु स्पृशेत्, लोकान्तस्य पार्श्वतस्सर्वतोऽलोकान्त सद्भावात् विदिक्षु च स्पर्शना नास्ति, दिशां लोक विष्कम्भप्रमाणत्वात् विदिशां च तत्परिहारेण भावात् एवं द्वीपसागरान्तमुत्रेषु स्पृष्टादिपदभावना कार्या, द्वीपान्त सागरान्ते 'छसि' ति अस्यैवं भावना योजनसहस्रावगाढा द्वीपाच समुद्राः स्युः, ततश्चोपरितनानधस्तनांश्च द्वीपसमुद्र प्रदेशानाश्रित्योर्ध्वाधोदिग्द्वयस्पर्शना चाच्या, पूर्वादिदिशां तु प्रतीतैव समन्ततस्तेषामवस्थानात् 'उदयंते पोतंतं'ति' नयामुदकान्तं पोतान्तं-नौपर्यवसानं इहाप्यु च्छ्रयापेक्षया ऊर्ध्वदिकस्पर्शना वाच्या, जलनिमञ्जने बेति, 'छिद्दते दुसंतं'ति, छिद्रान्तो 'दूत' ति छिद्रान्तो दृष्यान्तं वस्त्रान्तं स्पृशति, इहापि पदिकस्पर्शभावना बत्रोच्छ्रयापेक्षया, अथवा कम्बलरूपवत्र पोट्टलिकायां तन्मध्योत्पन्नजीवभक्षणेन तन्मध्यरन्ध्रापेक्षया लोकान्तसूत्रवत् पदिकस्पर्शना भावयितव्या, 'छायंते 'ति इह छायाभेदेन पदिग्भावनैवम् आतपे व्योमवर्त्तिप
ALCCCCCCCCCC
~70~
शतके उद्देशः
॥३१॥