________________ 90 , વિરશિરોમણી વસ્તુપાળ. જયદેવ વસ્તુપાળની વાતનો મર્મ હવે બરોબર સમજી ગયો. તેણે તેનાં મનથી નક્કી કર્યું કે મેનકાનાં આગમનની ગુપ્ત વાત ગમે તે રીતે વસ્તુપાળના જાણવામાં આવી છે અને તેથી જ તે ફરી ફરીને જુદા જુદા પ્રશ્ન પૂછે છે. પણ જયદેવ રાજની ખટપટમાં પડવાથી કાંઈક હિંમતવાન બન્યો હતો અને સામાની વાતને મર્મ જાણવામાં તથા તેને સચોટ જવાબ આપવામાં થોડે ઘણે કુશળ થયો હતો. તેણે વસ્તુપાળ તરફ ધ્યાનપૂર્વક જોઈને કહ્યું. “તમારું કહેવું ખરું છે; પરંતુ મને ધોળકાથી ખંભાત મેક્લીને મેનકાથી જૂદે તે તમે જ પાડયો છે અને હવે પાછા તેને અહીં લાવી રાખવાની સલાહ આપે છે, એ કેવી વાત?” પણ તમે અત્યારે જે હિંમત અને કૌશલ્યથી મારી સાથે વાત કરે છે, એ જે તમે મેનકાથી જુદા પડ્યા ન હોત અને રાજની એકરીમાં જોડાયા ન હોત, તે કરી શક્ત નહિ, એ તો તમે સમજી શકો છો, ને?” વસ્તુપાળે સામે પ્રશ્ન કર્યો. હા, એ હું સમજી શકું છું.” જયદેવે ડીવાર વિચાર કરીને જવાબ આપો. ત્યારે હવે તે તમે મેનકાના સહવાસમાં આવવાને ખુશી નહિ હે?” વસ્તુપાળે જયદેવને ઉત્તર સાંભળીને બીજો પ્રશ્ન કર્યો. નહિ જ.” જ્યદેવે વિચાર કર્યા વિના હિંમત અને રૂઆબથી જવાબ આપી દીધે; પરંતુ પછી તેને વિચાર થયો કે કેવળ ના પાડવામાં તેણે મેટી ભૂલ કરી છે. જયદેવમાં આટલી બધી હિંમત આવેલી જોઈને વસ્તુપાળને સહજ આશ્ચર્ય થયું અને તેના છેલ્લા ઉત્તરમાં સમાયેલી ધૃષ્ટતાને વિચાર કરતાં જરા દિલગીરી પણ થઈ. ક્ષણવાર વિચાર કરતો તે જેમને તેમ બેસી રહ્યો અને ત્યારબાદ આસન ઉપરથી ઉઠીને ખંડની બહાર આવ્યો. જયદેવે તેનું અનુકરણ કર્યું. થોડીવારમાં તેઓ બને ચાલતાં ચાલતાં બાગના એક એકાંત ભાગમાં આવી પહોંચ્યા. વસ્તુપાળે ત્યાં પડેલાં એક આસન ઉપર બેસીને જ્યદેવને કહ્યું. “જયદેવજી ! તમારે છેલ્લે ઉત્તર સાંભળીને હું ઘણે ખુશી થયો છું. પણ મારે તમને જે વાત કહેવાની છે, તે એજ છે કે ખંભાતના મુખ્ય અધિકારી કિંવા દુર્ગપાળનાં પદને તમારે પ્રાપ્ત કરવું હોય, તે ગાયનને બહુ શોખ રાખવાની અગત્ય નથી.” “તમારી સલાહ વ્યાજબી હશે.” જ્યદેવે કહ્યું. “પરંતુ ગાયન